Thưa cô,
Đúng như cô nói, thủy tiên ra nhiều hoa quá mùi thơm sẽ rất nồng nàn, không còn cái vẽ thoang thoảng thanh tao nữa   . Số là hôm đi dự tiệc tất niên trên SJ, em ra chợ thấy nhiều gian hàng đã bày bán hoa xuân, trong đó có những chậu thủy tiên ( không tỉa), đã có nụ rất nhiều.  Em rất thích vì mấy năm nay em cố tìm củ thủy tiên để "thử tay nghề" mà bên Phoenix người Mỹ không bán loại hoa nàyma` bán loại Paperwhite có  mùi thơm rất kỳ lạ ( giống như mùi bột khuấy nên hồ ). Do đó em tậu cho mấy chậu      , định bụng biếu cho BX OTGH và Mỹ, nhưng sau mới nhớ ra là Mỹ không mang về Canada được nên em ôm về Phoenic luôn  . Cô biết không, chỉ vài ngày sau đó là hoa nở um tùm , mùi thơm sực nức cả nhà luôn, nhưng điều đau khổ nhất là đến hôm nay ( ngày 30 tết) thì cả mấy chậu hoa chỉ còn lại 1 vài bông hoa còn tươi, còn tất cả  thì đã tàn héo  rồi    .

Thủy Tiên gợi trong trí ta hình ảnh một nàng tiên tha thướt, xiêm y trắng toát, uyển chuyển với vũ khúc nghê thường trên mặt nước. Thủy Tiên là tên một loài hoa thanh nhã, cánh hoa trắng muốt, đường kính không quá ba phân, mọc từng chùm, nhụy hoa màu vàng hình chuông, lá xanh hình lưỡi liềm dài độ hơn một gang tay, mọc trên một củ như loại hành tây.

Thủy Tiên có mùi thơm thoảng nhẹ hay nồng đượm tuỳ theo từng loại, có loại cánh đơn, loại cánh kép, loại nhụy trắng, loại nhụy vàng. Họ hàng Thủy Tiên có hàng trăm loại khác nhau, gần nhất là loại hoa Daffodil màu vàng rực rỡ. Thủy Tiên có tên ngoại quốc là Narcisscus . Huyền thoại Tây phương về Narcisscus không đẹp như tên Thủy Tiên của ta. Tương truyền chàng trai Narcisscus là một đấng nam nhi trời cho đẹp. Chàng trai này lại say mê nhan sắc của mình nên thường soi hình trên mặt nước. Một hôm lâng lâng sảng khoái quá, chàng bèn nhảy xuống nước để ôm bóng mình. Chàng chết đuối và tại đó một cây hoa mọc lên, mang tên chàng.

Ngày tôi còn bé, Thủy Tiên chỉ có trong trí tưởng qua văn chương và tiểu thuyết của Tự Lực Văn Đoàn, họa hoằn lắm mới thấy được một vài chậu nhỏ đem về từ Hồng Kông chưa có hoa. Sang đây thấy củ Narcisscus của Mỹ tôi đem về trồng thử, cây cao vọt lên, cũng hoa trắng, nhưng mùi quá nồng, không đáp ứng được hình ảnh mình nâng niu tưởng tượng từ nhiều năm qua, tôi đâm ra thất vọng. Một ông anh trọng niên đã quá cố, anh Hoàng Nguyên, gọi đùa nó là “Thổ Tiên”.

Tình cờ nói chuyện với Cụ Xuân, một tiểu thư Bắc Hà thời trước, cụ nói về nghệ thuật gọt tỉa Thủy Tiên và bảo : Sau bao nhiêu năm loạn lạc từ Bắc và Nam rồi tị nạn xứ người, châu báu vàng bạc gì cũng mất hết nhưng cụ còn giữ được bên mình một bộ dao gọt Thủy Tiên từ thời con gái, cách đây hơn nửa thế kỷ. Lòng yêu chuộng hoa của cụ đã thúc đẩy tôi tìm được loại Thủy Tiên của Tàu để nhờ cụ dạy cách gọt tỉa. Cụ sốt sắng chỉ dẫn và tôi đã xin phép cụ phổ biến nghệ thuật này kẻo sợ rồi thất truyền một thú vui tao nhã, nhân ngày Xuân đến.

Nói đến gọt Thủy Tiên là ta nghĩ đến những cụ đồ ngồi tụ quần bên những chậu Thủy Tiên chờ giao thừa và những cánh hoa trắng muốt hương thơm nhẹ nhàng từ từ hé nở chào mừng ngày đầu năm. Các cụ đặt ra các giải thưởng cho những chậu tỉa khéo và người thắng giải rất lấy làm vinh dự, nhất là các cô tiểu thư đang độ tuổi kén chồng.

Những chậu hoa đủ tiêu chuẩn phải hoàn mỹ cả bốn phần: hoa, lá, vẩy củ và rể. Hoa đẹp thường là hoa đơn, đồng loạt nở mãn khai hay hàm tiếu. Lá phải xanh mướt mà không xanh sậm, hình lưỡi kiếm gọi là kiếm điệp, hay hình hơi quăn gọi là kiểu cua bò. Vẩy củ được xem như vẩy rồng, phải giữ sao cho trắng tinh và hình cong đều đặn. Rể phải cong vòng, trắng muốt, xem như …râu rồng.

