Ai Huu Trung Hoc Le Van Duyet
Trường Trung Học Lê Văn Duyệt - TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)  
  Chào Du Khách. Xin Gia nhập hay Ghi Danh
 

...



Nếu có trở ngại kỹ thuật khi ghi danh vào diễn dàn, xin liên lạc ngdangmy@gmail.com


  Kho Hình Trang chánhTrợ giúp Tìm kiếmGia nhậpGhi Danh  
 
Page Index Toggle Pages: 1
Send Topic In ra
TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền) (Read 2925 times)
admin
YaBB Administrator
*****
Offline



Posts: 514
Canada
Gender: female
TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)
20. Feb 2018 , 22:28
 


BỬU  BIỀN



Tục Ngữ
Thành Ngữ



--------------------
Cỏ Nội Mây Ngàn
ISBN # 978 - 2 - 9510586 - 7 - 5
Copyright ờ 2014 by Bửu Biền - France

__________________________________________________________________________


Thân mến tặng các em cựu hoc sinh
Nữ Trung hoc Lê Văn Duyệt



_________________________________________________________________________



Mục lục

Lời nói đầu ..........................................................................   9

Phần I.- Tục ngữ, thành ngữ ............................................. 11
   A/ Tục ngữ  .......................................................................  13
   B/ Thành ngữ  ................................................................... 22

Phần II.- Những câu tục ngữ phổ thông ........................  27
1) Luân lý, giáo dục ......................................................  27
2) Lịch sử .....................................................................   50
3) Quốc gia, xã hội .......................................................  53
4) Phong tục, tập quán ..................................................  54
5) Tín ngưỡng ...............................................................  56
6) Gia đình, gia tộc .......................................................  57
7) Hiếu thảo ..................................................................  63
8) Vợ chồng ..................................................................  65
9) Con trai, con gái, tình duyên ....................................  73
10) Thân phận đàn bà...................................................   91
11) Trọng nam, khinh nữ  ............................................   93
12) Giai cấp, dòng giống ............................................    94
13) Giàu, nghèo, sức mạnh đồng tiền ........................     95
14) Kinh nghiệm, kiến thức  ......................................   100
15) Tâm lý .................................................................   107
16) Thức thời .............................................................   109
17) Dạy khôn, dạy khéo  ............................................   110
18) Đức hạnh, cá tính  ...............................................    112
19) Không tốt..............................................................   113
20) Nhân tình thế thái .................................................  120
21) Khờ dại .................................................................. 122
22) Khôn ngoan, khôn ranh  ......................................   124
23) Lý sự ....................................................................   126
24) Nhận xét  .............................................................   130
25) Ăn .......................................................................    169
26) Nghịch cảnh   ......................................................   169
27) Thiên nhiên, thời tiết ...........................................   171
28) Nông nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi .....................   178
29) Ngư nghiệp  .........................................................   193
30) Buôn bán   ..........................................................    196
31) Đặc sản   ..............................................................   199
32) Ông Trời ..............................................................   207
33) Tướng  .................................................................   210
34) Số ........................................................................   214
35) Mê tín di đoan  ....................................................   216
36) Giễu cợt, hài hước ................................................  218

Phần III.- Những câu thành ngữ phổ thông ..............   227

Phần IV.- Tục ngữ, thành ngữ hán-việt ...................    321

Tài liệu tham khảo ....................................................   363


*  *
 *





Tài liệu tham khảo

* Anh (Đào Duy Anh) : Hán Việt Từ Điển. (Hãn Mạn Tử hiệu đính; Huế, ngày 1 tháng 3 năm 1931). Nhà xuất bản Trường Thi. In lần thứ ba. 10-10-1957, Sài Gòn.
* Anh Nga (Pham Thị Anh Nga) : Nghiên cứu đối chiếu văn hóa ứng xử Pháp-Việt qua tục ngữ ca dao. Bộ Giáo dục và Đào tạo-Đại hoc Huế, Trường Đại học Sư phạm - Huế 10/2005.
* Chương (Lê văn Chương) :
     - Đặc khảo hò Huế. Nhá xuất bản Thuận Hóa,  2000
     - Du lịch xứ Huế. Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2005.
* Khoang (Phan Khoang) : Việt Sử Đàng Trong. (Trang 169). Nhà xuất bản Văn Học, 2000.
* Kiểm (Thái Văn Kiểm) : Cố đô Huế. Nhà Văn Hóa, Bộ Quốc Gia Giáo Dục xuất bản, 1960.
* Kim (Trần Trọng Kim) :
- Việt Nam sử lược. Quyển II, Bộ Giáo Dục, Trung Tâm Học Liệu xuất bản, 1971-Sai Gòn.
- Nho giáo. Quyễn Thượng, Quyễn Hạ. Bộ Giáo Dục, Trung Tâm Học Liệu xuất bản, 1971 - Sài Gòn.
* Luận (Ưng Luận) : Ca dao xứ Huế. Sở Văn hóa Thông tin Thừa Thiên Huế xuất bản, 1999.
* Mại (Nguyễn Văn Mại) : Việt Nam Phong Sử.
* Ngọc Hiệp (Dương Ngọc Hiệp) : Nông nghiệp trong ca dao và tục ngữ Việt nam. Nhà xuất bản Đà Nẳng, 2011.
* Ngọc Phan (Vũ Ngọc Phan) : Tục ngữ, Ca dao, Dân ca Việt Nam. Nhà xuật bản Khoa hoc Xã hội, 1994, Hà Nội.
* Nguyễn Du : Truyện Kiều.
* Như Ý (Nguyễn Như Ý) : Đại từ điển Tiếng Việt. Nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin. 1999.
* Quảng Hàm (Dương Quảng Hàm): Việt Nam Văn Học Sử Yếu. Bộ Giáo dục, Trung Tâm Học Liệu xuất bản. In lần thứ mười, 1968, Sài Gòn.
* Thi Long : Huế đẹp và thơ. Nhà xuất bản Đà Nẵng,  2000.
* Thùy Mai (Trần Thùy Mai) : Dân ca Thừa Thiên - Huế. Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2003.
* Tiến Tựu (Hoàng Tiến Tựu) : Bình giảng ca dao. Nhà xuất bản Giáo Dục, 1998.
* Trần Trọng Kim,Nguyễn Văn Ngọc, Đặng Đình Phúc, Đỗ Thận biên soạn. Nha Hoc chính Đông Pháp xuất bản năm 1935.
- Quốc văn giáo khoa thư lớp Đồng ấu, lớp Dự bị, lớp Sơ đẳn.
- Luân lý giáo khoa thư lớp sơ đẳng.



*  *
 *



Cùng một tác giả

* L'émigration
   Histoire et Problème ...............................    1995
   Guerres et Paix .......................................     1998

* Câu Hò tiếng hát xứ Huế
   (An Tiêm) ..............................................     2002

* Sắc Thái Văn Hóa Việt Nam
   (Gió Đông Gió Tây) ................................   2005

* Tôn giáo
   Chiến tranh và Hòa bình
   (Sen Trắng)  ..............................................  2005

* Ông Trời trong thi ca Việt Nam
   (Bến Đò Cồn)  ..........................................   2008

* Phương Ngữ Huế trong Thi Ca Xứ Huế
   (Có Răng Nói Rứa)  .................................   2012

* Những mảnh hồn nho nhỏ
   (Gió Mùa Đông) .......................................   2012

* Vè Huế
   (Am Hồn)  ................................................   2014

* Tục ngữ, thành ngữ 
   (Cỏ Nội Mấy Ngàn)   ................................   2015



*  *  *
Địa chỉ liên lạc:

Mr Bửu Biền
15, rue Prairial
95400 Champigny Sur Marne
                        France
Email : buubien29@gmail.com

__________________________________________________________________



Bửu Biền
Sinh ngày 9 tháng 5 năm 1930,
tại làng Vĩ Dạ, huyện Phú Vang,
tỉnh Thừa Thiên - Huế.

- Học trường Trung học Khải Định, Huế.
- Giáo sư Trung học Trần Hưng Đạo, Đà-Lạt.
- Giáo sư nữ Trung học Lê Văn Duyệt, Sài-Gòn.
- Giáo sư trường Thiếu Sinh Quân Việt Nam, Vũng Tàu.
- Hiện cư ngụ tại Paris, Pháp.
                             *   *   *
* "Có cha có mẹ thì hơn,
Không cha không mẹ như đờn đứt dầy."

* "Đêm nằm thấy ngon đèn trời,
Cầu cho cha mẹ sống đời với con."

* "Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn."

* "Yêu nhau mấy núi cũng trèo,
Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua."

_______


Back to top
« Last Edit: 07. Apr 2018 , 13:55 by admin »  
WWW  
IP Logged
 
admin
YaBB Administrator
*****
Offline



Posts: 514
Canada
Gender: female
Re: TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)
Reply #1 - 20. Feb 2018 , 22:53
 


Lời nói đầu


Văn-chương bình-dân Việt Nam gồm có ca dao, tục ngữ, ngạn ngữ, phương ngôn, thành ngữ, vè, chầu văn,... và nhiều loại hò như : hò mái nhì, hò mái đẩy, hò xay lúa, hò giã gạo, hò ô, hò kéo lưới, hò kéo gỗ, hò đưa linh, v.v.. 

