Mùng Một Tết Ta, xin kính chúc quý vị trưởng thượng và quý anh chị một năm Mậu Tuất hoàn toàn như ý.

                
   

Tết nhất mon men đến tận nhà,
Lòng càng thêm tiếc nhớ quê cha.
Lời ca thuở ấy còn vương vấn,
Điệu nhạc năm nào vẫn thiết tha.
Đọc bản tin xa, hồn ủ rũ,
Lần trang sử cũ, lệ chan hòa.
Trên tà áo gấm về khoe sắc,
Hai chữ "vượt biên" ắt đã nhòa!
           Trần Văn Lương
         Cali, Mùng Một Tết
            Mậu Tuất 2018

Kính gửi đến quý anh chị con cóc cuối tuần.

Dạo:
    Chào đời chẳng một ai hay,
Ra đi cũng muốn xuôi tay âm thầm.

Cóc cuối tuần:

 

Khi hay tin tôi mất, bạn hiền ơi,
Đừng phí sức tìm đến nơi thăm viếng,
Vì khi bạn lỡ tình cờ nghe tiếng,
Xác thân tôi tan biến đã lâu rồi.

Tôi biết mình sống chết cũng thế thôi,
Chẳng ai có rỗi hơi mà thương tiếc.
Ngày tôi đến với đời, không ai biết,
Thì ra đi chẳng thiết để người hay,

Nên dặn dò con cháu bấy lâu nay,
Khi tôi phải xuôi tay nằm đâu đó,
Đừng bày vẽ báo tin, đăng cáo phó,
Khiến bạn bè phải tỏ vẻ buồn đau,

Đánh đàng xa vất vả viếng tang nhau,
Có đáng sá gì đâu thằng tôi đó.
Tôi đã sống một đời như cây cỏ,
Có chết đi, cũng chẳng bõ công buồn.

Hãy xem tôi như là một tiếng chuông,
Trong giây phút chợt buông rồi lịm tắt.
Đừng nhọc lòng thắc mắc,
Chuyện tôi vừa có mặt ở trần gian.

Mấy mươi năm hưởng tuổi thọ trời ban,
Sống nhếch nhác, hoàn toàn vô tích sự.
Học đòi đôi ba chữ,
Chẳng ích gì cho xứ sở quê hương.

Hơn nửa kiếp tha phương,
Lang thang phường giá áo.
Phất phơ mãi, chẳng làm nên cơm cháo,
Chỉ ngày ngày ngơ ngáo ngóng trời xa.

Chưa một lần báo hiếu được mẹ cha,
Anh em cũng tựa hoa trôi dòng nước.
Ân trọng nghĩa sâu, chửa đền đáp được,
Càng sống lâu, càng rước lắm nợ nần.

Tết đến đã bao lần,
Vẫn mãi đợi mùa Xuân trên đất mẹ.
Tim cằn cỗi chỉ còn dăm giọt lệ,
Vắt thành câu kể lể nỗi đoạn trường.

Tính khật khùng, chẳng có mấy người thương,
Kẻ ghét bỏ, đầy đường không đếm xuể.
Lòng thầm luôn biết thế,
Nên lìa đời chẳng dám để ai hay.

Tôi muốn lúc chia tay,
Cũng giản dị như ngày rời bụng mẹ,
Chỉ có mặt vài người thân lặng lẽ,
Buồn hay vui cũng thế, giữ trong nhà.

Cuộc sống đà đầy ắp chuyện xót xa,
Tôi không muốn trò tang ma lịu địu,
Thành gánh nặng cháu con mình phải chịu,
Khiến chúng càng thêm bận bịu lôi thôi.
                           x
                      x        x
Nếu tình cờ nghe tôi mất, bạn ơi,
Hãy phớt tỉnh, đừng phí lời thương tiếc,
Đừng vớ vẩn thốt lên câu vĩnh biệt,
Hoặc băn khoăn vì biết quá muộn màng.

Đừng hoài công sục sạo các nghĩa trang,
Đất nhân loại càng ngày càng khan hiếm.
Cũng đừng kiếm xương tàn tôi dưới biển,
Tôi dám nào làm ô nhiễm trùng khơi.

Nếu thương tôi, xin bạn hãy cười tươi,
Châm điếu thuốc, phà hơi theo làn gió,
Rồi nheo mắt, thở phào và nói nhỏ:
- Cuối cùng thằng khỉ đó cũng ra đi!
                     Trần Văn Lương
                        Cali, 3/2018

Kính gửi đến quý anh chị con cóc cuối tuần.

Dạo:
        Mẹ cam thiên cổ đăng trình,
Để nhường cho cháu con mình phần ăn.

Cóc cuối tuần:

    

        (Như một nén hương để được cùng anh T
           tưởng nhớ tới người mẹ hiền của anh)

Con của mẹ, mẹ cầu con thứ lỗi,
Vì chiều nay khi mệt mỏi về nhà,
Con sẽ không còn thấy bóng mẹ già,
Tựa vách lá nhìn ra như mọi bữa.

Mẹ không muốn thấy lệ buồn con ứa,
Khi không còn mẹ nữa ở trần gian.
Chẳng riêng mình phải chịu cảnh lầm than,
Cả nước cũng điêu tàn trong tay giặc.

Lũ đầy tớ của bọn Tàu phương Bắc,
Đem đau buồn gieo rắc khắp non sông.
Cả nhà mình như lá chết mùa đông,
Bị gió quét đến đường cùng đen tối.