Hàng năm cứ khoảng Noel đến Tết, chợ Á Châu có bán củ Thủy Tiên trong một vài tháng. Mỗi củ giá độ $3 đến $5, gồm một củ lớn độ bằng nắm tay trẻ em và vài ba củ nhỏ kèm theo. Phải lựa củ Thủy Tiên hai bên xốp kẻo có nhiều mầm phụ, khó tỉa, lá chỉ vừa mới nhú, đừng bị khô héo đầu mút, mất đẹp. Bạn cứ lựa sẵn vài củ, đem về bỏ trong bao giấy đục cho vào ngăn rau trong tủ lạnh để chờ thời.

Muốn có hoa nhân dịp Tết, phải gọt từ ngày 4 hay ngày 6 tháng Chạp, tuỳ theo thời tiết khí hậu nóng hay lạnh. Dụng cụ cần thiết gồm một cây dao nhỏ, mỏng và thật bén, một dao nhỏ hình lòng máng và một nhíp nhỏ. Mục đích cắt tỉa Thủy Tiên là gây vết sẹo do dao cắt vào một phía lá hay cành hoa, phía không cắt sẽ phát triển bình thường, làm cho lá hay cọng hoa cong lại nhiều hay ít tùy theo độ cắt.



Dụng Cụ Gọt Củ Thuỷ Tiên


Hình 1: Củ Thủy Tiên được nằm ngang, lựa mặt trên là phía có mầm lá cong lên

Hình 2: Bắt đầu tỉa từ củ lớn nhất. Cắt một đường ngang cách rể độ một phân, và hai đường bên hông từ 1/3 đến non một nửa trên mặt củ.

Hình 3: Bóc dần từng vảy từ ngoài vào trong, không xấn dao sâu, không bẩy mạnh, tránh tổn thương các mầm bên dưới.

Hình 4: Nếu có mầm ở cạn quá cần cắt bỏ, chỉ giữ lại các mầm ở cùng một mặt phẳng nằm ngang. Lúc tỉa vào sâu, phải cẩn thận khi tỉa đến 1/3 bề dày của củ. Khi các mầm đã lộ ra dùng dao hình lòng máng gỡ dần các vảy mầm để lộ bao nang chứa nụ hoa. Muốn có các lá hình cong kiểu cua bò thì dùng dao gọt nhẹ cạnh trên của lá mầm khoảng 2 mm hay 1/3 đến ½ bề ngang của lá




Hình 5 & 6: Tiếp tục tỉa những củ nhỏ bên cạnh đến khi thấy bao nang của hoa, có thể cạo nhẹ vào cuốn bao hoa để cành hoa sẽ cong vào bên trong và ngắn lại.


Hình 7: Úp sấp củ Thủy Tiên đã tỉa vào chậu nước sạch trong một ngày. Hôm sau đem rửa sạch nhớt, dùng bông gòn lau nhẹ các nách lá, tìm một chậu nhỏ thích hợp, đặt củ nằm ngang, phần cắt ở trên. Đổ ngập nước và đặt thêm bông gòn nhúng nước vào các phần cắt và rể để củ không bị thâm. Rửa sạch và thay nước hàng ngày, gỡ dần những vảy hay rể đen xấu.




Hình 8: Từ một tuần đến 10 ngày, lá bắt đầu vươn lên, các vảy củ và giò hoa tách rời nhau và rể mọc dần trắng muốt. Nên lựa một chậu hay tô có đáy tròn và gọn để rể sẽ gom theo hình cong như ý.




Từ 20 ngày trở đi, chờ hoa xé bao nang khoảng 7 ngày và hàm tiếu đến mãn khai trong vòng 26 đến 30 ngày.

*~*~*

Tỉa làm sao để hoa hàm tiếu hay mãn khai vào ngày đầu năm là thành công. Trong khi nụ hoa đang vươn lên, có thể hướng giò hoa theo ý mình bằng cách gọt nhẹ vào cạnh độ một ly, giò hoa sẽ cong theo phía cắt.

Thủy Tiên rất thích hợp với nước, khi đã cắt lộ một phần và ngâm trong nước, củ vẫn không bị thối, và khi đặt nằm ngang, lá và giò hoa vươn thẳng đứng, rể đâm xuống theo chiều ngược lại, lá vây quanh các giò hoa như những bàn tay nâng niu những cánh hoa tinh khiết.

Có thể đặt hoa trong chậu nước có lót sỏi trắng để ổn định vị thế. Hoa Thủy Tiên không đẹp rực rỡ như hoa Hồng, không bền bĩ như Cúc, nhưng những cánh hoa trắng muốt điểm nhụy vàng còn được gọi là chén vàng trong đĩa ngọc, như một đỏm dáng rất cốt cách, lại thêm hương thơm ngọt ngào thoảng nhẹ không có hoa nào so sánh được. Chính vì tao nhã và thanh thoát mà hoa có một giá trị riêng.

Củ Thủy Tiên sau khi tỉa sẽ cho lá và hoa ngắn lại, lá cong vòng, bao bọc cành hoa ở giữa. Theo chiều hướng tạo nên sự phát triển không đều của lá và cành hoa do sự cắt tỉa, ta có thể tạo nên nhiều hình thế đặc biệt, ví dụ tạo hình chim, gà, giỏ hoa, hoa sen, con rồng…Có thể đặt củ trên bình thuỷ tinh cao để rể vươn dài ra như chòm râu bạc.

