và
HỘI ÁI-HỮU NỮ TRUNG-HỌC LÊ VĂN DUYỆT
GS Vũ Ngọc Mai
Kể từ ngày định cư ở miền Nam Cali của Hoa Kỳ, tôi đã có dịp gặp rất nhiều nữ sinh cũ của thời trước 1975. Tôi đã có ý định khuyến khích các em đứng ra thành lập một Hội Cựu Nữ Sinh Lê Văn Duyệt, và đã ngỏ lời nhiều lần với một số em song họ đều ngại ngùng chưa muốn.
Rất may nhân ngày đám cưới của trưởng nam chúng tôi mà Thanh Tâm cũng tham dự, Giáo sư Ngô Thị Vân đã thuyết phục được Thanh Tâm đứng ra lập Hội. Thầy trò chúng tôi đã có một buổi họp gồm trên dưới 20 người tại nhà Ðặng Thị Cần, và Trần Thị Thanh Tâm đã được tất cả đề nghị đảm nhiệm chức vụ Hội Trưởng sáng lập của Hội Cựu Nữ Sinh Trung Học Lê Văn Duyệt kể từ tháng 8 năm 1991. Sát cánh làm việc với Thanh Tâm là Tân Ban Chấp Hành đầu tiên của Hội.
Thấm thoát Hội đã thành lập được 16 năm, và trải qua 6 “trào” hội trưởng. Sau Thanh Tâm, chúng ta có các Hội trưởng Nguyễn Kim Huyến, Dược sĩ Trần Thúy Lan, Luật sư Nguyễn Tuyết Nga, Dược sĩ Phạm Thị Thu thuộc miền Nam Cali, và đương kim Hội trưởng Nguyễn Thị Bạch Yến thuộc miền Bắc Cali. Trường Lê Văn Duyệt vốn có truyền thống nhường nhịn nên có thể nói chức Hội trưởng cứ bị mời tới mời lui, đẩy qua đẩy lại, kể cả năn nỉ nhiều lần mới có người nhận lãnh chức vụ dùm. Dù vậy, sau khi nhậm chức, ai nấy đều làm rạng danh con cháu Ðức Tả Quân, khiến cho mấy cô giáo sư cố vấn cũng đỡ phần lo lắng, chỉ e Hội bị giải tán giữa đường thì thật uổng công xây dựng của tất cả chúng ta.
Riêng Thanh Tâm đã dành rất nhiều thì giờ và công sức cho Hội kể cả khi Tâm còn làm Hội Trưởng cho đến khi em phải từ chức vì lý do sức khỏe. Tâm đã thu thập được họ, tên, địa chỉ, số điện thoại và email của thầy trò Lê Văn Duyệt. Danh sách càng ngày càng đầy đủ, số người gia nhập Hội cũng mỗi ngày một đông. Thanh Tâm cũng chịu khó liên lạc với các bạn, kêu gọi đóng niên liễm và tham gia những sinh hoạt khác cùng với các Hội bạn. Tâm còn nhờ chồng và con gái nuôi chụp ảnh, quay phim và làm video để bán kiếm lời cho Hội. Là cố vấn kể từ khi Hội được thành lập đến nay, tôi đã bao lần được nghe em thao thao bất tuyệt về những dự án kiếm tiền cho Hội. Khi nhận được sự yểm trợ của bạn hữu, Thanh Tâm cười thật thoải mái và hạnh phúc. Tâm cũng thực sự lo lắng nếu có Hội trưởng đàn em nào đang dự tính tiêu xài quá sang và làm “tốn tiền của Hội.”
Khi nói đến chuyện họp hành và những sinh hoạt khác của Hội, phải công nhận rằng Thanh Tâm là người chăm đi họp nhất, cho dù buổi họp ở xa thật xa, cho dù sức khỏe tưởng chừng như không cho phép Tâm có thể thực hiện được. Ðã có những lần em cho biết sẽ không thể dự họp được vì bịnh nặng, nhưng đến ngày họp thì tôi đã thấy một Thanh Tâm tươi cười nhanh nhẩu chào hỏi cô giáo cũ, và nói cười tíu tít với bạn bè dù thân hay sơ.