Ngày chúng bắt con lên đường tù tội,
Thì vợ con cũng khăn gói biệt tăm,
Bỏ đàn con, đứa lớn mới lên năm,
Đứa nhỏ nhất còn ẵm nằm bú sữa.

Mẹ từ đó lo chạy ăn từng bữa,
Đồ trong nhà, bán lần lữa cầm hơi,
Cùng loay hoay bươn chải chốn chợ trời,
Bòn mót gạo để nuôi bầy cháu nội.

Rừng núi lạnh, mẹ dăm lần lặn lội,
Đi thăm con, nhắn vội được đôi lời,
Lòng đớn đau, lo khấn Phật xin Trời,
Cho con khỏi vùi thây nơi hoang dã.

Sau gần chục năm ngục tù đày đọa,
Con cuối cùng được chúng trả tự do.
Tấm thân tàn đầy bệnh hoạn ốm o,
Về đến cửa, phải liền lo kiếm sống.

Con và mẹ đều miệt mài lao động,
Mặc trẻ thơ tự chèo chống sớm chiều,
Tuy đến trường, chẳng được học bao nhiêu,
Vì "lý lịch", chịu lắm điều thua thiệt.

Sức khỏe mẹ theo thời gian cạn kiệt,
Đành quẩn quanh vớ vẩn việc trong nhà,
Lòng bồi hồi lẫn buồn bã xót xa,
Nhìn con phải một mình qua lối khổ.

Ngày cặm cụi gò xích lô dưới phố,
Chẳng quản thân, quên khốn khó nhọc nhằn,
Hốc hẻm nào cũng lặn lội trôi lăn,
Vẫn không kiếm đủ ăn, dù gắng gỏi.

Mẹ vẫn biết con nhiều khi rất đói,
Nhưng bên ngoài hùng hổ nói mình no,
Nhường phần ăn ít ỏi của con cho
Mẹ già với bầy con thơ còm cõi.

Mẹ không nhận thì con dằn con giỗi,
Nhưng làm sao mẹ nuốt nổi, con ơi.
Lòng con như lòng mẹ cũng rối bời,
Giờ chỉ biết oán mệnh trời sai quấy.

Sao con không nhận thấy,
Mẹ già rồi chẳng mấy cần ăn,
Nên muốn để dành phần
Cho đám cháu đang cần sức lớn.

Lòng mẹ thầm đau đớn,
Nhìn cháu mình chợt sung sướng bi bô,
Khi được bà lén sớt chút khoai khô,
Chút cơm độn vào chiếc tô sứt mẻ.

Biết bao bận mẹ giả vờ không khỏe,
Nhường miếng ăn cho lũ trẻ đói lòng,
Nhưng nói chửa kịp xong,
Con trừng mắt làm chúng không dám nhận.

Mẹ vốn biết lòng con luôn ân hận
Không làm xong bổn phận với gia đình,
Để mẹ già con dại phải điêu linh,
Nên con vẫn tự trách mình vô dụng.

Mẹ nghĩ nếu mẹ còn dai dẳng sống,
Nhà dư người, sẽ túng thiếu triền miên,
Và bao lâu còn có lũ bạo quyền,
Thì đói rách, oan khiên còn đó mãi.

Mẹ dẫu mất, nhưng hồn nguyền ở lại,
Để ngày đêm khấn vái với Phật Trời,
Cho cháu con được sớm thoát ra khơi,
Được sống sót đến quê người xa lạ.
                         x
                    x        x
Sau hai buổi đổ mồ hôi vất vả,
Người đàn ông tất tả lết về nhà,
Bàng hoàng khi thấy lũ trẻ quanh bà,
Quẹt mũi dãi, gào khóc la thảm thiết.

Người run rẩy, đôi chân dường rũ liệt,
Sụp xuống ghì xác chết mẹ trong tay.
Mắt khô cằn, chẳng còn lệ để cay,
Trân trối ngó chén thuốc rầy đã cạn.
                      x
                 x        x
Chập chùng mây kiếp nạn,
Bóng ai còn lảng vảng giữa trời đêm.
                Trần Văn Lương
        Cali, mùa Quốc Hận 2018

Kính gửi quý anh chị con cóc cuối tuần.
Dạo:
  Tìm trâu lặn lội phương trời,
Nào hay tất cả tại nơi tâm mình.

Cóc cuối tuần:




Âm Hán Việt:

           Tầm Ngưu
Kỳ ngưu dị xứ cửu tiêu diêu,
Mục tử khổ tầm kỷ mộ triêu.
Lộ thượng đồng nhân đàm xích trúc,
Giang trung cử mục khán lưu kiều.
Đình tiền, Tùng Thẩm vô nhàn thoại,
Viện lý, Huệ Năng một tuyệt chiêu.
Thùy thủ, hồi hương, thâm cốc tọa,
Thiên hoa vạn đóa mãn vân tiêu.
            Trần Văn Lương


Dịch nghĩa:

              Tìm Trâu (1)
Con trâu của mình đã ngao du xứ lạ từ lâu,
Người chăn khổ sở đi tìm bao sớm tối.
Trên đường hội họp với người để bàn luận về trúc màu đỏ, (2)
Trong sông ngẩng mắt nhìn chiếc cầu (đang) trôi. (3)
Trước sân, (Triệu Châu) Tùng Thẩm chẳng có lời nói vớ vẩn, (4) 
Trong tự viện, (Lục Tổ) Huệ Năng không có tuyệt chiêu nào cả. (5)
Thõng tay, về quê, vào hang sâu ngồi,
Hoa trời muôn đóa (rải) đầy thinh không. (6)


Chú thích:

(1) Daisetz Teitaro Suzuki, Thiền Luận, quyển Thượng, bản dịch của Trúc Thiên, Luận tám: MƯỜI BỨC TRANH CHĂN TRÂU
...
tranh Thiền Tông nào cũng mở đầu bằng bức họa tầm ngưu vẽ một chú mục đồng đi tìm trâu (trâu không có trong hình) và khép lại bằng bức họa nhập triền thùy thủ (buông tay vào chợ) vẽ một nhà sư trộn lẫn cùng thế tục.