Trong cuốn sách nhỏ này, chúng tôi chỉ sưu tầm tục ngữ và thành ngữ. Công việc sưu tầm tuy không khó khăn, nhưng thời gian kéo dài hơn nửa thế-kỷ. Từ thời còn cắp sách đi học, qua thời-gian làm thầy giáo, đến thời-kỳ chiến-tranh đi lính, đi đến đâu, hễ biết được, nghe được những câu tục ngữ, thành ngữ hay, cũng ghi chép.

Thành ngữ và tục ngữ Việt Nam rất phong phú. Ngoài những câu tục ngữ, thành ngữ phổ thông chung cho cả nước; mỗi vùng, mỗi tỉnh, mỗi làng hay mỗi thành phần giai cấp trong xã hội đều có tục ngữ, thành ngữ riêng. Trải qua nhiều thế-hệ, tục ngữ, thành ngữ càng ngày càng phong phú hơn. Chúng tôi chỉ chọn lựa những câu tục ngữ, thành ngữ được phổ biến rộng rãi trong quần-chúng.

Trong thời-gian chiến-tranh gần đây, có một số ít người cho rằng những câu như: Hồng hơn chuyên; Trung với Đảng; Mừng Đảng mừng Xuân; Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ; Cán-bộ là đầy tớ của dân,  v.v. là tục ngữ, là thành ngữ. Theo chúng tôi thì những câu này là những khẩu hiệu mang tính cách tuyên truyền, chứ không phải là tục ngữ, thành ngữ theo đúng nghĩa của nó.

Tục ngữ, thành ngữ hình thành trong dân gian và được lưu truyền trong dân gian. Nó không phải là những câu văn viết ra theo mệnh lệnh của triều đình hay của một tổ chức nào. Hơn nữa, chúng tôi không sưu tầm loại ngôn-ngữ này, vì dễ bị đụng chạm đến chính-trị.

Có một số tục ngữ, thành ngữ Pháp đã được việt-hóa. Ví dụ:"Ăn để mà sống, chứ không phải sống để mà ăn" (Manger pour vivre, non pas vivre pour manger); "Sau cơn mưa, trời lại sáng" (Après la pluie, le beau temps); "Hãy tự giúp mình, trời sẽ giúp cho " (Aide toi, le ciel t'aidera); "Thùng rỗng kêu to " (Les tonneaux vides font beaucoup de bruit); "Nợ máu phải trả bằng máu " (Le sang appelle le sang).

Cũng có nhiều câu tục ngữ, thành ngữ Trung Hoa được việt-hóa. Ví dụ: "Vợ mới cưới không bằng đi xa về " (Tân thú bất như viễn quy); "Vạ bởi miệng ra, bệnh chẳng qua bởi miệng vào" (Bệnh tự khẩu nhập, tội tự khẩu xuất); "Không đội trời chung " (Bất cộng đái thiên).

Hai loại tục ngữ, thành ngữ Pháp và tục ngữ, thành ngữ Trung Hoa được việt-hóa phổ-biến trong giới trung-lưu trí-thức chịu ảnh-hưởng văn hóa Pháp hay văn hóa Trung Hoa.

Ngoài ra, còn có rất nhiều câu tục ngữ, thành ngữ hán-việt do các nhà nho lưu truyền lại, trong đó có nhiều câu tục ngữ, thành ngữ gốc Trung Hoa. Loại tục ngữ, thành ngữ này chỉ phổ biến trong giới trí-thức Việt Nam chịu ảnh-hưởng văn-hóa Trung Hoa, quần-chúng Việt Nam không thể nào hiểu được. Tuy vậy, nó là một phần trí-tuệ của người Việt Nam nên chúng tôi ghi chép và cố gắng giải-thích ngắn gọn.

Tục ngữ, thành ngữ Việt Nam là một phần của văn-chương bình dân Việt Nam, là một phần quí báu của văn hóa phi-vật-chất Việt Nam, xin gởi lại cho các thế-hệ mai sau.


Bửu Biền
Paris, 2014
Back to top
« Last Edit: 20. Feb 2018 , 22:53 by admin »  
WWW  
IP Logged
 
admin
YaBB Administrator
*****
Offline



Posts: 514
Canada
Gender: female
Re: TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)
Reply #2 - 20. Feb 2018 , 23:02
 

Phần I


Tục ngữ, thành ngữ


Năm 1994, cuốn "Tục ngữ, Ca dao, Dân ca Việt Nam" đã được Vũ Ngọc Phan sửa chữa và xuất bản lần thứ mười. Trong cuốn sách này, Vũ Ngọc Phan định nghĩa tục ngữ như sau:"Tục ngữ là một câu tự nó diễn trọn vẹn một ý, một nhận xét, một kinh nghiệm, một luân lý, một công lý, có khi là một phê phán."

(Tục ngữ, Ca dao, Dân ca Việt Nam. Trang 39, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, 1994, Hà Nội)

Từ câu định-nghĩa đó, chúng tôi có nhận-định:
Tục là thói quen đã có từ lâu đời, ngữ là lời nói. Thế mà trong định-nghĩa tục ngữ của Vũ Ngọc Phan, đã được sửa chửa và xuất bản lần thứ mười, lại không hề nói đến ý nghĩa của từ tục ngữ.
Tục ngữ không đồng nghĩa với một câu tục ngữ.

Hơn nữa, nếu một người nào đó viết hay nói một câu "diễn tron vẹn một ý, một nhận xét, một kinh nghiệm, một lý luận, có khi là một phê phán", thì câu đó cũng không phải là một câu tục ngữ, vì nó không phải là lời nói của người xưa được lưu truyền lại đến ngày nay.

Thành ngữ cũng được Vũ Ngọc Phan định nghĩa như sau:"Thành ngữ là một phần câu sẵn có, nó là một bộ phận của câu mà nhiều người đã quen dùng, nhưng tự riêng nó không diễn được một ý trọn ven."

(Tục ngữ, Ca dao, Dân ca Việt Nam. Trang 39, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, 1994, Hà Nội).
Trái với định nghĩa của Vũ Ngọc Phan, chúng tôi cho rằng mỗi một thành ngữ, tự nó diễn đạt được một ý nghĩa trọn vẹn.
Ví dụ:

"Dốt đặc cán mai ", tự nó có một ý nghĩa trọn vẹn.
"Miệng hùm nọc rắn ", tự nó có một ý nghĩa trọn vẹn.
"Tiền rừng bạc bể ", tự nó có một ý nghĩa trọn vẹn.

Một nhận xét khác nữa là thành ngữ không phải là một phần câu sẵn có, cũng không phải là một bộ phận của câu mà nhiều người đã quen dùng như Vũ Ngọc Phan đã nói. Thành ngữ là những tập hợp từ (cụm từ) có ý nghĩa, được lưu truyền trong dân gian, được nhiều người dùng để bày tỏ ý tưởng của mình; nó không phụ thuộc vào một câu có sẵn nào cả, nó không phải là một bộ phận của một câu nào cả. 

*
Học giả Dương Quảng Hàm định-nghĩa :"Tục-ngữ là những câu nói gọn-ghẽ và có ý nghĩa lưu-hành từ đời xưa, rồi do cửa miệng người đời truyền đi."
Thành ngữ cũng được học giả Dương Quảng Hàm định-nghĩa như sau:"Thành-ngữ là những lời nói do nhiều tiếng ghép lại đã lập-thành sẵn, ta có thể mượn để diễn-đạt một ý tưởng của ta khi nói chuyện hoặc viết văn."

(Việt Nam Văn Học Sử Yếu. Trang 5 và trang 8. Dương Quảng Hàm. Bộ Giáo dục, Trung-tâm học-liệu xuất-bản, 1968, Sài-Gòn).

Như vậy, tục ngữ là những câu ngắn gọn, có ý nghĩa của người xưa được lưu truyền lại và thành ngữ là những tập hợp từ có ý nghĩa, được nhiều người dùng để bày tỏ ý tưởng của mình khi nói chuyện hay khi viết văn.

"Tục ngữ còn gọi là ngạn ngữ, vì chữ ngạn nghĩa là lời nói của người xưa truyền lại ".

(Việt Nam Văn Học sử yếu. Trang 5. Dương Quảng Hàm. Nhà xuất bản Bộ Giáo dục, Trung Tâm Học liệu, 1968, Sài-Gòn).


A/ Tục ngữ

Tục ngữ là những câu ngắn gọn có ý nghĩa của người xưa được lưu truyền lại.

Có ba loại tục ngữ:

1) Những câu văn xuôi ngắn gọn, được quần chúng cho là chí-lý, rồi truyền miệng lâu ngày mà trở thành tục ngữ. Thông thường, tục ngữ là những câu văn xuôi có vần, có điệu, dễ nói, dễ nghe, dễ nhớ.
Ví dụ :
- "Bé thì nhờ mẹ nhờ cha, lớn lên nhờ vợ, lúc già nhờ con ".
- "Phép vua thua lệ làng".
- "Mẹ dạy thì con khéo, cha dạy thì con khôn ".

2) Những câu ca dao được quần chúng cho là những lời khuyên nhủ đứng đắn, rồi truyền miệng lâu ngày mà trở thành tục ngữ.
Ví dụ:
- "Ai ơi, chớ bỏ ruộng hoang, bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu ".
- "Tháng giêng là tháng ăn chơi, tháng hai trồng đậu, tháng ba trồng cà ".
- "Đi cho biết đó biết đây, ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn".

3) Loại thư ba là những câu thơ của một tác giả nào đó, được quần chúng cho là hợp lý, rồi truyền miệng lâu ngày mà trở thành tục ngữ.
Ví dụ:
"Thương người như thể thương thân ".