Không phần thưởng nào lâng lâng thanh thoát bằng nhìn một chậu hoa đẹp nở theo đúng ý định mỗi phần hoa, lá, củ và rể hoà hợp giữa công trình của tạo hoá và người yêu hoa. Chúc các bạn yêu hoa có một chậu Thủy Tiên đẹp trong ngày đầu Xuân.

Liên Hương
( bản nguyên tác của người viết )

Cô Thu vừa gởi thêm vài hình ảnh của hoa Thủy Tiên cho cả nhà cùng xem.

Thế à, Đ Đ vừa thưa chuyện với cô lúc 8:30pm giờ AZ, cô đang chuẩn bị đi chùa nên không nói chuyện lâu được. Hôm nay các cô đi ăn tết ở tận nhà cô Tịnh hả, cô Tịnh ở mãi San Diego lận đấy  8)  8)  8)

Nhà văn Vũ Bằng

    Đến lúc đứng tuổi rồi, lòng người có những cái thích nho nhỏ kể cũng hơi ngộ nghĩnh. Trong những cái thích đó, hồi còn ở Bắc, tôi thích cứ mỗi khi Tết đến thì không về nhà thăm mẹ vào ngày mồng một đầu năm như thường lệ, nhưng vào khỏang đêm 30, sắp giao thừa.

    Giờ phút đó huyền ảo lắm, thời gian ạ !
Nhà cửa quét tước rồi, bàn thờ đã xếp đặt đâu vào đấy, mẹ tôi nhân được lúc rỗi rãi, sai người đun nước, pha một ấm trà thật ngát hương.

    Ở ngòai kia, bước người im vắng, lắng mà nghe có tiếng đôi mùa tiển nhau trên phố lạnh. Cầm chén trà cổ men chàm nhắp giọng, ta tưởng như uống cả một ít hương mới về trong gió kinh thành ngừng đọng trong lòng chén trà do một người mẹ tự pha lấy  và chuyên lấy cho con.

Bấy giờ tôi mới hỏi mẹ tôi:
- Trà gì mà ngát thế, hở mợ?
Cụ lặng yên một tí rồi mới đáp:
- Trà  thủy tiên đấy mà !
- Ồ thế năm nay mẹ cũng gọt thủy tiên?
- Không, mua đấy mà! Còn tâm óc đâu để mà gọt nữa! Vã lại năm nay có tuổi, tay run, có gọt cũng không còn đẹp, chi bằng mua quách một vài củ cho xong.
Giọng nói trầm ngâm, bao hàm một nỗi bùi ngùi man mác.
    Tôi biết rằng hể cứ bao giờ nói đến chuyện thủy tiên thì lòng mẹ tôi cũng nao lên một niềm tưởng nhớ xa xôi. Ấy là mẹ tôi nhớ đến thầy tôi vậy .


    Bây giờ ngồi nghĩ lại, thì quảng thời gian đó xa lắm rồi; nhưng tôi vẫn không thể quên được những ngày gần Tết, hồi tôi còn nhỏ, không năm nào mẹ tôi không mua ở Hàng Buồm về mấy sọt thủy tiên.
Thầy tôi mê gọt lắm, mất cả ăn cả ngủ vì thủy tiên, sinh ra ốm ra đau vì thủy tiên.
    Đã bao nhiêu lần, mẹ tôi dọa sang năm không mua thủy tiên nữa để cho thầy tôi mất gọt; nhưng nói thế thôi, chứ cứ từ đầu tháng chạp trở đi, thì cụ đã chọn đi mua thủy tiên rồi . Thứ “Kim Hằng” đứng vào hạng thứ ba, không đuợc ưa chuộng mấy . Chính hạng là thứ ngòai sọt có dán giấy điều rắc hồng hòang viết hai chữ “Kim Trinh”; nhưng thứ gọi là “Nghi Xuân” khá lắm, cũng “chắc củ” như thể lọai “Kim Trinh” vậy .
    Sau một thời kỳ khan hiếm vì khói lửa ngăn cách biên thùy, thủy tiên bây giờ lại thấy bày bán ở những đường phố Hoa kiều, nhưng không hiểu một bắp bây giờ ban tới bao nhiều ? Ngày trước , chỉ năm sáu xu một bắp  Mua cả sọt hai đồng hay hai đồng hai là cùng .Rẻ lắm . Nhưng không phải bắp nào cũng dùng được cả đâu. Có khi cả một bắp, lọc không được củ nào, bắp nào tốt lắm thì được hai, ba củ . Chọn đi chọn lại mãi, đất ở trong sọt rơi vãi cứ bừa cả ra trên giường.