Tầm ngưu: tìm trâu
Kiến tích: thấy dấu, 
Kiến ngưu: thấy trâu
Đắc ngưu: được trâu
Mục ngưu: chăn trâu
Kỵ ngưu quy gia: cởi trâu về nhà
Vong ngưu tồn nhơn: quên trâu còn người
Nhơn ngưu câu vong: người trâu đều quên (vẽ vòng tròn)
Phản bổn hoàn nguyên: trở về nguồn cội
Nhập triền thùy thủ: thõng tay vào chợ
...
Trong hệ thống các pháp môn, Thiền là đốn giáo, chủ trương thấy được tánh là tức khắc thành Phật, tại đây và ngay ở phút giây này.
Tuy nhiên, pháp môn nào cũng có tu và có chứng. Chứng là một biến cố đột ngột, ngoài thời gian. Đó là một sự thật quá ư thật, như tiểu sử nhiều thiền tổ đã chứng rõ. Tuy nhiên, cũng cần những tiểu sử ấy còn cho ta thấy trước khi được đốn ngộ, hầu hết các tổ, và trước hết là Phật Tổ, đều trải qua nhiều đoạn đường dọ dẫm rất gay go. Như vậy là sự tu tập vẫn phải đặt trong chiều thời gian mà đi đến lần hồi vậy, hay nói một cách khác: tu thì tiệm mà chứng thì đốn.
THẬP MỤC NGƯU ĐỒ của Thiền tông cũng ghi lại bước tiến từng bực ấy trong thời gian và không gian.

(2) Daisetz Teitaro Suzuki, Thiền Luận, quyển Thượng, bản dịch của Trúc Thiên, Luận 6: THIỀN PHÁP THỰC TẬP
...
Người ta kể rằng có người đặt cho ông Okubo Shibun, một họa sĩ xuất thần vẽ trúc: làm một tấm bình phong rừng trúc. Họa sĩ nhận lời, và đem hết ngón tuyệt kỹ tạo thành một bức tranh trong đó trúc toàn một màu đỏ hoe. Khách hàng nhận được tranh trầm trồ mãi tài khéo phi thường của họa sĩ, tìm đến nhà họa sĩ để cảm ơn, nhưng thắc mắc ướm hỏi: "Xin lỗi tiên sinh, sao trúc đỏ như vậy?" Họa sĩ hỏi :
- Ấy ông muốn nó màu gì?
- Cố nhiên là màu đen.
Họa sĩ hỏi bâng quơ: "Có ai thấy lá trúc đen bao giờ không nhỉ ?".

(3)  Bài kệ nổi tiếng của Phó Đại Sĩ :

   

    Không thủ bả sừ đầu
    Bộ hành kỵ thủy ngưu
    Nhân tòng kiều thượng quá
    Kiều lưu thủy bất lưu.

    Trúc Thiên dịch:

    Tay không nắm cán mai
    Đi bộ: lưng trâu ngồi
    Theo cầu qua bến nước
    Cầu trôi nước chẳng trôi.

(4)  Daisetz Teitaro Suzuki, Thiền Luận, quyển Thượng, bản dịch của Trúc Thiên, Luận 6: THIỀN PHÁP THỰC TẬP
...
Một chuyện mâu thuẫn khác sau đây của Thiền sư Thiết Chủy Giác, cứng rắn hơn, tỏ rõ, dứt khoát, thường được truyền tụng trong giới tu Thiền. Giác là đệ tử của Triệu Châu (4*). Giác đến viếng hòa thượng Pháp Nhãn (885-958), một cao tăng đương thời. Pháp Nhãn hỏi: "Lúc rày Thượng Tọa ở đâu nay đến đây?". Giác đáp :
- Triệu Châu.
- Tôi nghe Triệu Châu có câu nói "cây bách trước sân" có phải vậy không?
- Không.
Pháp Nhãn gạn hỏi: "Mọi người đến đây đều thuật rằng có chú điệu hỏi Triệu Châu "Tổ Đạt Ma qua Tàu có ý nghĩa gì", Châu đáp: "Cây bách trước sân"[11] sao Thượng Tọa lại nói không có?". Giác rống to: "Tiên sư tôi thật không có nói câu ấy mà. Xin hòa thượng chớ phỉ báng Tiên sư tôi". Pháp Nhãn rất tán thành thái độ ấy ở người học trò của lão túc Triệu Châu, khen: "Đúng là con dòng sư tử".
       Tiểu chú:
       (4*)  Triệu Châu Tùng Thẩm là pháp từ của Nam Tuyền Phổ Nguyện. Sư có nhiều công án nổi tiếng được ghi lại trong 2 bộ sách Thiền:
         1.- Vô Môn Quan: 
                 - Tắc 1: Triệu Châu cẩu tử (tức là công án chữ Vô),
                 - Tắc 7: Triệu Châu tẩy bát,
                 - Tắc 11: Châu khám am chủ,
                 - Tắc 31: Triệu Châu khám bà,
                 - Tắc 37: Đình tiền bách thụ (tức là công án "Cây bách trước sân" nói trên).
         2.- Bích Nham Lục: 
                 - Tắc 2: Triệu Châu chí đạo,
                 - Tắc 9: Triệu Châu tứ môn,
                 - Tắc 30: Triệu Châu la bặc,
                 - Tắc 41: Triệu Châu vấn tử,
                 - Tắc 45: Triệu Châu bố sam,
                 - Tắc 52: Triệu Châu thạch kiều,
                 - Tắc 57: Triệu Châu điền khố,
                 - Tắc 58: Triệu Châu phân sơ,
                 - Tắc 59: Triệu Châu vô nan,
                 - Tắc 64: Triệu Châu thảo hài,
                 - Tắc 85: Triệu Châu hài tử,
                 - Tắc 96: Triệu Châu chuyển ngữ.