                                         (Gia huấn ca. Nguyễn Trải)

"Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều ".

                                (Truyện Kiều. Nguyễn Du)

Không phải tất cả các câu ca dao hay các câu thơ cỗ đều là những câu tục ngư. Một câu ca dao hay một câu thơ cỗ trở thành một câu tục ngữ phải có đủ ba yếu tố:
- phải là một câu ngắn gọn;
- phải có ý nghĩa;
- phải là lời nói của người xưa được lưu truyền lại.

*

Ngày nay, nhiều câu tục ngữ có ngụ ý khuyên nhủ của người xưa không còn hợp thời nữa. Tuy vậy, chúng tôi vẫn ghi chép để thấy được cái giá-trị tư-tưởng, đạo-lý của con người thay đổi theo thời-đại, thay đổi theo từng địa-phương hoặc thay đổi theo chế-độ xã-hội.

Nhiều câu tục ngữ có ý nghĩa đối nghịch nhau.

Ví dụ 1:

- "Chưa chồng đi dọc đi ngang, có chồng cứ thẳng một đàng mà đi. "
- "Có chồng càng dễ chơi ngang, đẻ ra con thiếp con chàng con ai ? "

Ví dụ 2:

- "Có duyên lấy được chồng già, ăn xôi bỏ cháy, ăn gà bỏ xương ! "
- "Vô duyên lấy phải chồng già, ra đường người hỏi rằng cha hay chồng ?"

Ngày xưa, chữ nôm và chữ quốc ngữ chưa được phổ biến rộng rãi trong quần-chúng. Vì vậy, có nhiều câu tục ngữ đã thay đổi theo cảm hứng của từng người hay thay đổi theo ngôn-ngữ địa-phương.
Ví dụ 1 :

- "Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng bể, con nuôi cha mẹ con kể từng ngày ".
- "Cha mẹ nuôi con biển hồ lai láng, con nuôi cha mẹ kể tháng kể ngày ".

Ví dụ 2 :

- "Tay bưng dĩa muối, tay bợ sàng rau, thủy chung như rứa, sang giàu mặc ai ".
- "Tay nâng chén muối dĩa gừng, gừng cay muối mặn, xin đừng quên nhau ".

Tục ngữ Việt Nam hình thành trong dân gian và phổ biến trong dân gian. Thông thường tục ngữ Việt Nam chú trọng hai lãnh vực :
- Quan hệ giữa người với người,
- Liên hệ giữa con người với thiên nhiên.

Vài ví dụ:

I. - Quan hệ giữa người với người

* Giáo dục : 

- "Ăn bớt đọi, nói bớt lời ".
- "Ăn có nhai, nói có nghĩ ".
- "Thắng không kiêu, bại không nản ".

* Lịch sử :

- "Con ai đem bỏ chùa này, nam-mô di-phật con thầy thầy nuôi ".

                                                      ( Lý Khánh Vân nuôi Lý Công Uẩn)

- "Gió đưa cây cải về Trời, rau răm ở lại chịu lời đắng cay ".

           (Vua Lê Chiêu Thống chạy sang Tàu, Hoàng Phi Nguyễn Thị Kim ở lại)

- "Chim quyên đào đất ăn trùn; anh hùng lỡ vận, lên nguồn đốt than ".

                              (Sự tích danh tướng Trần Khánh Dư đời nhà Trần).

* Quốc gia, dân tộc :

- "Bầu ơi, thương lấy bí cùng, tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn ".
- "Nhiễu điều phủ lấy giá gương, người trong một nước phải thương nhau cùng ".
- "Tranh quyền cướp nước làm chi, coi nhau như bát nước đầu thì hơn ".

* Phong tục tập quán :

- "Một miếng giữa làng bằng một sàng trong bếp ".
- "Phép vua thua lệ làng ".
- "Cao nấm ấm mồ ".

* Gia đình :

- "Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra ".
- "Anh em như thể tay chân, anh em hòa thuận hai thân vui vầy".
- "Có cha có mẹ thì hơn, không cha không mẹ như đờn đứt dây ".

* Hiếu thảo:

- "Đêm đêm thấy ngọn đèn trời, cầu cho cha mẹ sống đời với con ".
- "Ba đồng một khúc cá buôi, cũng mua cho đặng để nuôi mẹ già ".
- "Bùi ngùi nhớ mẹ thuở xưa, miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương ".

* Vợ chồng :

- "Chồng giận thì vợ bớt lời, cơm sôi bớt lửa mấy đời cơm  khê ".
- "Chồng khôn vợ được đi hài, vợ khôn chồng được ghe ngày cậy trông ".

[ghe (từ cỗ) : nhiều].

- "Cá thia quen chậu, vợ chồng quen hơi ".

* Tình duyên trai gái :

- "Yêu nhau mấy núi cũng trèo, mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua".
- "Thương nhau bất luận giàu nghèo, dù cho lên ải xuống đèo cũng cam".
- "Chim khôn lựa nhánh lựa cành, gái khôn lựa chọn trai lành gởi thân ".

* Thân phận đàn bà :

- "Còn duyên kẻ đón người đưa, hết duyên đi sơm về khuya một mình ".
- "Mẹ già tham việc tiếc công, cầm duyên con lại, thu đông mãn rồi ".
- "Thân em như tấm lụa đào, phất phơ giữa chợ biết vào tay ai".

* Trọng nam khinh nữ :

- "Dẫu khôn cũng thể dàn bà, dầu rằng vụng dại cũng là đàn ông ".
- "Một trai kể là có, mười gái kể như không ".
- "Có ông mới gọi rằng bà; không ông, ta gọi mụ già đi mô? ".

* Giai cấp :

- "Chẳng ngon cũng bánh lá dong, tuy rằng xấu xí cũng dòng con quan ".
- "Con vua thì lại làm vua, con nhà kẻ khó bắt cua tối ngày ".
- "Con thím thì đánh nhả cơm ra, con ông con bà thì tha không đánh ".

* Giàu, nghéo, sức mạnh của đồng tiền :

- "Có tiền mua tiên cũng được ".
- "Nhà giàu đứt tay bằng ăn mày đổ ruột ".
- "Cha đời cái áo rách này, mất chúng mất bạn vì mày áo ơi ".

* Kinh nghiệm, kiến thức :

- "Cá tươi thì xem lấy mang, người khôn xem lấy hai hàng tóc mai ".
- " Bắt lợn tóm giò, bắt bò tóm mũi ".
- "Canh bầu thì nấu hành hao, bí ngô nấu tỏi, bí đao nấu hành".

* Tâm lý :

- "Yêu nhau yêu cả đường đi, ghét nhau ghét cả tông chi họ hàng ".
- "Chỗ quê hương là đẹp hơn cả ".
- "Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm ".

* Thức thời :

- "Đi với Bụt mặc áo cà-sa, đi với ma mặc áo giấy ".
- "Ăn cơm lừa thóc, ăn cóc bỏ gan ".
- "Ăn nhịn qua ngày, ăn vay mắc nợ ".

* Lý sự :

- "Biết ai giàu ba họ, biết ai khó ba đời ".
- "Có thực mới vực được đạo ".
- "Ai biết uốn câu cho vừa miệng cá".

* Không tốt :

- "Ăn chó cả lông, ăn hồng cả hột ".
- "Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng ".
- "Có hoa sói, phụ hoa ngâu ".

* Đức hạnh :

- "Đường mòn, ân nghĩa không mòn ".
- "Yêu nhau, yêu cả một đời ".
- "Gỗ già dăm cứng khó bào, người khôn mắc nạn không nao núng lòng ".

* Tham lam :

- "Tham thì thâm, lầm thì thiệt ".
- "Tham thì thâm, đa dâm thì chết ".
- " Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê ".

* Khờ dại :

- "Thế gian còn dại chưa khôn, sống mặc áo rách, chết chôn áo lành ".
- "Dạy dĩ vén xống, dạy ông cống vào tràng, dạy bà lang bốc thuốc".
- "Phượng hoàng cắt cánh đuổi đi, bắt con bìm bịp đem về mà nuôi".

* Nhận xét :

- "Chị em dâu như bầu nước lã ".
- "Chim khôn đậu nóc nhà quan, gái khôn tìm chồng ở chốn ba quân ".
- "Chim khôn lựa cành làm tổ ".

* Thương, ghét :

- "Khi thương, cho đường thêm bánh; khi ghét, tay đánh miệng la ".
- "Khi thương, ngóng trông làu lạu; khi ghét, mặt quạu làm ngơ ".
- "Khi thương, trái ấu cũng tròn; khi ghét, bồ-hòn cũng méo ".

* Ông Trời :

- "Ai bỏ cha mẹ cơ hàn, ngày sau Trời phạt đứng đàng ăn  xin".
- "Của Trời tám vạn nghìn tư, hễ ai có phúc thì Trời ban cho ".
- "Biết mệnh Trời, mười đời chẳng khó ".

*  Tướng :

- "Cái mồm toác hoác, chẳng ác cũng thâm ".
- "Đàn bà lanh lảnh tiếng đồng, một là sát chồng, hai là sát con ".
- "Đàn ông rộng miệng thì sang, đàn bà rộng miệng tan hoang cửa nhà ".

* Số :

- "Cây khô tưới nước cũng khô; phận nghèo đi tới nơi mô cũng nghèo".
- "Số giàu, lấy khó cũng giàu; số nghèo, chín đụn mười trâu cũng nghèo ".
- "Số giàu nó đến dửng dưng, lọ là thức sớm làm khuya mới giàu ".