    Thầy tôi chia những củ đã chọn ra làm ba thứ, để ở ba chổ khác nhau. Thứ tốt nhất to củ, nắn chắc tay mà củ nào cũng bẩm, dùng để gọt đi thi; thứ tốt vừa, gọt để cúng tháng và để chơi; còn thứ thứ ba, bé mà lại thường gẫy mất giò, để đấy rồi đem trồng vào chậu sành cho lũ trẻ con. Nhưng trẻ con cấm ngặt không được mó máy đến thủy tiên ngâm trong chậu đồng, chậu sứ !
Bởi vì thủy tiên chọn xong rồi, thì phải đem ngâm vào nước mấy ngày. Mẹ tôi cho từng thứ vào từng chậu riêng biệt, phơi sương cho những mảng vàng sẫm bên ngòai bớt đi và sạch nhựa, để sau này có gọt thì thủy tiên sẽ nở cả, trắng bong lên, mà rễ lại dài và mượt .
Cứ độ vài tiếng đồng hồ, lại phải giỡ mặt thủy tiên lên.
Trời ngày trước, cứ vào đầu tháng chạp đã lạnh buốt đi rồi; nước giá băng băng; cho bàn tay vào chậu, mười đầu ngón tay như rụng .

    Tôi còn nhớ lúc ngâm thủy tiên như thế, thầy tôi một ngày có đến mươi, mười hai bận, hết lật lại úp từng củ xuống, tay cứ nhợt nhạt đi. Cái giống thủy tiên mà rửa không sạch nhựa, sau này nó thâm lại, trông mất cả cái vẻ trong ngọc trắng ngà .
    Vì thế, vừa ngâm, thỉnh thỏang lại vừa phải cọ cái nhựa bám ở chung quanh củ thủy tiên đi, hoặc bằng cái chổi lông bé nhỏ chế riêng cho công việc tỉ mỉ này, hoặc bằng ngọn bút sơn để có thể rữa kỹ cả mọi khe giò, ngóc ngách .
    Ngâm như thế độ hai ba ngày thì gọt . Nhưng mà từ lúc ngâm cho đến lúc gọt, bao nhiêu tâm óc để vào đấy ? Bao nhiêu đêm không ngủ, chỉ vì băn khoăn không biết  đơn hay kép? Bao nhiêu buổi trà nhạt thếch vì không biết gió may này có quay ra nồm hay không?
Đặt chén rượu thuốc xuống mâm, thầy tôi nhìn chậu thủy tiên, nói với mẹ tôi, mà như thể đương nói với một hình bóng xa xôi nào vậy .
-      Này thế mà không biết chừng củ ngâm ở bể sứ, cạnh chậu lan chân cua, lại là kép cũng nên . Tôi nhắc lên thấy nặng mà chắc lắm . Cái giống thủy tiên đơn nó vẫn nhẹ hơn .
Mẹ tôi ngồi im lặng một giây, rồi đáp:
-      Đã đành nhẹ thì là đơn, nhưng không phải lần nào cũng đúng . Thôi hay là thế này: cả ba củ ở trong bể, để riêng ra. Ta cứ gọt thật cẩn thận, trúng củ nào thì chọn lấy để đem đi thi vậy .
     Từ mấy hôm nay, pho truyện Tam quốc hạch bản mà thầy tôi vẫn thường đọc ban đêm, được nằm yên trên giá  sách, với những hạt bụi như giấy bột . Từ tinh mơ, tôi chập chờn nửa thức nửa ngủ, đã thấy ngọn đèn dầu tây le lói ở trên án thư rồi . Thì ra người đã dậy từ lúc còn tối trời, pha nước độc ẩm rồi cứ ngồi ngâm chờ sáng để mà gọy nốt bắp thủy tiên bỏ dỡ .
    Sân cảnh của thầy tôi, mỗi phút lại đổi màu đi như một bức tranh kỳ ảo . Từ bóng tối đặc sẫm, rồi lõang như mực tàu màu nhạt, sắc trắng của hoa cúc nổi lên trước nhất, rồi đến các hòn non bộ, những câu đối dán trên tường, với hàng chục chậu lan khác nhau để trên những đôn sứ vừa màu chàm, vừa giang tây.
Đối diện những cây cảnh đó, bên này là cái bàn tam cấp sơn son thếp vàng, trên để rất đều hàng những bát chiết yêu và cốc pha lê trắng hay phơn phớt hoa đào, trong đựng những củ thủy tiên hạng nhì vừa mới gọt vài ba hôm trước .
     Hàng ngày cụ Cả Nam, cụ Thuận Ký, ông Hai Chín, ông Tú Thanh và nhiều bạn khác của thầy tôi cứ quanh quẩn ở cái sân nhỏ hẹp nhưng mà tươi vui như cả một mùa Xuân, để ngắm nghía, xem xét và bàn luận từng củ một .
-      Ờ ờ củ này may ra được mãn khai đây !
-      À, củ này bé, nhưng lại giò lấy được Lá kiếm!
-      Cái bẹ tay trái này hỏng, nhưng bẹ đàng sau đẹp đấy, rõ là tam cấp.
Sở thích của các cụ như thế đấy; thấy ai chơi thủy tiên thì thể nào cũng cố tìm đến cho kỳ được, nói vài ba câu chuyện tỏ ra mình cũng sành chơi, rồi uống nước và đắc chí cười xòa với nhau.
    Riêng đối với những thủy tiên hạng nhì của thầy tôi, chẳng biết các cụ vì yêu hay vì nhã, đều ban cho nhiều lời khen hơn là điều chê . Thầy tôi hẳn là cũng có ý thích thú lắm thì phải, cho nên ngay lúc đó, tuy không lộ vẻ gì khác lạ, nhưng đợi cho các cụ về hết cả rồi, mới nói với mẹ tôi – và cho cả tôi nghe thấy:
-      Các cụ dễ tính quá …thế mà đã cho là được rồi! Rồi đến hôm này, các cụ thấy những củ mình dự thi, không biết các cụ còn ban ra thế nào?