(5)  Lục Tổ Huệ Năng, Pháp Bảo Đàn Kinh, bản dịch của Thiền Sư Duy Lực, phẩm thứ 7: Cơ Duyên.
...
Có vị Tăng đem bài kệ của Ngọa Luân thiền sư lập lại với Sư (Lục Tổ Huệ Năng),
Kệ rằng:

Ngọa Luân hữu kỹ lưỡng,
Năng đoạn bá tư tưởng.
Đối cảnh tâm bất khởi,
Bồ đề nhựt nhựt trưởng.   
( )

Dịch nghĩa:
Ngọa Luân có bản lãnh,
Dứt được trăm tư tưởng.
Đối cảnh tâm chẳng khởi,
Bồ đề luôn luôn trưởng.

Sư nghe xong nói:
Kệ này chưa rõ tâm địa, nếu theo đó mà hành thì lại thêm trói buộc. Do đó khai thị một bài kệ:

Huệ Năng một kỹ lưỡng,
Bất đoạn bá tư tưởng.
Đối cảnh tâm số khởi,
Bồ đề tác ma trưởng.   
   ( )

Dịch nghĩa:
Huệ Năng không bản lãnh,
Chẳng dứt trăm tư tưởng.
Đối cảnh tâm cứ khởi,
Bồ đề làm sao trưởng!

(6) Bích Nham Lục, tắc 6: Vân Môn Hảo Nhật.
Trích lời Bình của Viên Ngộ:
...
Như Tu Bồ Đề muốn tránh huyên náo tìm yên tĩnh bèn vào trong hang núi ngồi yên.
Vua Trời Đế Thích rải hoa tán thán Tu Bồ Đề rằng:
- Tôi kính trọng tôn giả khéo giảng Bát Nhã.
Tu Bồ Đề nói:
- Về Bát Nhã tôi chưa từng nói một chữ!
Đế Thích nói:
- Tôn giả không nói, tôi cũng không nghe. Không nói không nghe đó mới thật là giảng Bát Nhã.


Phỏng dịch thơ:

              Tìm Trâu
Trâu nhà đã khuất bóng ngàn khơi,
Mục tử sục tìm kiếm khắp nơi.
Cất bước theo đời nhìn trúc thắm,
Buông mình cưỡi sóng ngắm cầu trôi.
Triệu Châu nào có lời khai ngộ,
Lục Tổ cũng không pháp độ người.
Kiến tánh, hang sâu ngồi tĩnh tọa,
Trên không lả tả vạn hoa trời.
            Trần Văn Lương
               Cali, 5/2018



Lời bàn của Phi Dã Thiền Sư:
       Tất tả bôn ba khắp chốn kiếm tìm, làm nhọc lòng bao nhiêu thiện tri thức.
       Nào hay "Tâm đó là Phật" (*) và "Đạo lớn không khó" (**).

(*) Vô Môn Quan, tắc 30: Tức Tâm Tức Phật.
Cử:
    Mã Tổ nhân Đại Mai hỏi:
    - Phật là gì?
    Tổ bảo:
    -  Tâm đó là Phật (tức tâm tức Phật).

Lời Bình của Vô Môn Huệ Khai:
    Nếu ngay đó hiểu ngay được thì mặc áo Phật, ăn cơm Phật, nói lời Phật nói, làm việc Phật làm, tức là Phật vậy. Tuy nhiên  như thế, Đại Mai đã làm nhiều người nhận sai hướng. Nào có biết rằng nói đến chữ Phật này thì phải súc miệng đến ba ngày.  Nếu là bậc hảo hán thì nghe nói "tức tâm tức Phật" thì phải bịt tai chạy trốn.

(**) Tam Tổ Tăng Xán, Tín Tâm Minh:
Trích (4 câu đầu):
    Chí đạo vô nan,
    Duy hiềm giản trạch
    Đản mạc tắng ái
    Đỗng nhiên minh bạch
    (    .  )
   ...
  Nghĩa:
    Đạo lớn chẳng có gì khó,
    Miễn đừng có so đo chọn lựa.
    Chỉ cần lòng không có thương ghét
    Thì sẽ rõ ràng thông suốt ngay.

Kính gửi đến quý anh chị con cóc cuối tuần.