* Mê tín dị doan :

- "Chớ đi ngày bảy, chớ về ngày ba ".
- "Mồng năm, mười bốn, hăm ba, đi chơi cũng lỗ huống là đi buôn ".
- "Bố thí giờ Thìn, ăn xin giờ Tỵ ".

* Giễu cợt, hài hước :

Những câu tục ngữ giễu cợt, hài hước cho ta thấy được cái hay, cái dở, cái tốt, cái xấu. Đấy cũng là một cách khéo léo khuyên nhủ nên tránh những điều xấu, chọn điều tốt.

- "Anh có tiền cho em mượn ít đồng, mua gan công, mật cóc thuốc chồng, theo anh ".
- "Ba đồng một chục đàn ông, đem về ta bỏ vào lồng ta chơi".
- "Mẹ ơi, con muốn lấy chồng; con ơi, mẹ cũng một lòng như con ".

II. - Liên hệ giữa con người với thiên nhiên

* Thiên nhiên, thời tiết :

- "Én bay thấp mưa ngập bờ ao, én bay cao mưa rào lại tạnh".
- "Mặt trời có quầng thì nắng, mặt trăng có tán thì mưa".
- "Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa".

* Nông nghiệp :

- "Đất thiếu thì trồng dưa, đất thừa thì trồng đậu ".
- "Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên".
- "Muốn cho lúa nẩy bông to, cày sâu, bừa kỹ, phân tro cho nhiều".

B/ Thành ngữ


Thành ngữ là những tập hợp từ ngắn gọn, có ý nghĩa của người xưa được lưu truyền lại.

Tuy thành ngữ là những tập hợp từ ngắn gọn, nhưng nó có công dụng làm cho lời nói thêm phần văn vẻ, ý nhị, sinh động.
Vài ví dụ:

* Thời gian qua nhanh :

- "Bóng câu qua cửa sổ ".
- "Thời giờ thấm thoắt thoi đưa ".

* Cuộc đời gian truân, lận đận :

- "Ba chìm bảy nổi ".
- "Ăn đình ngủ chợ ".

* Nghèo nàn, khổ sở :

- "Mình trần thân trụi ".
- "Khố rách áo ôm ".

* Gian nan, nguy hiểm :

- "Lên thác xuống ghềnh ".
- "Lên đèo xuống ải ".

* Làm ăn vất vả :

- "Đổ mồ hôi sôi nước mắt ".
- "Cổ cày vai bừa ".

* Vô ơn, bạc nghĩa :

- "Ăn cháo đá bát ".
- "Bạc như vôi ".

* Nhiều tiền nhiều của :

- "Tiền rừng bạc bể ".
- "Ruộng sâu trâu nái ".

* Kém thông minh, ngu dốt :

- "Dốt đặc cán mai ".
- "Ngu như bò ".

* Độc ác, dữ tợn :

- "Bóp hầu nặn họng ".
- "Hét ra lửa ".

* Sợ hãi, khiếp đảm :

- "Kinh hồn bạt vía  ".
- "Rợn tóc gáy ".

* Cương quyết :

- "Một liều ba bảy cũng liều ".
- "Một sống một chết ".

* Nghi ngờ :

- "Một mất mười ngờ ".
- "Một ngờ mười tội ".

* Tức tối :

- "Tức nước vỡ bờ ".
- "Tức lộn ruột ".

* Tham lam :

- "Lòng tham không đáy ".
- "Tham vàng bỏ ngãi ".

* Căm giận :

- "Căm gan tím mật ".
- "Cả giận mất khôn ".

* Thái độ khinh người :

- "Coi người bằng nửa con mắt ".
- "Coi người như rơm như rác ".

* Hành động của kẻ tiểu nhân :

- "Ném đá giấu tay ".
- "Ngậm máu phun người ".

* Trơ tráo :

- "Mặt dày mày dạn ".
- "Trơ tráo như gáo múc dầu ".

* Vùng đất cằn cõi, nghèo khổ :

- "Chó ăn đá, gà ăn muối ".
- "Khỉ ho, cò gáy ".

* Quan hệ khắng khít, thân thiết :

- "Cùng hội cùng thuyền ".
- "Cùng nong cùng né ".

* Người không rõ lai lịch tung tích, sống vất vưởng nơi đất khách quê người :

- "Cha căng chú kiết ".
- "Cha chài chú chóp ".

*
* Thành ngữ và từ ngữ, tuy có số lượng từ khác nhau, nhưng thành ngữ và từ ngữ có một điểm giống nhau là diễn đạt một ý. Nói một cách khác: Thành ngữ là  những tập hợp từ có ý nghĩa như những từ.
Ví dụ 1:

- giàu là một từ ngữ; tiền rừng bạc bể  là một thành ngữ; cả hai có cùng một ý nghĩa là có nhiều tiền của.

Ví dụ 2:

- ngu là một từ ngữ;  dốt đặc cán mai là một thành ngữ; cả hai có cùng một ý nghĩa là kém thông minh.

* Tục ngữ và thành ngữ giống nhau ở chỗ hình thành từ dân gian và được lưu truyền trong dân gian.

* Tục ngữ và thành ngữ  khác nhau ở chỗ:

a/- Hình thái của một câu tục ngữ là một câu ngắn gọn, có ý nghĩa khuyên nhủ, nhận xét hay bày tỏ tình nghĩa.

Ví dụ:

- "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây". (khuyên nhủ).
- "Khi yêu trái ấu cũng tròn, khi ghét bồ-hòn cũng méo". (nhận xét).
- "Ba đồng một khúc cá buôi, cũng mua cho đặng để nuôi mẹ già". (tình nghĩa).

b/- Hình thái của một thành ngữ là một tập hợp từ, có ý nghĩa khái quát, ấn tượng, gây cảm giác mạnh.

Ví dụ:

- "Lá ngọc cành vàng ".
- "Thân tàn ma dại " .
- "Bầm gan tím mật ".

Thành ngữ Việt Nam được lưu truyền trong dân gian qua nhiều vùng, qua nhiều thế hệ, nên không biết được nguồn gốc từ đâu, không biết được tác giả là ai. Một số rất ít thành ngữ biết được nơi xuất xứ, nhưng không biệt được tác giả là ai.
Ví dụ:

"Vắng như chùa Bà Đanh ".

Chùa Bà Đanh xây dựng vào thời vua Lê Thánh Tông (1460-1479) ở làng Thụy Chương; ngày nay là Thụy Khuê thuộc Hà Nội. Vì chùa Bà Đanh xây dựng vào một nơi hẻo lánh nên ít người thăm viếng.

Một đặc điểm khác nữa là thành ngữ đôi khi thay đổi theo ngôn ngữ địa phương.

Vài ví dụ:

- Tai vách mạch dừng         ==   Tai vách mạch rừng.
- Chuột sa chĩnh mỡ           ==  Chuột sa hũ nếp.
- Chọn mặt gửi vàng          ==  Chọn người gửi của.
- Ăn cháo đái bát                ==  Ăn cháo đá bát.

Ngày xưa, ở nông thôn không có trường dạy học. Nhờ những câu tục ngữ, thành ngữ, quần-chúng có được một số kiến-thức thực-dụng để biết cách làm ăn, sinh sống; biết cách cư xử với mọi người trong gia-đình, ngoài xã-hội.

***





Back to top
« Last Edit: 20. Feb 2018 , 23:10 by admin »  
WWW  
IP Logged
 
admin
YaBB Administrator
*****
Offline



Posts: 514
Canada
Gender: female
Re: TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)
Reply #3 - 20. Feb 2018 , 23:20
 


Phần II



Những câu tục ngữ phổ thông



Mỗi một câu tục ngữ diễn đạt một ý. Chúng tôi tạm chia ra những loại như sau:


1) Luân lý, giáo dục

* Ai chê cũng mặc, ai cười mặc ai.

* Ai đâu thương kẻ ngu si, ai đâu nuôi đứa nằm lỳ mà ăn.

* Ai ơi, bưng bát cơm đầy, dẻo thơm một hột, đắng cay muôn phần.

* Ai ơi, chớ bỏ ruộng hoang, bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu.

* Ai ơi, đã quyết thì hành, đã đan thì lận tròn vành mới thôi.

* Ai ơi, đã quyết thì hành, đã đẵn thì vác cả cành lẫn cây.

* Ai ơi, giữ chí cho bền, dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai.

* Ao sâu tốt cá, thâm dạ khốn thân.

* Áo rách có tư cách, người thương.

* Áo rách khéo vá hơn áo lành vụng may.

* Ăn bát cơm dẻo, nhớ nẻo đường đi.

* Ăn bớt đọi, nói bớt lời.

* Ăn cây nào, rào cây ấy.

* Ăn chọn nơi, chơi chọn bạn.

* Ăn có chỗ, đỗ có nơi.

*  Ăn có chừng, chơi có độ.

* Ăn có nhai, nói có nghĩ.

* Ăn để mà sống, không phải sống để mà ăn.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp :" Manger pour vivre, non pas vivre pour manger ").

* Ăn đến nơi, làm đến chốn.
 
* Ăn đổ như gieo, cái nghèo sẽ tới.

* Ăn gạo nhớ kẻ đâm, xay, giần, sàng.

* Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng.

* Ăn không biết lo, của kho cũng hết.

* Ăn lấy vị, chứ ai lấy bị mà mang.

* Ăn mày nơi cả thể, làm rể nơi đông con.
 