Tâm đã lên San Jose ăn tất niên và yểm trợ tân Ban Chấp Hành miền Bắc vào tháng 2 vừa qua. Trong lần này, tôi thấy Tâm ốm yếu hơn và đã không thể tự di chuyển như trước. Em mếu máo tâm sự với tôi: “Em lên đây có lẽ lần này gặp cô và các bạn lần cuối.” Tôi gạt phăng đi: “Em chỉ nói gở, em còn phải sống cho gia đình, bạn bè, thầy cô và Hội nữa chứ. Tâm ơi, hãy can đảm lên nhe em?” Thanh Tâm trở lại lạc quan như chua hề mếu máo trước đây. Tôi bỗng thấy ở con người ấy tiềm tàng một sức sống không dễ gì đánh ngã nổi...
Nhưng mà sau đó thì tin Thanh Tâm ra vào nhà thương vẫn cứ đến, thường xuyên hơn và khẩn trương hơn. Mới tuần trước đây khi tôi gọi thăm, Tâm đã khóc và nói: “Cô ơi em tàn phế 100% rồi. Em không đi đứng gì được, chịu đau đớn, phải ngồi xe lăn mà không tự đứng lên được nữa. Nội trong tháng này, em ở nhà thương 17 ngày tất cả, có lúc đầu nóng tới 104 - 105 độ.” Thật thương cho Thanh Tâm đã phải gánh chịu biết bao đau đớn thể xác trong một thời gian quá dài!
Tôi lảng sang chuyện hội hè, việc xã hội mà Tâm ưa thích. Tâm khoe tôi “Bác sĩ Ngọc Bích, một cựu LVD, cũng gọi em,” rồi kể chuyện lập danh sách hội viên, làm 2 Video cho Lê Văn Duyệt, và 3 DVD cho riêng mình, không bán. Thanh Tâm huyên thuyên ca tụng những hội viên đắc lực như Bích Hợp, Tuyết Nga, Thu Phạm, Cần Ðặng, Ðặng Mỹ, Ðậu Ðỏ... và kêu gọi sự đoàn kết để xây dựng Hội ngày một phát triển tốt đẹp hơn.
Thanh Tâm cũng cho biết mối quan tâm đặc biệt của em cho Giải Khuyến Học, vì nhờ giải này mà bảo tồn được tiếng nói và văn hóa Việt Nam, khiến chúng ta hãnh diện với người ngoại quốc, và “con cái không lâm vào tình trạng nói tiếng Việt ú ớ như tiếng ngỗng.” Thanh Tâm tâm sự: “Em yêu nghề dạy học. Nghề này không giàu nhưng có thể truyền lại kiến thức cho học sinh từ thế hệ này sang thế hệ khác. Ðối với em thì “Một chữ cũng là thầy mà nửa chữ cũng là thầy, ơn thầy cô em còn nhớ mãi...
Trong lúc Tâm đau nặng, tôi nhận được điện thoại của Gary, hỏi địa chỉ của tôi để cho Bác sĩ Trần Duy Thao, em trai của Tâm, gửi tiền cho Giải Khuyến Học mà tôi là một thành viên. Vài ngày sau đó tôi nhận được một ngân phiếu $700.00 của BS Thao, nhân danh chị Thanh Tâm, gửi cho Hội. Số tiền này Thao tặng cho chị gái yêu quí của mình, song Tâm nhất định từ chối, viện lẽ đã có đủ tiền rồi, và Giải Khuyến học cần được yểm trợ nhiều hơn.
Thanh Tâm ơi, cô đã xúc động đến rơi lệ không phải vì số tiền quá lớn mà chính vì tấm lòng vị tha rất hiếm hoi trên cõi đời này của em.