Dạo:
          Dù cho nắng cháy da trời,
Vẫn không ngăn được bước người tìm nhau.


Cóc cuối tuần:

         

     (Để ghi nhớ trại Họp Bạn Hướng Đạo
    Thẳng Tiến XI tại Haymarket, Virginia) 

Tuần họp bạn, mưa rào thương lánh mặt,
Virginia, nắng gắt tróc da trời.
Rừng cây xanh vui ấp ủ bóng người,
Đường đá sỏi, tiếng cười chen tiếng bước.

Ngàn đoàn sinh xuôi ngược,
Tụ về đây, kẻ trước người sau.
Kẻ đến tự trời Âu,
Người lặn lội từ Úc châu thăm thẳm.

Quên nỗi nhọc vượt đường xa vạn dặm,
Mặt tươi cười cùng nắm chặt tay nhau,
Thầm hứa rằng cho đến mãi ngàn sau,
Lòng vẫn giữ nguyên màu son Hướng Đạo.

Những huy hiệu, màu khăn cùng sắc áo,
Cùng lời ca, tiếng đàn sáo xôn xao,
Làm lòng người thêm rạo rực nôn nao,
Niềm hạnh phúc tuôn trào qua ánh mắt.

Dù quen cũ hay mới vừa gặp mặt,
Dù ở đây hay tất bật từ xa,
Vẫn xem nhau như ruột thịt trong nhà,
Cùng dòng máu, màu da và tiếng nói.

Trại khai mạc, các đoàn sinh sôi nổi,
Phô kỹ năng, tùy lứa tuổi tranh đua,
Ấu, Thiếu, Thanh... được mặc sức vui đùa,
Trò giáo dục, ăn thua nào sá kể.

Từ sáng sớm đã cùng nhau lanh lẹ,
Theo đội hình lễ mễ đến trạm chơi.
Và dù cho nắng hạ cháy nung người,
Trại sinh vẫn luôn tươi cười ca hát.

Khi ngày tắt, ánh trăng đêm nhàn nhạt, 
Lửa bập bùng quyện tiếng hát cao bay.
Rồi lửa tàn, người lặng lẽ chia tay,
Tìm giấc ngủ sau một ngày vui bạn.
                        x
                   x       x            
Tuần hạnh phúc vụt qua theo nắng hạn,
Người nghẹn ngào cùng thảng thốt nhìn nhau,
Rồi hẹn hò: - Đến kỳ Thẳng Tiến sau,
Dù cách trở, vẫn cố mau về nhé!

Bốn năm nghĩa lý gì cho tuổi trẻ,
Nhưng tuổi già, ắt có kẻ khó qua,
Sợ mai này lòng mình sẽ xót xa,
Khi nhắc đến người ra đi vĩnh  viễn.

Dù chỉ được có ít hôm trò chuyện,
Phút chia tay sao quyến luyến vô vàn.
Rồi mai này, khi cách biệt quan san,
Lòng biết sẽ nghe ngút ngàn thương nhớ.
                  Trần Văn Lương
                  Virginia, 7/2018

Kính gửi quý anh chị con cóc cuối tuần.
Dạo:
       Can chi cãi cọ tháng ngày,
Một đao lóe sáng đoạn ngay cát đằng.

Cóc cuối tuần:




Âm Hán Việt:

             
Bệnh nguyệt đái sầu ỷ phá vân,
Học tăng náo luận giả hòa chân.
Điện tiền phong khởi, tâm do động,
Lô lý tẫn hàn, sự vị thuân.
Song lão quyển liêm, tri đắc thất,
Nhị nhân trình thoại, biện sơ thân.
Đông Tây lưỡng viện tranh miêu tử,
Nhất thiểm đao quang, hắc bạch phân.
                 Trần Văn Lương


Dịch nghĩa:

              Đao Bén
Con trăng bệnh đội sầu (đến) nương nhờ (cụm) mây rách,
Các nhà sư đang tham học ồn ào đàm luận chuyện giả với thật.
Trước đền thờ gió nổi, cái tâm còn động,  (1)
Trong bếp, tro tàn nguội lạnh, việc chưa xong. (2)
Hai vị tôn túc ra cuốn rèm, biết ai được ai mất, (3)
Hai người trình kiến giải, tranh luận ai gần ai xa. (4)
Hai viện phía đông và phía tây tranh nhau con mèo,
Ánh đao vụt lóe, trắng đen phân biệt rõ ràng.  (5)


Chú thích:

(1) Vô Môn Quan, tắc 29: Phi Phong Phi Phan

Cử:
    Nhân gió lay lá phướn, có hai ông sư cãi nhau.
    Một ông bảo:
     - Phướn động.
    Một ông nói:
     - Gió động.
    Cãi tới cãi lui không ra lẽ. Lục Tổ (Huệ Năng) bèn bảo:
     - Không phải gió động, không phải phướn động mà là tâm của các vị động.
    Hai ông tăng bỗng nhiên run sợ.

(2) Những Đóa Hoa Thiền, Dương Đình Hỷ dịch, công án số 1062: Mượn chuyện để dạy Đạo,

      Có một lần Quy Sơn đang đứng hầu sư phụ là Bách Trượng. Bách Trượng bảo Quy Sơn bới trong lò xem có lửa không? Quy Sơn bới rồi thưa rằng không có. Bách Trượng thân đến lò bới sâu tìm được một điểm lửa nhỏ, bèn thổi cho cháy bùng lên rồi nói với Quy Sơn rằng:
      - Đây chẳng phải là lửa sao?
     Quy Sơn nghe câu nói đó hốt nhiên đại ngộ.