* Ăn mặn nói ngay hơn ăn chay nói dối.

* Ăn một miếng để tiếng cả đời.

* Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.

* Ăn tùy nơi, chơi tùy chốn.

* Ăn xem nồi, ngồi xem hướng.

* Ân cha nặng lắm ai ơi; nghĩa mẹ bằng trời, chín tháng cưu mang.

* Bạn  bè là nghĩa tương tri, sao cho sau trước một bề mới nên.

* Bảy mươi chưa què, chớ khoe rằng tốt.

* Bảy mươi còn học bảy mươi mốt.

* Bần thanh hơn giàu trọc.

* Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe.

* Bình phong khảm ốc xa cừ, vợ hư thì bỏ, chớ từ mẹ cha.

* Bồi thì ở, lở thì đi.

* Bụi tre có mắt, nồi đồng có quai.

* Cá không ăn muối cá ươn, con cãi cha mẹ trăm đường con hư.

* Cách cho hơn của đem cho.

* Cái nết đánh chết cái đẹp.

* Cái răng cái tóc là góc con người.

* Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều.

* Cắt dây bầu dây bí, ai nỡ cắt dây chị dây em.

* Cầm đằng chuôi, không ai cầm đằng lưỡi.

* Cần cù bù thông minh.

* Cây có cội, nước có nguồn.

* Cây xanh thì lá cũng xanh, cha mẹ hiền lành để đức cho con.

* Cậy tài, cậy khéo, cậy khôn; đừng cậy có của đa ngôn quá lời.

* Chanh chua chớ phụ, ngọt bòng chớ ham.

* Chết đứng hơn sống quỳ.

* Chết trong hơn sống đục.

* Chết vinh hơn sống nhục. 

* Chim có tổ, người có tông.

* Chọn bạn mà chơi, chọn nơi mà ở.

* Chồng giận thì vợ bớt lời, cơm sôi nhỏ lửa mấy đời cơm khê.

* Chồng giận thì vợ làm lành, cơm nguội hấp lại vẫn thành cơm ngon.

* Chồng khôn học sẫy học sàng, đến khi vợ đẻ tự làm mà ăn.

* Chớ dung kẻ gian, chớ oán người ngay.

* Chớ nghe quân tử ỉ on, mà rồi có lúc ẵm con một mình.

* Chớ tham lấy trai tơ biếng việc, chớ tham lấy gái đẹp lười công.

* Chớ thấy hùm ngủ vuốt râu; đến khi hùm dậy, đầu lâu chẳng còn.
 
* Chớ thấy miếu rách mà khinh, miếu rách mặc miếu, thần linh hãy còn.

* Chớ thấy người sang bắt quàng làm họ.

* Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo.

* Chơi hoa phải biết mùi hoa, cầm cân phải biết cân già cân non.

* Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời.

* Chữ nhẫn là chữ tựa vàng, ai mà nhẫn được thì càng sống lâu.

* Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài.

* Chữ trinh đáng giá ngàn vàng.

* Chưa chồng đi dọc đi ngang, có chồng cứ thẳng một đàng mà đi.

* Có chí làm quan, có gan làm giàu.

* Có chí thì nên.

* Có chồng, bớt áo bớt khăn, bớt trang điễm phấn, kẻo trai nó lầm.

* Có chồng phải gánh giang sơn nhà chồng.

* Có chồng thì phải theo chồng, chồng đi hang rắn, hang rồng cũng theo.

* Có chồng thì phải theo chồng, đắng cay cũng chịu, mặn nồng cũng vui.

* Có công mài sắt, có ngày nên kim.

* Có dong kẻ dưới mới là lượng trên.

* Có đi có lại mới toại lòng nhau. (Có qua có lại, mới toại lòng nhau).

* Có đức mặc sức mà ăn. 

* Có học phải có hạnh. 

* Có khó mới có miếng ăn, không dưng ai dễ đem phần đến cho.

* Có làm thì mới có ăn.

* Có ơn phải sợ, có nợ phải trả.

* Có sự nghiệp mới đứng cùng trời đất, không công đanh thời nát với cỏ cây.

* Có tài mà cậy chi tài, chữ tài liền với chữ tai một vần.

* Có thân thì khổ, có khổ mới nên thân.

* Có thờ có thiêng, có kiêng có lành.

* Có vất vả mới thanh nhàn.

* Con có làm ra của vạn, tiền trăm; con ơi, hãy nhớ lúc nằm trong nôi.

* Con cháu làm dại thì hại đến danh giá ông cha.

* Con gái chửa hoang, cho vàng không lấy.

* Con gái mười bảy chớ ngủ với cha, con trai mười ba đừng nằm với mẹ.
 
* Con le le mấy thuở chết chìm, người bất nhân bạc nghĩa kiếm tìm làm chi.

* Con người có tổ có tông, như cây có cội, như sông có nguồn.

* Con phải kính mến ông bà như cha me.

* Cọp chết để da, người ta chết để tiếng.

* Công cha nghĩa mẹ chớ quên, ơn vua lộc nước mong đền con ơi.
 
* Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy.

* Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

* Cờ bạc là bác thằng bần, cửa nhà bán hết, tra chân vào cùm.

* Của đời ôn mệ để cho, mần không, ăn có, của kho cũng rồi.

* Của một đồng, công một nén.

* Của như non, ăn mòn cũng hết.

* Của phi nghĩa có giàu đâu; ở cho ngay thật, giàu sang mới bền.

* Của thì mặc của, đừng cậy có của, coi người mà khinh.

* Cười người chẳng nghĩ đến ta, thử sờ sau gáy xem xa hay gần.

* Cười người chớ vội cười lâu, cười người hôm trước hôm sau người cười.

* Cứu được một người phúc đẳng hà sa.

* Dao có mài mới sắc, người có học mới khôn.

* Dạy con, con nhớ lấy lời, thờ cha, kính mẹ suốt đời chớ quên.

* Dạy con từ thuở lên ba, dạy vợ từ thuở ban sơ mới về.

* Dạy rằng chín chữ cù lao, bể sâu không ví, trời cao không bì.

* Dầu mà lắm gạo nhiều tiền, mà ở chẳng hiền, cúng bái cũng như không.

* Dầu mà trí thiển, tài hèn, chịu khó nhẫn nại làm nên cơ đồ.

* Dẫu mà sang cả ngựa cao, cũng nên bước xuống mà chào bạn xưa.

* Dẫu xây chín bực phù đồ, không bằng làm phúc cứu cho một người.

(phù đồ : tháp thờ Phật)

* Dù đẹp tám vạn nghìn tư mà chẳng có nết cũng hư một đời.

* Đã sinh ra kiếp đàn ông, đèo cao núi thẳm sông cùng quản chi.

* Đã thành gia thất thì thôi, đèo bòng cho lắm, tội trời ai mang.

* Đánh kẻ chạy đi, không đánh kẻ chạy lại.

* Đấng trượng phu đừng thù mới đáng, đấng anh hùng đừng oán mới hay.

* Đẻ con chẳng dạy chẳng răn, thà rằng nuôi lợn mà ăn lấy lòng.

* Đi bể nhớ phương, đi đường nhớ lối.

* Đi cho biết đó biết đây, ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn.

* Đi cho người ta nhớ, ở cho người ta thương.

* Đi đâu mà bỏ mẹ già, gối nghiêng ai sửa, chén trà ai bưng.

* Đi việc làng giữ lấy họ, đi việc họ giữ lấy anh em.

* Điều lành giữ lại, điều dại vứt đi.

* Điều lành thì nhớ, điều dở quên đi.

* Đói cho sạch, rách cho thơm.

* Đói cơm hơn kẻ no rau, nghèo mà quân tử hơn giàu tiểu nhân.

* Đói lòng ăn nửa quả sung; chồng một thì lấy, chồng chung thì đừng.

* Đói lòng ăn trái thanh long, tội chi làm bé nằm riêng một mình.

* Đói no một vợ một chồng, dù cho khổ sở cũng cùng chịu chung.

* Đói trẻ chớ vội lo, giàu trẻ chớ vội mừng.

* Đừng ham nón tốt dột mưa, đừng ham người đẹp mà thưa việc làm.

* Đừng thấy núi chê non, thấy con lươn ngắn lại chê trạch dài.

* Được mùa chớ phụ môn khoai, đến năm Thân Dậu lấy ai bạn cùng.

[Thân, Dậu (1884, 1885) là hai năm mất mùa, dân phải ăn môn ăn khoai thay gạo].

* Đường mòn, nhân ngãi không mòn; ở sao cho đặng vuông tròn trước sau.

* Ép dầu ép mỡ ai nỡ ép duyên.

* Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.
 
* Gà khôn gà chẳng đẻ lang, gái khôn gái chẳng bỏ làng gái đi.

* Gái chính chuyên chẳng lấy hai chồng.
 
* Gái khôn tránh khỏi đò đưa, trai khôn tránh khỏi vợ thừa người ta.

* Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

* Giàu đâu những kẻ ngủ trưa, sang đâu những kẻ say sưa tối ngày.

* Giàu mà ngốc nghếch ngu si, nghéo mà biết cậu biết dì còn hơn.

* Giàu thì trữ của trữ tiền, nghèo thì tích đức để đành cho con.

* Giấy rách phải giữ lấy lề.

* Giúp nhau khi khó mới hay, nói chi tốt đẹp những ngày ấm no.

* Giữ hiếu đạo cho tròn một tiết, thời suy ra trăm nết đều nên.