Viết cho em và viết về em thì biết bao nhiêu giấy mực cho đủ. Chỉ mong em tiếp tục chiến đấu và chiến thắng cơn bệnh hiểm nghèo. Mẹ cha, anh chị em, chồng con, cháu nội, cô thầy và bạn bè vẫn còn đang nuôi hy vọng cho sự có mặt của em, một người đã bất khuất chiến thắng cơn bạo bệnh trong bấy nay. Tiếp tục can đảm, em nhé.
Ý NGHĨA CUỘC SỐNG
và
TRẦN THỊ THANH TÂM
GS Vũ Ngọc Mai
Trần thị Thanh Tâm là con đầu lòng trong một gia đình trung lưu gồm 2 trai và 7 gái. Tâm sinh ngày 22 tháng 11 năm 1946, tức năm Bính Tuất. Tâm cho biết vì là con gái lớn nên “phải làm gương cho tất cả các em, là cột trụ của tiểu gia đình, là con chim đầu đàn bay ngược bay xuôi đều là “trách nhiệm của đảng trưởng.”
Thời gian thấm thoắt thoi đưa, cô bé Thanh Tâm mà bạn bè Lê Văn Duyệt còn gọi là T4 đã được du học Hoa Kỳ, có bằng Cao Học và trở thành cô giáo. Vào năm 1970, Tâm đã gặp Gary tại Ðại Học Idaho. Ba năm sau họ đã thành hôn mặc dù Gary được bác sĩ cho biết Tâm đã bị bịnh Lupus, một chứng bịnh bất trị với nhiều biến chứng. Họ được hai trai song sinh, Paul Văn Bradshaw và Dean Duy Bradshaw, nay đều đã lập gia đình. Trong tháng 9/2006, Thanh Tâm đã có thêm một cháu nội trai kháu khỉnh, sau khi đã có một cháu gái xinh đẹp trước đó. Trong niềm hân hoan tăng nhân số ấy, Thanh Tâm bỗng lên cơn bạo bịnh, nói năng mê sảng, có lúc gọi con dâu là “bà nội,” khiến cho Hội trưởng LVD Bạch Yến phải vội vã lên email loan tin cho bà con Lê Văn Duyệt cùng biết. Và rồi hết nhóm nọ đến nhóm kia, từ Sacramento, San Jose, San Diego và Orange County luân phiên đến thăm Thanh Tâm với hy vọng em sẽ vui với cô giáo và bạn bè cũ mà quên đi phần nào cơn bịnh hiểm nghèo. Về phía giáo sư, các cô Ngô Thị Vân, Lê Thị Thu và Nguyễn Thị Tịnh là những vị đầu tiên đã đến thăm Thanh Tâm.
Vào trưa Chủ Nhật, khi cô Nguyễn Thị Tố Nga, cô Hoàng Thị Thanh Hải, Nguyễn Tuyết Nga, Ðăng Thị Phương và tôi đến thăm Thanh Tâm thì nhóm San Diego gồm Nguyễn Kim Hòa, Tuyết Lan, Nguyễn Lưu Hương, Phạm Thị Phước và Phạm Thị Hường cũng đang ở đó. Chúng tôi ngồi quây quần quanh chiếc bàn lớn với nhiều hoa trái và thức ăn. Thanh Tâm mặc áo xường xám đỏ, mặt mày tươi tắn, tiếng nói sang sảng mặc dầu đang phải ngồi trong xe lăn và người thì gầy xọp với đôi mắt sâu hoắm và thâm quầng vì mất ngủ. Kim Hòa ân cần cắt trái cây thành từng miếng nhỏ cho Thanh Tâm, còn chúng tôi thì thăm hỏi tíu tít, nói cười luôn miệng khiến Thanh Tâm cũng phải vui lây.