(3) Vô Môn Quan, tắc 26: Nhị Tăng Quyển Liêm

Cử:
   Các học tăng trước giờ ăn đến tham hỏi Thiền Sư Pháp Nhãn (*) ở chùa Thanh Lương. Sư giơ tay chỉ bức rèm. Bèn có hai ông tăng ra cuốn rèm lên.
   Pháp Nhãn nói:
   - Một được một mất.

  (*) Pháp Nhãn Văn Ích là pháp từ của La Hán Quế Sâm. Sư khai sáng Pháp Nhãn tông, một trong 5 tông phái chính của Thiền tông Trung hoa: Lâm Tế, Quy Ngưỡng, Vân Môn, Tào Động và Pháp Nhãn.

Lời Bình của Vô Môn Huệ Khai:
    Hãy nói ai được ai mất. Nếu hướng về chỗ này mà thấy rõ được thì biết ngay được chỗ thất bại của Quốc Sư Thanh Lương. Tuy nhiên như thế, rất kỵ bàn cãi chuyện được mất.

(4) Những Đóa Hoa Thiền, Dương Đình Hỷ dịch, công án số 599: Hai đệ tử của Đại Mai
 
        Giáp Sơn (xin đừng lầm với Giáp Sơn Thiện Hội, pháp từ của Hoa Đình Thuyền Tử) và Định Sơn đều là đệ tử của Đại Mai. Một hôm tranh luận vấn đề có Phật hay không. Sư đệ Giáp Sơn chủ trương có Phật. Chỉ cần trong tâm chúng ta lúc nào cũng có Phật thì không sợ 6 đường luân hồi, không sợ những khổ sở của thế gian, thậm chí địa ngục cũng không sợ nữa. Dù gặp khổ nạn, nghịch cảnh lúc nào tâm cũng niệm Phật, Bồ tát thì sẽ khắc phục được. Nhưng sư huynh Định Sơn lại không đồng ý. Ông nói: "Chỉ cần tất cả đều không, cả Phật cũng không thì không có 6 đường luân hồi. Đó mới thật sự là giải thoát." Hai sư huynh, đệ tranh luận, không ai chịu ai. Sau đó, hai người đến nhờ sư phụ là Đại Mai phân xử. 
    Sau khi nghe xong, Đại Mai nói:
    - Hai người đều đúng, nhưng một gần, một xa.
    Giáp Sơn hỏi:
    - Sư phụ! Vậy ai gần, ai xa?
    Đại Mai đáp:
    - A! Hôm nay ta mệt rồi, muốn hỏi gì ngày mai hẵng hỏi.
   Ngày hôm sau, mới sáng sớm sư đệ Giáp Sơn đã đến gõ cửa phòng sư phụ. Đại Mai hỏi:
    - Hãy còn sớm mà ai đã gõ cửa?
    - Là con, Giáp Sơn.
    - Đến làm gì?
    - Hôm qua chúng con chả hỏi sư phụ là gì, sư phụ nói một gần, một xa. Con có hỏi nhưng sư phụ bảo hôm nay lại.
    - Kẻ gần không đến, kẻ đến không gần.

(5) Vô Môn Quan, tắc 14: Nam Tuyền Trảm Miêu

Cử:
     Nhân tăng chúng trong hai chái nhà phía đông và phía tây tranh nhau con mèo, Hòa thượng Nam Tuyền giơ con mèo lên bảo:
     - Đại chúng nếu nói được thì tha, không nói được thì sẽ chém.
    Tăng chúng không ai nói được câu gì. Nam Tuyền bèn chém con mèo.
    Chiều tối, Triệu Châu từ ngoài về, Nam Tuyền kể lại chuyện. Triệu Châu bèn cổi giày đội lên đầu và đi ra.
     Nam Tuyền nói:
    - Nếu lúc đó có ngươi thì đã cứu đưọc con mèo rồi.


Phỏng dịch thơ:

               Đao Sắc
Trăng lẩy bẩy tìm chỗ dựa thân,
Thiền đường, tăng nghị luận vang rân.
Trước sân nhìn phướn, tâm còn động,
Trong bếp vạch tro, trí chửa thuần.
Vội vã cuốn rèm, suy được mất,
Long đong trình ý, biện xa gần.
Mèo con, hai chái tranh giành mãi,
Một ánh đao bay, phải trái phân.
             Trần Văn Lương
                Cali, 9/2018



Lời bàn của Phi Dã Thiền Sư:

     Hỡi ơi! Chúng sinh chỉ mê mải lo tranh luận chuyện giả thật, gần xa, được mất... Nào có hay rằng chỉ cần vung đao cắt đứt một sợi tơ là cả cuộn đều bị cắt (**).
    Thử nói xem, nhát đao này của Nam Tuyền so với nhát kiếm của A-Lịch-Sơn Đại Đế (***) là khác hay không khác?
    Than ôi, đến chỗ này rồi thì lão tăng hoàn toàn mù tịt!