    Thực vậy, không một lúc nào hai cuộc thi thủy tiên ở đền Bạch Mã và Ngọc Sơn không ám ảnh đầu óc thầy tôi .
Hôm nay là mồng bốn rồi, mà trời xem chừng còn rét lâu đấy, phải đem mấy củ đã chọn sẵn, được cất kỹ dưới gầm giường ra gọt cho kịp, không có thì chậm mất .
Ở trên hiên gạch cao nhìn xuống sân, tôi thấy bóng thầy tôi ngồi cắm cúi, lấy tay bóc khẽ từng cái vỏ, nhúng củ thủy tiên xuống chậu nước, như một người mẹ nâng niu, tắm táp cho đứa con đầu lòng mới sinh, rồi đưa con dao con đánh bằng dây cót đồng hồ, mũi vẹt như ngọn thanh long đao của Quan ngài, cắt, lượn, khía, tỉa, móc, xén …Cái bóng đó hàng giờ không quay lại hay ngẩng đầu lên, làm cho tôi nhớ đến pho tượng “người tư tưởng” của nhà điêu khắc Rodin.

(Còn tiếp)

    Tôi chưa từng đi thi chữ nho bao giờ, nhưng tâm sự của những người học trò ngày xưa, mười năm đèn sách đi thi cũng chỉ hồi hộp đến như người có thủy tiên dự thi. Trước một hôm, cả thầy tôi và mẹ tôi không ngủ, thức suốt đêm để canh từng cái nụ hoa và dự đóan về thủy tiên của mấy tay cừ khôi luc bấy giờ, là các cụ Mỹ Ký, Cả Nam, Hai Khương và mấy ông khác trên Nghi Tàm. Chẳng biết ai sẽ giật được giải quán quân?
-      Mấy hôm nay, Hải Phòng cũng có mấy nguời lên, trong số này có Bảy Lợi, Phó Dâu, và Lý Hựu, không biết có dự thi ở đền nào không, nhưng quyết rằng các cụ Cả Lan và Hàn Chấn thì không lên đâu, vì nghe đồn ở Nghè Vẽn có cuộc thi long trọng, mà giải thưởng nghe chừng to lắm.

    Thời gian trôi đi một cách nặng nề. Nhưng rồi ngày quyết định cũng đến.
    Thầy tôi, trang trọng lạ lùng, tự tay lên gác lấy nước ở trên bàn thánh xuống để rửa ráy một lần chót và thay nước cho ba cốc thủy tiên thi.
    Trước kia, thường mẹ tôi vẫn lo công việc này. Nước dùng thì là nước máy, nhưng từ khi lá bắt đầu xanh, nước máy không dùng tới nữa, mà là nước sông mua từng gánh của những người đẩy cái xe hai bánh, trên có một thùng gổ to mà hồi đó người ta vẫn kéo đi bán rong các phố. Một xu một gánh, có khi hai xu một gánh, nhà nào mua thì xe đỗ lại. Người bán mở nút cho các thứ nước hồng màu phù sa đó chảy vào những thùng thật đầy tràn. Mẹ tôi cho đánh phèn vào nước rồi để đấy cho nước thật lắng, mới đem ra rửa và đổ vào trong những cốc thủy tiên. Các cụ bảo thế thì thủy tiên nó mát, tốt rễ, mà bẹ lại trắng, chứ cái nước máy, Tây họ cho thuốc vàng vào, dùng có hại cho sự phát triển sinh lực của cây mà lại còn làm xám mất cả bẹ là đàng khác.

    Xong đâu đấy rồi, thầy tôi chít khăn, mặc áo chỉnh tề đi trước, một người bõ già mang thủy tiên theo sau, hai tay nâng lên phía trước mặt, y như người đương lễ .
Ờ mà cũng lạ thật, cầm cốc thủy tiên như thế mà thành ra thủy tiên cũng thấy trang trọng hơn lên nhiều. Người ta thấy rằng đó không còn phải là một thú chơi tầm thường nữa, nhưng là cả một sự thành kính, cả một sự tôn thờ.
    Nhất là đến lúc cuối cùng, sắp sữa đến trường thi, thầy tôi lại cắm vào cái giò ở đàng sau một thanh tre cật vót thật tròn và nhỏ, trên đầu có dán một cái biển con bằng giấy hồng điều viền trắng, cắt thành hình quạt và đề hai chữ chân phương “Quảng Thịnh” (1).
Thì ra không phải chỉ bây giờ người ta mới có thói bất cứ cái gì cũng đặt tên, như cuộc hành quân “Quả quit”, “Trái ổi” hay là trận bảo “Cào cào”, “Uếch”, “Bàm bàm” đâu!
     Từ ngày xưa, trong những cuộc thi thủy tiên, Các cụ cũng đã có cái lối đặt tên hiệu cho từng cốc, cũng như những bậc cha mẹ đặt tên cho từng đứa con, duy khác một đìều là những tên của các cụ đặt cho hoa thì có điển tích mà lại đẹp hơn bây giờ một chút.
Thầy tôi đặt tên cho một cốc cái tên “Quảng Thịnh”, một cốc tên là “Đồ Nam”, một cốc tên là “Vạn Lý Trình” ra cái ý tôi là chim bằng “bằng phi vạn lý”. Bây giờ tôi không còn nhớ đến tên thủy tiên của các cụ khác nữa, trừ một cốc của cụ Tham Chấn tên là “Tắc Danh”. Sở dĩ nhớ được như thế, cũng là vì đã có một cuộc thảo luận sôi nỗi về hai chữ ấy. Cụ lấy làm thích thú về sự bí hiểm của cái tên cụ chọn và đợi cho ai cũng chịu mới ung dung cười ha hả:
-      Tắc danh là tất có danh. Ấy là do cái điển “Thủy long tắc linh, thủy tiên tắc danh” đó, thưa các cụ!