Ðây không phải lần đầu tiên thầy trò chúng tôi đi thăm Thanh Tâm và cũng không phải lần đầu tiên Tâm phải đi bệnh viện cấp cứu kể từ năm 1992, khi Tâm bị lymphoma cancer. Thế nhưng tin Thanh Tâm trở bịnh thì lần nào cũng khiến chúng tôi xót xa, cuống cuồng rủ nhau đến nhà Tâm, hoặc ít nhất, cũng thường xuyên gọi điện thoại thăm hỏi. Rồi cơn bịnh dịu xuống để hy vọng vươn lên, rồi bịnh lại trở nặng cho lo lắng chùng xuống. Tâm đã ra vào nhà thương như cơm bữa, và cũng đã biết bao lần thắng được cơn bạo bịnh trong suốt 14 năm qua.
Sức mạnh nào đã giúp một Thanh Tâm vóc dáng bé nhỏ thắng được cơn bịnh quái ác trong bấy nay? Thật là kỳ diệu, Thanh Tâm đã sống còn nhờ sự kết hợp của thật nhiều yếu tố mà theo tôi, không phải ai cũng có.
Trước nhất phải nói đến nghị lực của chính Thanh Tâm. Em rất tin tưởng vào câu: “Vouloir c’est pouvoir,” muốn là được, nếu đó là ý muốn chính đáng không phương hại đến người khác. Tâm cho rằng con người ai cũng có số cả, song với nghị lực, ta có thể cải thiện cuộc sống để giúp cho “định mệnh tươi sáng hơn.” Ðây là một triết lý sống lạc quan của con người biết tin vào sức mạnh của chính mình để có thể “xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều” như thi hào Nguyễn Du đã viết trong Ðoạn Trường Tân Thanh.
Theo Tâm, con người cần phải có đức tin tùy theo tôn giáo của mình. Em cảm thấy đã được nhiều ân sủng của Bề Trên trong cuộc sống.
Một trong những điều “xin gì được nấy” của Thanh Tâm phải kể đến yếu tố gia đình. Gary, đấng trượng phu của Thanh Tâm, là một người đàn ông rất rộng lượng, rất chung tình, luôn hết lòng lo lắng chữa chạy cho Tâm mà không ngại tốn kém. Thường xuyên đưa vợ đi họp, chụp ảnh, quay phim cho Lê Văn Duyệt, kể cả khi Thanh Tâm “bận” đi chơi xa. Gary ngồi giữa đám đàn bà Lê Văn Duyệt đang huyên thuyên, ồn ào nói năng, cười cợt, tuy không hiểu gì mà khi về nhà vẫn khen với vợ là “Anh thấy thích Hội Lê Văn Duyệt hơn những hội khác vì thầy trò rất thân mật và gần gũi.” Còn về món ăn Việt Nam thì Gary không từ chối một thứ nào. Thế có dễ thương không cơ chứ?
Những khi có Dạ Vũ Gây Quỹ, tôi thật cảm động khi thấy Gary nhẹ đưa Thanh Tâm khiêu vũ trong tư thế “nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa.” Mỗi khi Thanh Tâm nhờ việc gì, Gary chạy nhanh, làm liền, không cần biết phải trái hay hỏi đi hỏi lại điều chi cho thêm phiền hà! Anh chàng này thật rất galant, rất thông cảm, hỗ trợ và nâng giấc Tâm về mọi phương dịện.
Có lẽ vì thế mà Gary đã được mẹ của Thanh Tâm đặt tên cho là “Ông Thánh.” Và Ông Thánh này không những đã mang lại hạnh phúc cho Tâm mà còn giúp em lên tinh thần rất nhiều vào những lúc đau ốm và mệt mỏi nhất.