Tiểu chú:

(**) Bích Nham Lục, tắc 19: Câu Chi Nhất Chỉ
Thùy: 
        Một hạt bụi dấy lên cả trời đất bị thâu, một đóa hoa nở cả thế giới hiện. Nếu khi hạt bụi chưa dấy lên và hoa chưa nở thì phải nhìn như thế nào? Vì thế nên có câu nói: "Như cắt một cuộn tơ, một sợi bị cắt là cả cuộn bị cắt. Như nhuộm một cuộn tơ, một sợi nhuộm thì cả cuộn bị nhuộm." Hiện giờ phải chặt sạch hết tất cả những gì dây dưa (cát đằng)...

(***) A-Lịch-Sơn Đại Đế (Alexander the Great) và Nút dây Gordium (the Gordian knot)
   Truyện kể rằng năm 333 trước TL, A-Lịch-Sơn Đại Đế đem quân vào Gordium, thủ đô của xứ Phrygia (ngày nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ). Nhà vua thấy một chiếc xe bò được cột chặt bằng một cái nút dây phức tạp đến nỗi không ai biết đã được thắt như thế nào. Chiếc xe bò đó tương truyền là của Gordius, thân phụ của vua Midas nổi tiếng. Và có một lời sấm nói rằng ai mà gỡ được cái nút dây này thì sẽ làm bá chủ Á châu. A-Lịch-Sơn rất muốn gỡ, nhưng ông hì hục mất một thời gian mà vẫn không thành công. Cuối cùng ông lùi lại và thầm nghĩ rằng cách nào cũng là cách, miễn mở được thì thôi. Ông bèn rút kiếm, chỉ một nhát chặt đứt đôi cái nút.

Kính gửi đến quý anh chị con cóc cuối tuần.

Dạo:
         Nhìn về chốn cũ mà đau,
Lương tâm, nhân tính từ lâu không còn.

Cóc cuối tuần:

    

Trăng nhỏ giọt trên mái đầu bạc phếch,
Người già ngồi, ngốc nghếch ngước nhìn mây.
Quanh gót chân vương vãi đống báo ngày
Đầy tin tức đắng cay từ quê mẹ.

Lòng muốn khóc, nhưng mắt không còn lệ,
Thoáng nhìn quanh rồi lặng lẽ cúi đầu,
Cắn chặt môi, đè nén chuỗi thương đau
Đang cuồn cuộn tranh nhau gầy giông gió.
                    x
               x        x
Trời đất hỡi, quê mình giờ thế đó,
Chỉ mới vừa nhuộm đỏ mấy mươi năm,
Mà đã thành một địa ngục tối tăm,
Thành hang ổ bọn phi cầm phi thú.

Đất nước Việt, nhưng giặc Tàu làm chủ,
Đám cầm quyền chỉ là lũ gia nô,
Vâng lệnh ngoại bang, hành động điên rồ,
Theo vết của tên tội đồ dân tộc.

Vét tiền bạc chuyển dần ra ngoại quốc,
Đẩy cháu con đi "du học" xứ người,
Học hành gì, toàn chỉ có ăn chơi,
Sắm xe cộ, tậu cơ ngơi khắp chốn.

Để chuẩn bị sẵn sàng nơi ẩn trốn,
Sau khi Tàu xâm chiếm trọn quê cha,
Chẳng điều gì dẫu hèn mạt xấu xa,
Mà chúng chịu buông tha hay từ bỏ.

Nhưng lớn nhất là tội làm sụp đổ
Cả một nền đạo đức tổ tiên ta
Đã hy sinh dốc xương máu mình ra
Để gầy dựng cho nước nhà thuở trước.

Nhìn tư cách của người dân một nước,
Thì ít nhiều cũng biết được rồi đây,
Xứ sở này sẽ nhẹ bước cao bay,
Hay sớm muộn cũng có ngày xóa sổ.

Ngắm quê cũ, lòng càng thêm xấu hổ,
Đạo đức dân mình xuống hố thật nhanh,
Từ đám già cho đến lũ trẻ ranh,
Đâu cũng thấy toàn gian manh độc ác.

Vì tổ quốc biểu tình thì lác đác,
Nhưng hùa đi đại nhạc hội thì đông,
Mặc cho Tàu dần chiếm đoạt non sông,
Miễn mình được nghe văn công hò hét.

Rồi lớn bé xuống chật đường gào thét, 
Nhảy cẫng lên mừng kết quả trận banh,
Nhưng trong khi đất nước mẹ tan tành,
Vẫn lãnh đạm làm thinh không nhúc nhích.

Kéo nhau đi du lịch,
Giở lắm trò lố bịch, lưu manh,
Vào xứ người mà ăn cắp như ranh,
Trơ trẽn lộ toàn hành vi bỉ ổi.

Về giáo dục, nói ra càng tức tối,
Học sinh thì gian dối đến thành tinh,
Đám thầy bà càng đáng rủa đáng khinh,
Còn xảo trá hơn học sinh vạn bội.

Điểm qua các thành phần trong xã hội,
Bắt đầu từ cán bộ tới dân đen,
Từ "giáo sư", "tiến sĩ" tới phu phen,
Đâu cũng chỉ xem đồng tiền trên hết.

Khi đạo đức bị hoàn toàn hủy diệt,
Và lương tâm cũng biền biệt ra đi,
Thì chẳng cần phải có phép tiên tri,
Cũng biết rõ được cái gì sẽ đến.
                       x
                  x        x
Chạnh nhớ lại lời thề khi vượt biển,
Tiếng sụt sùi đêm tách bến ra khơi,
Mới đây thôi đã mấy chục năm rồi,
Lòng già bỗng thấy bồi hồi vô hạn.