    Thôi khỏi cần phải nói.  Ngồi trong một hội đồng chấm thi thủy tiên, bên những lư trầm hương ngát, các cụ chẳng thiếu điều gì thử thách, bàn tán, ngâm ngợi, chỉ trích và tán thưởng.
    Bàn thờ sáng ngời như ban ngày, Lư, nến, mới đánh xong, bóng cứ lộn lên. Nhang thấp la liệt như sao sa, tỏa khói ra trong khắp đền, làm cho ta nhớ lại cảnh trẩy chùa Hương, vào tinh mơ sáng thì đến chùa Trong, rừng núi u huyền, mờ ảo như một cảnh tiên giới vẽ trong tranh thủy mặc Tàu .
    Cao hơn hết, những cốc thủy tiên thi trên có lọng che, ngự riêng một chỗ tôn nghiêm nhất, chỉ duy kém các vị thần linh một bực. Tiếng nói, tiếng cười, câu bàn, lời cải vang lên. Trong ban giám khảo, cụ nào cũng muốn tỏ ra mình minh mẫn, công bằng nhất, xem đi xét lại từng cái lá, từng cái giò, cái mạng, cái bẹ và cái rễ, tranh luận rất là ráo riết.
     Mạng chỉ được bóc ra rồi để nguyên đấy, như hai làn môi chúm chím cười, ai bóc hẳn ra, bị đánh hỏng; được lá, hỏng nụ; được rễ, chạm lá, hỏng; cả một bắp mà có một cánh hé nở rồi, cũng hỏng luôn .
Muốn trúng cách, phải tòan bích mới được, dù rằng mình muốn gọt kiểu Long, kiểu Phượng, kiểu Lân, kiểu Ly, nhưng đúng giờ định đọat, mỗi giò phải có vài cái nụ, mà nụ thì phải là hàm tiếu.

     Có ai đã từng xem một cuộc trưng bày thủy tiên, hẳn đã thấy các cụ ta ngày trước đã đạt đến tuyệt đích sự thần-thánh-hóa lòai hoa. Chẳng hiểu ngày xưa Võ Hậu suy tôn giống mẫu đơn tài tình đến bậc nào, chứ cứ trông thấy các cụ nhà ta trịnh trọng với lòai thủy tiên, ta tự nhiên cảm thấy rờn rợn, như hoa là một vị thần linh thiêng thật sự.

    Phút quyết định càng kéo dài bao nhiêu, thì sự hồi hộp của những người có thủy tiên thi lại càng rộn rã bấy nhiêu. Tim óc trút ra mấy tháng trời đằng đẳng cùng với bao nhiêu công trình thức khuya dậy sớm, mất ngủ quên ăn, đều thu lại trong một phút này đây.
    Thầy tôi, năm ngóai đã trúng giải ngọai hạng ở đền Phúc Kiến, năm nay lại càng hồi hộp, lo âu quá. Cứ ngồi đó nửa tiếng đồng hồ, thầy tôi lại đứng lên canh bắp thủy tiên, rồi, không hiểu nghĩ sao, lại ngồi xuống, rồi vụt mọt cái, thuê xe về nhà để nói với mẹ tôi một câu – một câu thôi – rồi lại đi ngay:
-      Cụ Từ Đàm, cụ Trần Quỳ, cụ Đào Huống Mai năm nay đều có dự thi, nhưng xem chừng ban giám khảo không được vừa ý lắm. Bắp của nhà có cơ …
Cả nhà tôi hy vọng. Hình như mẹ tôi lại lên gác thắp nhang lễ nữa. Lạy Thánh mớ bái, ban giám khảo năm ấy cũng minh mẫn và công bằng lắm.  Quyết định khác mọi năm một chút là đáng lẻ cho một giải quán quân, hai giải nhất thì lại lấy hai giải nhất thượng hạng, một giải nhất thường, một giải nhì và một giải ba. Thầy tôi được giải nhất thường.
     Nói cho đúng, không được lựa vào giải nhất thượng hạng, thầy tôi cũng có ý không được hả hê như năm trước, nhưng sau khi được mẹ tôi an ủi, thầy tôi cũng nguôi nguôi.. Đến khi tin ấy lan ra ngòai, mọi người đổ đến mừng thì thầy tôi vui hẳn lên và cũng cho thế là một vinh dự đặc biệt mà nhiều người thèm khát.