Bên cạnh chồng, hai con trai và hai cháu nội, Thanh Tâm còn có một con nuôi tên Bội Anh vốn là học trò cũ của em. Khoảng tháng 5 năm 2005, chúng tôi đã biết nhiều hơn về cô con gái đặc biệt này nhờ chuyến du lịch Hawaii. Thanh Tâm có một căn nhà rất rộng ở Hawaii và đã có nhã ý mời các cô giáo cũ sang nghỉ mát 4 tuần, với điều kiện (do Gary đặt ra) trong suốt thời gian ở đây, lúc nào cũng phải có người túc trực bên cạnh Thanh Tâm. Cô Thanh Hương và tôi đến Hawaii trước cô Thanh Hải, cô Kim Dung và Uyển Nghi một tuần, và ở lại với Thanh Tâm sau khi tất cả đã ra về. Chúng tôi mỗi người mang một số thực phẩm khô để tự nấu nướng. Trong tuần lễ đầu tiên, tất cả 7 người chúng tôi dồn lên chiếc xe hơi lớn của Thanh Tâm do Bội Anh lái, hết tắm biển, đi thăm thành phố, lại đi hái trái cây bên đường, cứ như thể ngày xưa còn bé. Thanh Tâm chỉ muốn chúng tôi được trọn vui trong suốt thời gian ở nhà em, song nếu đi nhiều quá thì chúng tôi lại e Tâm bị mệt. Rất may trong suốt tuần lễ đầu tiên ở nơi đây, sức khỏe của Thanh Tâm có phần khả quan hơn trước.
Bội Anh đã lo cho mẹ nuôi từng ly từng tí. mang từ cái khăn tắm đến chiếc phao, từ ly nước đến thức ăn kiêng cho mẹ. Thư thoảng bị mẹ nuôi gắt gỏng, Bội Anh cũng chỉ cười trừ hoặc tảng lờ như không nghe, không thấy. Trong mỗi bữa cơm, chúng tôi đều khuyến khích Thanh Tâm cố gắng ăn nhiều cho mau lại sức. Nhất là Bội Anh, lăng xăng chạy tới chạy lui cho đến khi tất cả mọi người, nhất là Thanh Tâm, đã yên vị vào bàn. Chúng tôi không ngớt lời khen ngợi cô con gái nuôi mà theo Tâm “nó lo cho em còn hơn con ruột của em.”
Vào tuần lễ thứ ba của chuyến du lịch Hawaii, căn nhà bỗng trống vắng hẳn đi khi hầu hết mọi người đã ra về. Cho đến khi cô Thanh Hương vì đau răng phải bay trở về San Jose gấp thì chỉ còn lại Thanh Tâm và tôi mà thôi. Sau khi tôi đưa Thanh Tâm đi emergency và ở lại một đêm trong bịnh viện tại Hawaii thì chắc hẳn vì Tâm thương tôi đã săn sóc cho em mà ngỏ ý muốn đưa tôi qua Honolulu cho biết thêm thành phố này. Tôi đã đồng ý ngay, vì tôi vốn thích “đi cho biết đó biết đây.”
Trong suốt thời gian còn lại, Tâm luôn đề nghị tôi đi thăm chỗ này, chỗ kia cho biết một số thằng cảnh của Honolulu, song tôi không thể để Tâm ở nhà một mình, e rằng khi em bịnh khẩn cấp có thể nguy đến tánh mạng. Và quả nhiên chuyện lớn đã xảy ra. Vào buổi sáng Thứ Bảy, trước khi lên máy bay trở về CA ngày hôm sau, hai chúng tôi đã đi phố mua quà cáp. Thanh Tâm đã nghĩ đến mua quà cho rất nhiều ngươi, kể cả con của bà hàng xóm. Sau khi về nhà được chốc lát thì Thanh Tâm thều thào nói với tôi: “Em phải đi emergency gấp, xin cô cứ ở nhà nghỉ ngơi để mai về lại Cali.” Trong cơn thập tử nhất sinh, Tâm vẫn nghĩ đến cô giáo cũ, nhưng tôi không thể bỏ mặc em vào giây phút này. Tôi quýnh quáng vơ vội vài thứ giấy tờ và vật dụng cho em, rồi leo lên xe cấp cứu, trả lời một số câu hỏi và nhắc nhở nhân viên y tế liên lạc lấy gấp hồ sơ bịnh lý của Thanh Tâm từ bịnh viện Kaiser tại Hawaii về để tham khảo và chữa chạy cho Tâm. Số là Tâm đã nôn ra máu trên xe cấp cứu nên họ phải đưa gấp vào một bệnh viện lớn chuyên môn về tim tại Honolulu thay vì vào Kaiser.