* Hãy tự giúp mình, trời sẽ giúp cho.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"Aide toi, le ciel t'aidera ").

* Hãy uốn lưỡi bảy lần trước khi nói.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"Il faut tourner la langue sept fois avant de parler ").

* Hễ thương thì thương cho trót.

* Học khôn đi lính, học tính đi buôn.

* Hút xách là chuyện chẳng lành, trâu bò vườn ruộng hóa thành khói mây.

* Kẻ có nhân mười phần chẳng khó.

* Khéo ăn thì no, khéo nằm co thì ấm.

* Khó nghèo cấy mướn gặt thuê, lấy công đổi của chớ hề lụy ai.

* Khôn cho người ta dái, dại cho người ta thương, dở dở ương ương cho người ta ghét.

* Khôn nghề cờ bạc là khôn dại, dại chốn văn chương ấy dại khôn.

(Thơ của Tú Xương)

* Khôn ngoan chẳng lại thật thà, lường thăng, tráo đấu chẳng qua đong đầy.

(Chữ khôn ngoan trong câu này có ý nghĩa là gian trá. Thăng và đấu là hai dụng cụ đo lương ngày xưa).

* Khôn ngoan đối đáp người ngoài, gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.

* Khôn quảng đại, dại tham lam.

* Không ai khen đám cưới, không ai cười đám ma.

* Không ăn cũng để cầm tay, biết khi mô đói, biết ngày nào no.

* Không có cá thì lấy rau má làm trọng.

* Kiếm nơi cha thảo mẹ hiền, gửi thân khuya sớm, bạc tiền đừng ham.

* Làm anh làm ả, phải ngả mặt lên.

* Làm khi lành để dành khi đau.

* Làm lúc trẻ để khỏe lúc già.

* Làm người hữu tử hữu sinh, sống lo xứng phận, thác dành tiếng thơm.

* Làm người phải biết đắn đo, phải cân nặng nhẹ, phải dò cạn sâu.

* Làm ruộng phải có trâu, làm giầu (giàu) phải có vợ.

* Làm trai cho đáng nên trai, đừng lo muộn vợ, chớ phiền muộn con.

* Làm trai cho đáng nên trai; xuống đông, đông tĩnh; lên đoài, đoài tan.

* Làm trai giữ trọn ba giềng: thảo thân, ngay chúa, vợ hiền chớ vong. (vong : quên)

* Làm trai quyết chí tang bồng, sao cho tỏ mặt anh hùng mới nên.

* Lấy chồng cho đáng tấm chồng, bỏ công trang điểm má hồng răng đen.

* Lấy chồng khó ở làng hơn lấy chồng sang xa xứ.

* Lấy chồng thì phải theo chồng, đừng quen thói cũ cha ông nhà mình.

* Lấy con xem mạ, lấy gái goá xem đời chồng trước.

* Lấy của che thân, không ai lấy thân che của.

* Lấy kẻ chê chồng, chớ lấy kẻ chồng chê.

* Lấy vợ xem tông, lấy chồng xem giống.

* Liệu mà thờ mẹ kính cha, đừng tiếng nặng nhẹ, người ta chê cười.

* Liệu cơm gắp mắm.

* Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.

* Lời nói phải có người nghe, chẳng phải thuyền bè mạnh chống là hơn.

* Mất lòng trước, được lòng sau.

* Mẹ cha như nước như mây, làm con phải ở cho tày lòng son.

* Mẹ già quý lắm ai ơi, bớt ăn bớt ngủ mà nuôi mẹ già.

* Mèo lành ở mả bao giờ, gái ngoan ai có bày ra ngoài đường.

* Mềm thì nắn, rắn thì buông.

* Một câu nói ngay bằng ăn chay cả tháng.

* Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao.

* Một chữ nên thầy, một ngày nên nghĩa.

* Một điều nói dối sám hối bảy ngày.

* Một kho vàng không bằng một nang chữ.

* Một lòng thờ mẹ kính cha, cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

* Một nghề cho chín hơn chín mười nghề.

* Một nghi bằng mười ngờ, một ngờ bằng mười tội.

* Một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ.

* Một quan mua người, mười quan mua nết.

* Một sự nhịn, chín sự lành.

* Mua thịt chớ mua thịt mông; lấy chồng chớ lấy dở ông dở thằng.

* Mua thịt thì chọn miếng mông, lấy chồng thì chọn con tông nhà nòi. 

* Mua trâu chọn nái, cưới gái chọn dòng.

* Mua trâu xem vó, lấy vợ xem tông.

* Muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học.

* Muốn no thì phải chăm làm, một hột thóc vàng, chín hột mồ hôi.

* Muốn sang thì bắc cầu kiều, muốn con hay chữ phải yêu kính thấy.

* Nghèo trẻ chớ vội lo, giàu trẻ chớ vội mừng.

* Ngọc kia giũa mãi cũng tròn, sắt kia giũa mãi cũng thành nên kim.

* Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn.

* Người không học như ngọc không mài.

* Người làm ra của, của không làm ra người.

* Người mà không học khác gì đi đêm.

* Người mà vô lễ khác gì loài thú hoang.

* Người ta hữu tử hữu sanh, sống lo xứng phận, thác dành tiếng thơm.

* Nhà có ngạch, vách có tai.

* Nhịn nhau một tiếng cho xong, ai sợ chi mình, mình sợ chi ai.

* Những người cờ bạc say mê, vong gia thất thổ kẻ chê người cười.

* Những người hiếu đễ trung kiên, vẻ vang tiên tổ thơm danh họ hàng.

* Những người hữu thủy vô chung, là người tệ bạc tin dùng làm chi.

* Những người ích quốc lợi dân, tiếng tăm lừng lẫy gần xa nhớ đời.

* Những người tính nết thật thà, đi đâu cũng được người ta tin dùng.

* Nói chín mà làm nên mười, nói mười làm chín kẻ cười người chê.

* Nói có sách, mách có chứng.

* Nói là bạc, im lặng là vàng.

* Nói lời phải giữ lấy lời, đừng như con bướm, đậu rồi lại bay.

* Nồi đồng úp vung đồng, nồi đất úp vung đất.

* Nồi tròn úp vung tròn, nồi méo úp vung méo.

* Nước có nguồn, cây có gốc, người có tổ tiên, ông bà, cha mẹ.

* Nước còn quyện cát nên doi, huống chi ta chẳng tài bồi cho nhau.

* Oán thù nên giải, không nên kết.

* –m đau chạy chữa thuốc thang, đừng nghe thầy bói, mua vàng cúng ma. 

* Ở cho có đức có nhân, mới mong đời trị được ăn lộc Trời.

(Dạy con ở cho có hiếu. Nguyễn Trải. Câu 3 và 4).

* Ở chọn nơi, chơi chọn bạn.

* Ở đời muốn được tiếng khen, "i, tờ " đi học đua chen với người.

* Ở hiền thì lại gặp lành.

(Việt-hóa tục ngữ Trung Hoa: "Tích thiện phùng thiện " ).

* Ở lành thì lại gặp lành, ở ác gặp ác, rành rành chẳng sai.

* Ơn trả, nghĩa đền.

* Phận gái tứ đức vẹn tuyền; công, dung, ngôn, hạnh giữ gìn chớ quên.

* Phóng lao thì phải theo lao.

* Phòng bệnh hơn chữa bệnh.

* Phù thủy, thầy bói, lái trâu, nghe ba người đó, một xu không còn.

* Ra đi mẹ đã dặn dò, chanh chua mua lấy, ngọt bòng chớ mua.

* Ra tay tế-độ vớt người trầm luân.

* Sang đâu những kẻ say sưa tối ngày.

* Siêng học thì hay, siêng cày thì có.

* Sông sâu chớ lội, đò đầy chớ qua.

* Sống đục sao bằng thác trong. 

* Ta về ta tắm ao ta, dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn.

* Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trệ.

* Tha lầm hơn giết lầm.

* Thà rằng ăn cá liệt xuôi, còn hơn lấy khách có đuôi trên đầu.

(cá liệt xuôi : loại cá có nhiều xương, rẻ tiền; khách : người Trung Hoa. Dưới thời nhà Thanh thống trị nước Trung Hoa, người Trung Hoa để tóc bím dài. Dân chúng Việt Nam gọi chùm tóc bím là đuôi sam hay đuôi chuột. Sau cuộc cách mạng Tân Hợi (1911) tục để tóc bím mới bãi bỏ).

* Thà rằng chết trẻ còn hơn làm lẽ chồng người.
 
* Thà rằng làm lẽ thứ mười, còn hơn làm chánh những người đần ngu.

* Thà vô sự mà ăn cơm hẩm, còn hơn đeo bệnh mà uống sâm nhung.

* Thảo thơm sau trước nhịn nhường, nhường anh nhường chị, lại nhường người trên.

* Thắng không kiêu, bại không nản.

* Thân thể có khỏe mạnh thì tâm hồn mới minh mẫn.

* Thế gian một vợ một chồng, chẳng như vua bếp hai ông một bà.

* Thì giờ là vàng bạc.

* Thiệt vàng thử lửa thử than, chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời.

* Thờ cha kính mẹ hết lòng, ấy là chữ hiếu dạy trong luân thường.

* Thừa tiền thì đem đi cho, chớ nghe thầy bói thêm lo thêm phiền.

* Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi.

* Thương người đày đọa tấm thân, chớ nên ngược đãi lòng nhân mới là.

* Thương người như thể thương thân.
 