    Ngay từ bảnh mắt hôm sau, mẹ tôi đã dậy thật sớm; kê án thư, tràng kỷ ra ngòai sân để tiếp đón các quan khách đến thăm.  Rồi mai kia đây, còn gọi là khối khách, phải lo ngay từ bây giờ mới kịp. Thôi thì nhà cứ lọan lên, bỏ cả buôn ca bán, hết ông Cả Năm lại đến cụ Tú Thanh, có khi ba bốn cụ cùng nói cùng một lúc, nghe cứ ríu ra ríu rít. Không khí gia đình tôi thật quả là tấp nập hơn ngày Nguyên Đán nhiều.
Thầy tôi vừa nhìn cái móng tay út lá lan vừa nói một lời khiêm nhượng:
-      Không, cứ kể ra thì các cụ Hội đồng chấm cũng công minh lắm. Tôi vẫn chịu bắp “Tân Hương” của cụ Trần ngay từ đầu ….
-       Thế nhưng cụ bảo củ “Thanh Xuân” của cụ Đào kém chắc? Sao lại phải liệt xuống thứ hai?
Không ai đồng ý với ai cả. Đến trưa thì có tin sáng sớm hôm sau hai bắp “Tây Thi” và “Vân Hương” được giải nhất ngọai hạng, vào hồi chín giờ sẽ được rước lên kiệu để đem cúng Thánh, một ở trên đền Trấn Võ và một ở đền Ngọc Sơn .
Củ “Quảng Thịnh” của thầy tôi được giải nhất thường, sẽ được ruớc về vào sáng sớm hôm mùng sáu Tết.
Vừa có tin đó, một cụ bạn lại đến báo tin cho một tin mừng khác là củ “Đồ Nam” cũng của thầy tôi ở Bạch Mã được giải thưởng nhì.

    Thật, chưa bao giờ đầu năm thiên thủ, nhà tôi lại có một cái mừng “cặp ríp” mê ly đến thế. Thầy tôi cứ như là có rôm trong người, không ngồi đâu đứng đâu yên, hết ra lại vào, hết đi lại đứng, sướng quá phờ cả người ra, trông vừa thú mà cũng vừa ái ngại.
    Đến mẹ tôi nữa mới lại càng vất vã. Mắt người sáng ngời lên, đôi má cũng thắm màu hơn một chút, nhưng mà còn bao nhiêu việc phải làm!


    Tôi mở mắt dậy sáng mồng sáu thì nhà tôi mới hẳn và đẹp quá chừng là đẹp! Từ trên trần nhà rũ xuống một bức “mi môn” do chính chú “Công Thái”  mua từ ở Tàu về .Ở hiên, có án thư, tràng kỹ .Còn ngay ở cửa vào thì bày một cái bàn treo “quần màn” thêu kim tuyến “sư tử hí cầu” tuyệt đẹp . Trên bàn, là một bộ ngũ sự bằng đồng bạch sáng choang, khói trầm tỏa lên nghi ngút làm cho cả gian nhà thơm ngát như một động tiên . Bây giờ, ngồi mà nhớ lại, một vài tình tiết cũng đã phai mờ trong trí óc tôi; nhưng tôi không thể nào quên được lúc nghe thấy tiếng kèn tàu ở đầu đường, thầy tôi ở trong nhà vội vàng mặc cái áo thụng xanh vào,đứng chắp tay ở cạnh bàn thờ nghi ngút khói hương .

     Đám rước đến đầu phố, đám rước đến giữa phố . Mọi người đổ cả ra xem, trang trọng hơn là xem một đám rước thần . Đây thầy tôi vẫn cứ đứng nguyên như thế để đợi, dáng điệu trịnh trọng mà vẻ mặt thì nghiêm nghị .
Đây có phải là một sự thành côngcủa một người đem hết tâm hồn ra gọt nên bắp thủy tiên trúng cách đâu, mà cũng không phải chỉ là một niềm hân hoan của một người đi thi đã được kể là có văn học cao hơn bạn hữu; đây là một điều cao cả, thiêng liêng hơn nhiều lắm, một ơn huệ của các đấng tối cao linh thần đã dành cho mình và nhà mình, một cái “phúc” mà Trời ban cho buổi đầu năm để mọi công việc trong năm sẽ được hanh thông vậy . Có tiền cũng không mua được giây phút này đâu!
Đám rước thủy tiên càng đi chậm, lòng người càng sôi nổi và sự hân hoan càng gia tăng . Sống đến thế này, thật quả là mãn nguyện quá đi, Trời ạ!