Trong khi Tâm ở phòng cấp cứu thì tôi gọi gấp cho Gary và Bội Anh, rồi gọi hãng máy bay để xin hoãn chuyến bay ngày Chủ Nhật. Tôi ngồi đây trong đêm trường giá lạnh, thấy học trò mình nằm đó bất động mà lòng tan nát. Ôi mong manh thay là kiếp người nhưng cũng đáng quí thay là cuộc sống. Dù sao thì tôi vẫn tin rằng Thanh Tâm sẽ còn chiến thắng cơn bịnh, sẽ tỉnh dậy, sẽ về với gia đình và bạn bè bình an như bao lần trước.
Ðó là một kỷ niệm nhớ đời của tôi với Thanh Tâm.
Ngoài gia đình Tâm rất trân quí tình bạn. Theo em, “bạn thủa học trò là “Number One,” và bạn chân thật là “The Best.” Thanh Tâm rất thích các buổi họp của Lê Văn Duyệt vì em được gặp lại bạn bè nơi đây, và cũng vì cái không khí cởi mở và thân mật của Hội chúng ta. Tâm cũng yêu chuộng cuộc sống giản dị, không se sua mà cũng chẳng phô trương. Ðồng thời, Tâm ca ngợi lòng bác ái trong các công tác xã hội của các bạn mình.
Mặc dầu việc chữa trị của Tâm rất tốn kém, em luôn dành ra một số bạc để làm việc xã hội. Trong suốt 6 năm qua, Thanh Tâm đã giúp quyên góp gây quỹ cho Giải Khuyến Học, một tổ chức đang góp phần vào việc bảo tồn văn hóa dân tộc qua chủ trương Về Nguồn và Hội Nhập. Bắt đầu từ năm 2006, Hội Ái Hữu Lê Văn Duyệt đã nhận bảo trợ phần thưởng cho Giải Viết Văn thuộc Giải Khuyến Học bậc Trung Học và Ðại Học. Tôi thường nói đùa với Thanh Tâm: “Theo quan niệm xưa, em đang làm việc nghĩa cho các con trai em được hưởng phước, đúng với câu “Phúc đức tại mẫu” đó.” Còn Tâm thì đã đưa ra nhận xét như sau: “Giải Khuyến họcđối với em rất quan trọng vì đã khuyến khích con em chúng ta học tiếng Việt để không quên mất nguồn gốc của mình.”
Cám ơn tấm lòng chân thật và rộng rãi của Thanh Tâm cho gia đình, cho thầy cô, cho bạn bè và xã hội. Ðó là thế giới của em. Em đã đến với họ bằng cả tấm chân tình, và cũng nhận được một phần thưởng vô cùng quí giá từ phía họ. Vì chính họ đã nuôi dưỡng tinh thần và cảm xúc của em. Cảm động biết mấy khi nghe Thanh Tâm nhắn nhủ chúng tôi trong phút tạm biệt: “Các Cô và các Bạn là Nguồn Sống của em.”
Bây giờ phần còn lại là của Tâm. Ngoài các đức tính như can đảm, nghị lực, tích cực, yêu đời, tin vào tôn giáo, vào ý nghĩa của câu “Muốn Tức Là Ðược,” Thanh Tâm còn biết kết hợp nhịp nhàng nhiều yếu tố khác trong cuộc sống để biến thành sức mạnh thể chất cho riêng mình. Ðáng ngưỡng mộ thay cho sự kiên cường của một cựu nữ sinh Lê Văn Duyệt mà khi mới thoạt nhìn vào, chúng ta tưởng chừng như rất yếu đuối.