Nhìn một số người mang danh "tỵ nạn",
Lại càng thêm buồn nản lẫn xót xa,
Kẻ "thăm quê", kẻ du lịch "dối già",
Kẻ "từ thiện", kẻ về "ra mắt sách".

Nhặt đống báo, vất vô thùng cái toạch,
Miệng lầm bầm tự than trách khôn nguôi,
Lối quê nhà đà vĩnh viễn xa xôi,
Chút hy vọng nhỏ nhoi đành lịm tắt.

Trạm xe buýt, ánh đèn mờ hiu hắt,
Khác chi đời kẻ ngắc ngoải tha phương,
Đã đến chặng cuối đường,
Còn phải khóc nhìn quê hương sắp mất.
                 Trần Văn Lương
                   Cali, 11/2018

Kính chúc quý anh chị một mùa Giáng Sinh an lạc tràn đầy hạnh phúc.
Xin gửi đến quý anh chị con cóc cuối tuần.

Dạo:
       Giáng Sinh sao chỉ một lần,
Để người vĩnh viễn lối trần mất nhau.

Cóc cuối tuần:

    

     (Mọi sự trùng hợp với thực tế ngoài đời chỉ là
        ngẫu nhiên, ngoài ý muốn của người viết)

     Người xưa hỡi, Giáng Sinh lại tới,
     Anh một mình quỳ gối nơi đây,
         Thắp lên ngọn nến cầm tay,
Lắng nghe kỷ niệm bên tai thì thào.

     Phải ánh lửa năm nao tìm đến,
     Để cùng ôn lại chuyện ngày xưa,
         Chuyện về hai đứa trẻ thơ,
Đêm đông năm ấy tình cờ thấy nhau.

     Anh ngoại đạo, lần đầu phá lệ,
     Theo người quen đi lễ nhà thờ,
         Nhìn quanh nhìn quất vu vơ,
Nào hay em chợt bất ngờ ngó qua.

     Em cúi mặt, nét hoa bẽn lẽn,
     Anh bần thần len lén nhìn sang,
         Rộn ràng tiếng thánh ca vang,
Thênh thang lối mộng, nhẹ nhàng cánh mơ.

     Cuối cùng cũng đến giờ tan lễ,
     Em theo chân bố mẹ ra về,
         Anh bàng hoàng tỉnh cơn mê,
Vời theo bóng nhỏ, lòng tê tái sầu.

     Mình cách biệt từ sau đêm ấy,
     Không một lần được thấy lại nhau,
         Trách Trời vẽ chuyện đâu đâu,
Mới mười hai đã biết đau vì tình!

     Rồi khôn lớn, một mình lặn lội,
     Anh lần mò dọ hỏi khắp nơi,
         Áo sờn, guốc vẹt, hồn tơi,
Cánh bèo xưa vẫn mãi trôi phương nào.

     Ngàn câu hỏi xôn xao vần vũ
     Hằng quấy rầy giấc ngủ bao năm,
         Từng mùa đông đến lạnh căm,
Thẫn thờ ánh mắt đăm đăm chân trời.

     Em có phải muốn rời xóm đạo,
     Để làm thân con sáo bay xa,
         Tìm nơi phố thị phồn hoa,
Sẵn sàng thách đố phong ba cuộc đời?

     Hay chỉ phải vâng lời bố mẹ,
     Cùng người thân lặng lẽ lên đường,
         Giã từ đời sống ruộng nương,
Dấn thân vào lối dặm trường xa xôi?

     Em hẳn đã gặp người trong mộng,
     Cùng đắp xây cuộc sống lứa đôi,
         Có khi nao chợt bồi hồi
Nhớ về ai đó xưa nơi nhà thờ?

     Chỉ một phút tình cờ chạm mắt,
     Mà dây oan siết chặt một đời.
         Em giờ đã bỏ cuộc chơi,
Hay như anh vẫn còn bơi giữa dòng?

     Tháng Tư đó, đau lòng mất nước,
     Em có tìm cách vượt biển khơi,
         Để đi tỵ nạn xứ người,
An vui dựng lại cuộc đời phương xa?

     Hay kẹt lại quê nhà khốn khổ,
     Chồng lao tù, con nhỏ đói ăn,
         Ngày ngày kiếm sống khó khăn,
Cùng quê hương chịu nhọc nhằn đắng cay?

     Ngày tháng trổ cánh bay vùn vụt,
     Tuổi xanh đà mất hút từ lâu,
         Anh mòn mỏi đợi mưa Ngâu,
Chỉ nghe thánh thót giọt sầu từng đêm.

     Giờ anh đã bên thềm bóng xế,
     Biết em còn tại thế hay không,
         Có hay anh vẫn chờ trông,
Xác thân còm cõi, tấc lòng héo hon.
                             x
                       x          x
     Con lạy Chúa, cho con được biết
     Người năm xưa cách biệt nay đâu,
         Có còn trong cõi bể dâu,
Hay là thiên cổ từ lâu đăng trình.

     Cơn gió lạnh thình lình buốt mặt,
     Ngọn nến buồn phụt tắt trên tay,
         Phải chăng Chúa muốn cho hay
Người con gái ấy giờ đây không còn?
                             x
                       x          x
          Mộng ước mãi chưa tròn,
          Câu kinh giòn vỡ nát,
          Có chút gì mất mát,
          Trong lời hát đêm đông.
                   Trần Văn Lương
                     Cali, 12/2018