    Kìa, đám rước đã đến cửa nhà tôi .
Cả một khu phố tôi ở tự nhiên nổi bật hẳn lên với những màu đỏ tươi lộng lẩy mà tôi chưa từng thấy bao giờ . Bốn người quấn xà cạp thổi kèn tàu và bốn người khiêng bàn độc đều mặc áo đỏ nẹp trắng mới tinh, như thể vừa mới bước ở trong một bức tranh cổ kính ra .
Hai bên bàn độc, có hai người cầm hai cái quạt và che bắp thủy tiên trúng giải của thầy tôi đặt ở giữa, một bên bàn thì có ba vuông nhiễu điều, hai bao chè, còn một bên nữa thì có một đôi liễn màu hồng, cuộn lại và buộc bằng dây gai đỏ . Một cụ bước vào đưa cho thầy tôi một bức hoa tiên viết chữ, rồi một người khác cúi đầu, trịnh trọng ra nâng cốc thủy tiên lên, bưng ngang trước mặt, đi chậm chậm vào đặt lên trên bàn thờ .
Bắp thủy tiên mong đợi!
Bắp thủy tiên thần thánh!
Bắp thủy tiên đặt lên bàn rồi, cả nhà tôi và những người kéo đến xem ở cửa bỗng thấy một sự im lặng khả kính vương vấn trong không khí vừa ấm cúng, mà lại vừa nghiêm trọng .
Thầy tôi châm hương và đốt trầm rồi chắp tay lại lễ ở trước bàn thờ, đọan, vái ông cụ dẫn đầu đám rước thủy tiên một vái dài .
     Tôi tưởng ngay lúc đó tôi có thể lăn ra đất vì cố nhịn thở mãi, đầu óc cứ quay đi .May, chính giữa khi ấy thì có những tiếng nổ làm cho tôi tỉnh lại, và lại càng làm cho lòng tôi phấn khởi hơn: đó chính là tiếng pháo “công tường cát” mà mẹ tôi đã bảo người nhà châm lửa đốt, đốt “liên chi hồ điệp” để đánh dấu một ngày vui đẹp, chứa chan hạnh phúc .
    Ngay chiều hôm ấy, một bữa tiệc được xếp dặt từ mấy hôm trước được thiết lập ngòai vườn . Các ông bạn thầy tôi  lại kéo nhau đến ngắm củ thủy tiên trúng giải, vừa uống rượu, vừa làm thơ, đến nửa đêm mới ra về .
Mai đây, và mốt nữa, những bữa tiệc mừng như thế còn kéo dài, có khi đến rằm tháng giêng chưa hết . Mỗi cụ đều tặng thầy tôi một bài thơ mừng thủy tiên . Thầy tôi chép tất cả những bài thơ đó vào những tờ thủy tiên rắc bạc rồi đưa cho mẹ tôi để lấy “lề” đóng lại thành một tập, giữ làm kỷ niệm .

    Thỉnh thỏang, cụ Cả Nam lại sang nhà tôi nhấm rượu với lạc rang, cùng thầy tôi ngâm đi ngâm lại những bài thơ đó trong những buổi chiều tà . Rồi cùng sung sướng, hai cụ cùng cười ha hả với nhau, đặt sách lên trên kỷ, nhìn nhau không nói .
Sau mãi, cụ Nam mới bảo:
     -Thú lắm, thú lắm! Được giải thế này cũng bỏ cái công mình nhịn ăn nhịn ngủ để mà chăm chút cho hoa …
Thầy tôi hút một điếu thuốc lào, thở khói xanh một giây lâu mới đáp:
-      Nhưng mà tổn thọ,ông ạ . Khong phải bây giờ tôi mới nghĩ thế đâu, chứ đàn ông mà chơi cái giống thủy tiên này, giảm thọ đi mất đến mười năm; mà đàn bà (thầy tôi hạ thấp giọng xuống một chút), đàn bà gọt thủy tiên thi thì …mất một lứa đẻ đấy ông Cả ạ !

Vũ Bằng

Chú thích: (1) Quảng Tịnh là tên cửa hàng bán sách và xuất bản của thầy mẹ tôi, ở Hàng Gai, Hà Nội in trên dưới 8,000 lọai sách cả văn vần như Kiều, Thạch Sanh, Tống Chân và văn xuôi như Bao Công Kỳ án …

Cô ơi,
Cô chỉ việc copy cái bài này và mang qua mục VH và NN mà Mỹ mới mở là xong ngay. Dễ như cơm sườn cô há  . Em "nhường" cô làm để "nó" nằm dưới post tên của cô. Cô collect được nhiều post thì admin sẽ có quà thưởng cho cô đấy mà     

Miên Thụy ới ời,
MT bận chi mà đi vắng lâu quá không ghé về thăm, lúc này muốn đọc thơ MT là đợi mõi đợi mòn  luôn đó .
Cám ơn lời chúc tốt đẹp của MT nha, Đ Đ cũng xin chúc nàng thơ MT lúc nào cũng ca hay hát giỏi, và lúc nào cũng tươi trẻ yêu đời hết nhé.

Thưa cô Thu hình nào cũng rõ và đẹp cả. Năm nay cô  tỉa  tất cả bao nhiêu chậu thủy tiên vậy cô?

Bình này quả thật là dễ thương, trông các cọng rể nõn nà trắng muốt hà 

Chời ơi!  em "hộ tống nhân vật quan trọng của d/đ LVD  Thu Cali " mờ hổng biết. Thiệt là thất lễ. Mong chị Thu Cali xí xóa cho.
Nghĩ đến " Ngày ngàn năm một thuở " em thấy mình thật là hân hạnh & vui sướng. "Sao mình may mắn wa' chời "

Gửi chị tấm hình "người đẹp áo hồng". Chúc chị Thu Cali mãi mãi trẻ đẹp 

Em TN