* Thương thì thương cho trót, vót thì vót cho tròn.

* Tiền buôn, tiền bán ra cửa ra nhà; tiền cờ, tiền bạc thì ra ngoài đường.

* Tiếng chào cao hơn mâm cỗ.

* Tìm nơi có đức gởi thân, tìm nơi có nhân gởi của.

* Tin nhau buôn bán cùng nhau; thiệt hơn, hơn thiệt, trước sau như  nhời (như lời).

* Tôi trung không thờ hai chúa, gái chính chuyên chỉ có một chồng.

* Tội lỗi lớn nhất của đời người là tội bất hiếu.
   
* Tốt danh hơn lành áo.

* Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.

* Trách mình trước, trách người sau.

* Trai năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên một chồng.

* Trai tân, gái tân thì chơi, tránh nơi có vợ, xa nơi có chồng.
 
* Tránh voi chẳng xấu mặt nào.

* Trăm năm bia đá cũng mòn, ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ.

* Trâu chết để da, người ta chết để tiếng.

* Trâu đồng nào ăn cỏ đồng nấy.

* Trẻ trồng na, già trồng chuối.

* Trót sinh ra thời phải có cái chi chi, không lẽ tiêu lưng ba vạn sáu.

(cái chi chi : công danh sự nghiệp. Hai câu thơ này của Nguyễn Công Trứ ).

* Trông bằng mắt chớ bắt bằng tay.

* Trồng trầu thì phải khai mương; làm trai hai vợ, phải thương cho đều.

* Trước biết làm nàng dâu, sau mới ra mẹ chồng.

* Tu đâu cho bằng tu nhà, thờ cha, kính mẹ ấy là chân tu.

* Tu là cõi phúc, tình là dây oan.

* Tu thân rồi mới tề gia, lòng ngay nói thật gian tà mặc ai.

* Uốn cây từ thuở còn non, dạy con từ thuở con còn thơ ngây.

* Uống nước nhớ nguồn.

* Vay chín thì phải trả mười, phòng khi thiếu thốn có người cho vay.

* Ví dù con phượng bay qua, mẹ nói con gà, con cũng nói theo.

* Vị tình, vị nghĩa, không ai vị dĩa xôi đầy.

* Xấu người, đẹp nết còn hơn đẹp người.

* Xin đừng thấy quế, phụ hương; quế già quế rụi, hương trầm thơm xa.

2) Lịch sử

* Ăn sung nằm gốc cây sung, lấy chồng thì lấy, nằm chung không nằm.

[Theo Ưng Luận trong cuốn Ca dao xứ Huế thì dân chúng Huế được nghe câu này trong thời gian Phan Bội Châu bị Pháp quản thúc tại Huế (1925-1940); câu này nói lên hoàn cảnh và tâm tư của Phan Bội Châu].

* Chiều chiều lại nhớ chiều chiều, nhớ người quân tử khăn điều vắt vai.

[Đây là câu thương nhớ Hồng Bảo của Tương An Quận Công. Ông ta là thầy dạy cũ của Hồng Bào. Hồng Bảo là con trưởng, Tự Đức là con thứ hai, nhưng lại là con vợ chính (bà Từ Dũ) của vua Thiệu Trị. Hồng Bảo âm mưu làm phản, bị bắt bỏ ngục, rồi chết trong ngục].

* Chim quyên đào đất ăn trùn; anh hùng lỡ vận, lên nguồn đốt than.

(Sự tích danh tướng Trần Khánh Dư đời nhà Trần).

* Con ai đem bỏ chùa này, nam-mô di-phật con thầy thầy nuôi.


(Lý Khánh Vân nuôi Lý Công Uẩn ).

* Gặp thời thế, thế thời phải thế.

(Một câu đối đáp của danh sĩ Ngô Thời Nhiệm với Đặng Trần Thường.
Đặng Trần Thường xướng:
   "Ai công hầu, ai khanh tướng;
   "Trong trần ai; ai dễ biết ai."

Ngô Thời Nhiệm đáp:
   "Thế Chiến Quốc, thế Xuân Thu;
   " Gặp thời thế, thế thời phải thế " ).

* Gió đưa cây cải về trời, rau răm ở lại chịu lời đắng cay.

(Vua Lê Chiêu Thống chạy sang Tàu, Hoàng Phi Nguyễn Thị Kim ở lại).

* Khô héo lá gan cây đỉnh Ngự, đầy vơi giọt lệ nước sông Hương.

(Dân chúng Huế cảm thương Trần Cao Vân và các người theo Trần Cao Vân âm mưu chống Pháp bị hành quyết ).

* Lạy Trời cho chóng gió nồm, cho thuyền chúa Nguyễn giong buồm thẳng ra.

[Đời vua Cảnh Thịnh (Tây Sơn), Bùi Đắc Tuyên chuyên quyền, khiến dân chúng cầu mong cho có gió nồm cho thuyền chúa Nguyễn tiến ra chiếm lại đất Thuận Hóa].

* Lần theo dấu thỏ non đoài, miễn phò đặng chúa, đám nài chi công.

(Pháp đánh chiếm kinh đô Huế. Tôn Thất Thuyết phò vua Hàm Nghi ra Tân Sở, mưu việc chống Pháp).

* Một nhà hai chủ không hòa, hai vua một nước ắt là không yên.

(Pháp dánh chiếm kinh đô Huế, vua Hàm Nghi kháng chiến chống Pháp, vua Đồng Khánh lên ngôi).

* Một nhà sinh đặng ba vua: vua còn , vua mất, vua thua chạy dài.

(Vua Tự Đức không có con, nuôi ba người cháu làm con nuôi: Dục Đức, Kiến Phước và Hàm Nghi).

* Ngẫm xem thế sự mà rầu, ở giữa Đồng Khánh hai đầu Hàm Nghi.

(Vua Hàm Nghi kháng chiến, vua Đồng Khánh lên ngôi).

* Ngó lên trên tháp Cánh Tiên, cảm thương quan Hậu thủ thiềng ba năm.

[thủ thiềng : thủ thành; Quan Hậu : Hậu Quân Võ Tánh. Sự tích Võ Tánh cố thủ thành Cánh Tiên (thành Qui Nhơn)].

* Ngồi buồn nhớ chúa ta xưa, Long Xuyên hận cũ bao giờ cho nguôi.

(Họ Nguyễn bị Tây Sơn bắt ở Long Xuyên, một mình Nguyễn Ánh trốn thoát được).

* Nước sông Bác Vọng xanh xanh, nhớ ơn khai quốc Nguyễn Văn Thành ngày xưa.

(Bác Vọng : quê hương của vị công thần khai quốc Nguyễn Văn Thành).

* Phá Tam Giang ngày rày đã cạn, truông Nhà Hồ, Nội Tán cấm nghiêm.

[ngày rày : ngày nay. Nội Tán là Nguyễn Khoa Đăng. Năm 1722, chúa Nguyễn Phúc Châu phong cho Nguyễn Khao Đăng chức Nội Tán và giao cho ông nhiệm-vụ đánh dẹp bọn giặc cướp ở truông nhà Hồ, làng Hồ Xã. (Việt Sử Đàng Trong của Phan Khoang. Trang 169, Nhà xuất bản Văn Học, 2000)].

* Số đâu có số lạ lùng, con vua mà lấy hai chồng làm vua.

[Tương truyền công chúa Ngọc Bình con vua Lê Hiển Tôn có hai đời chồng: vua Cảnh Thịnh (Nguyễn Quang Toản), vua Gia Long (Nguyễn Ánh)]

* Tiếc thay cây quế giữa rừng, để cho thằng Mán thằng Mường nó leo.

(Sự tích Huyền Trân Công chúa ).

* Tiếc thay hạt gạo tám xoan, thổi nồi đồng điếu, lại chan nước cà.

(Sự tích Huyền Trân Công chúa và tướng Trần Khắc Chung).

* Tiếc thay hột gạo trắng ngần, đã vò nước đục lại vần lửa rơm.

(Sự tích Huyền Trân Công Chúa và tướng Trần Khắc Chung).

* Trách người quân tử bạc tình, chơi hoa rồi lại bẻ cành bán rao.

(Trần Cảnh lấy Lý Chiêu hoàng hậu, phong làm Chiêu Thánh hoàng hậu; một thời gian sau giáng xuống làm công chúa, rồi gả cho Lê Phụ Trần).

* Vì đâu nông nỗi nước này, chùa Tiên vắng vẻ tớ thầy xa nhau.

[Chùa Tiên là chùa Kim Tiên, ở gần Nam Giao (Huế). Chùa Tiên do chúa Trịnh Tráng tức là Thanh Đô Vương (1623-1657) xây dựng trong thời kỳ chúa Trịnh chiếm đất Thuận Hóa. Khi chúa Nguyễn tái chiếm đất Thuận Hóa, quân Trịnh dồn binh ở chùa Kim Tiên, rồi kéo quân trở về đất Bắc, để lại ngôi chùa Kim Tiên vắng vẻ. (Tham chiếu: Cố đô Huế. Trang 151, tác giả Thái Văn Kiểm. Nhà Văn Hóa - Bộ Quốc Gia Giáo Dục xuất bản, Sài Gòn, 1960 )].

3) Quốc gia, xã hội

* Bầu ơi thương lấy bí cùng, tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.

* Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh.

* Nhiễu điều phủ lấy giá gương, người trong một nước phải thương nhau cùng.

* Tranh quyền cướp nước làm chi, coi nhau như bát nước đầy thì hơn.

* Trung với nước, hiếu với dân.

4) Phong tục, tập quán

* Ăn cưới chẳng tày lại mặt.

(lại mặt : theo tục lệ xưa, sau ngày rước dâu, cặp vợ chồng mới cưới phải trở về thăm gia đình bên vợ).
 
* Ba năm hai bảy tháng chàng ơi, mồ kia xanh cỏ, thiếp đi lấy chồng !

[Theo tục lệ ngày xưa thì sau 3 năm chồng chết, ngưới vợ mới được tái giá. Hai bảy tháng tức là 27 tháng. 27 tháng cộng với 9 tháng trong bụng mẹ là đủ 36 tháng, tức là 3 năm. ( 27th + 9th  = 36 tháng = 3 năm)]. 

* Bốc mả kiêng ngày trùng tang.

* Cao nấm ấm mồ.

* Cậu chết, mợ ra người dưng; chú mà có chết, thím đừng lấy ai.

* Cha mẹ đặt đâu con ngồi đó.

* Chồng cô, vợ cậu, chồng dì, trong ba người ấy chết thì không tang.

* Chợ có lề, quê có thói.

* Chuồng lợn hướng đông, thổ công hướng bắc.

* Con cô con cậu thì xa, con chú con bác thật là anh em.

* Cưới vợ xem tuổi đàn bà, làm nhà xem tuổi đàn ông.

* Dâu là con, rể là khách.

* Dù ai buôn bán bộn bề, mồng mười tháng tám nhớ về tế trâu.

(Ngày xưa, làng An Hải, tỉnh Quảng Nam có lễ hội tế trâu vào ngày mồng mười tháng tám Âm lịch hằng năm. Nhà nông chọn một con trâu to lớn, khỏe mạnh để tế; sau buổi tế thả trâu ra, không làm thịt như lễ hội của các dân tộc thiểu số miền núi).

* Đời trước đắp nấm, đời sau ấm mồ.

* Đưa đũa ghét năm, đưa tăm ghét đời.

* Gái hơn hai, trai hơn một.

(Quan niệm tốt trong việc cưới gả cho con cai ngày xưa).
 
* Láng giềng còn để ba ngày, chồng cô vợ cậu nửa ngày cũng không.

* Mẹ già không có con trai thì có cháu trai, thân anh phận rể, đứng ngoài ngó vô.

* Mồng một chơi nhà, mồng hai chơi chợ, mồng ba chơi đình.

(Ăn chơi trong ba ngày Tết).


* Mồng một Tết nhà cha mẹ, mồng hai Tết nhà vợ, mồng ba Tết nhà thầy.

(Tục lệ trong ba ngày Tết: ngày mồng một đến chúc Tết cha me chồng, mồng hai chúc Tết cha mẹ vợ, mồng ba chúc Tết thầy giáo).

* Một miếng giữa làng, bằng một sàng xó bếp.

* Một trăm cái giỗ, đổ đầu trưởng nam.

* Miếng trầu là đầu câu chuyện.

* Nuôi lợn thì phải vớt bèo, lấy chồng thì phải nộp cheo cho làng.

* Ơn vua được giấy vàng, ơn làng được giấy trắng.

* Phép vua thua lệ làng.

* Sống về mồ về mả, chẳng ai sống về cả bát cơm.

* Triều đình dụng tước, làng xóm dụng xỉ.

(xỉ : lớn tuổi. Triều đình dùng người có chức tước, làng xóm trọng dụng người cao tuổi).

5) Tín ngưỡng

* Có cúng có lành, có kiêng có thiêng.

* Cúng quanh năm không bằng rằm tháng bảy.
 
* Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá.

* Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng giêng.

* Một miếng lộc Thánh bằng gánh lộc trần.

* Rằm tháng giêng, ai siêng thì cúng; rằm tháng mười, mười người mười cúng.

6) Gia đình, gia tộc

* Anh em giọt máu xẻ đôi.

* Anh em là ruột là rà, vợ chồng như áo cổi ra là rồi.

* Anh em như thể tay chân, anh em hòa thuận hai thân vui vầy.

* Anh em như tre cùng khóm.

* Cắt dây bầu dây bí, chẳng ai nỡ cắt dây chị dây em.

* Chết cha còn chú, sẩy mẹ bú dì.

* Chị em dâu như bầu nước lã.

* Chị em gái như trái bầu non.

* Chị em gái như trái cau non.

* Chị ngã em nâng.

* Cha làm sao, con bào hao làm vậy.

(bào hao : bắt chước).

* Cha mẹ giàu con có, cha mẹ khó con khôn.

* Cha mẹ hiền sinh con thảo.

* Cha mẹ ngoảnh đi con dại, cha mẹ ngoảnh lại con khôn.

* Cha mẹ nuôi con bằng trời, bằng bể; con nuôi cha mẹ con kể từng ngày.

* Cha mẹ nuôi con biển hồ lai láng, con nuôi cha me kể tháng kể ngày.

* Cha sinh không bằng mẹ dưỡng.

* Cháu bà nội, tội bà ngoại.

* Chẳng thà ăn khế ăn sung, còn hơn ăn thịt mà ở chung với mẹ chồng.
   
* Chồng chung vợ chạ, ai khéo hầu hạ thì được chồng riêng.

* Có cha có mẹ thì hơn; không cha, không mẹ, như đờn đứt dây.

(đờn : cây đàn).

* Có con phải khổ vì con, có chồng phải gánh giang sơn nhà chồng.

* Có con phải khổ vì con, có chồng phải ngậm bồ-hòn đắng cay.

* Con cái khôn ngoan, vẻ vang cha mẹ.

* Con cháu làm dại thì hại đến danh giá ông cha.

* Con chẳng chê cha mẹ khó, chó chẳng chê chủ nghèo.

* Con có cha như nhà có nóc.

* Con có mạ như thiên hạ có vua.
 
* Con dại cái mang.

[cái (từ cỗ) : mẹ]

* Con đàn như tre ấm bụi.

* Con gái có ân hơn con trai bội bạc.

* Con gái nhờ đức cha, con trai nhờ đức mẹ.

* Con hơn cha là nhà có phúc.

* Con hư bởi tại cha dong, vợ hư bởi tại thằng chồng cả nghe.

* Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà.

* Con là nợ, vợ là oan gia.

* Con lên ba cả nhà học nói.

* Con lên ba, con chưởi, mẹ cười; con lên mười, con chưởi, mẹ khóc.

* Con mất cha ăn cơm với cá, con mất mạ trải lá mà nằm.

* Con út trút gia tài.

* Còn cha gót đỏ như sơn, một mai cha thác, gót con đen sì.

* Còn cha nhiều kẻ yêu vì, một mai cha thác, ai thì yêu con?

* Còn mẹ, ăn cơm với cá; mất mẹ liếm lá đầu đường.

* Cô cũng như cha, dì cũng như mẹ.

* Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

* Cơm chẳng lành canh chẳng ngon, dù cho chín đụn mười trâu cũng lìa.
 
* Cơm chẳng ngon, đông con cũng hết.

* Cơm mẹ thì ngon, cơm con thì đắng.

* Cơm với cá như mạ với con.

* Dạy con, dạy thuở còn thơ; dây vợ, dạy thuở ban sơ mới về.

* Dâu dâu, rể rể cũng kể là con.

* Dâu dữ mất bà con, chó dữ mất láng giềng.

* Dâu là con, rể là khách.

* Dâu vào nhà như gà vào rọ.

* Dì ruột thương cháu như con; rủi mà không mẹ, cháu còn cậy trông.

* Đắng cay cũng thể ruột rà, ngọt ngào cho lắm cũng là người dưng.

* Đói lòng con, héo hon cha mẹ.

* Đời cha ăn mặn, đời con khác nước.

* Em khôn cũng là em chị, chị dại cũng là chị em.

* Em ngã chi nâng.

* Em thuận anh hòa là nhà có phúc.

* Gái có nghĩa nhân hơn nam nhân bội bạc.

* Gió mùa thu mẹ ru con ngủ, năm canh chầy thức đủ năm canh.

* Họ chín đời còn hơn người dưng.

* Máu loãng còn hơn nước lã, chín đời họ mẹ còn hơn người dưng.

* Mẹ dạy thì con khéo, cha dạy thì con khôn.

* Mẹ đánh một trăm roi không bằng cha ngăm một lời.

* Mẹ già như chuối ba hương, như xôi nếp một, như đường mía lau.

* Mồ côi cha ăn cơm với cá, mồ côi mẹ lót lá mà nằm.

* Mồ côi cha ăn cơm với cá, mồ côi mẹ liếm lá đầu đường.

* Một giọt máu đào hơn ao nước lã.

* Một mẹ nuôi được mười con, mười con không nuôi được một mẹ.
 
* Một người làm bậy cả họ mang nhơ.

* Một người làm quan, cả họ được nhờ.

* Một người nhà bằng ba người mướn.
 
* Nâng niu, bú mớm đêm ngày, công cha nghĩa mẹ coi tầy bằng non.

* Nhà nghèo mới hay con thảo.

* Nhất mẹ, nhì cha, thứ ba bà ngoại.

* Ruộng sâu trâu nái không bằng con gái đầu lòng. (Ao sâu lợn nái không bằng con gái đầu lòng).

* Sẩy cha còn anh.

* Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì.

* Sinh con ai dễ sinh lòng, sinh con ai chẳng vun trồng cho con.

* Trai làm chi, gái làm chi; con nào có nghĩa, có nghì thì hơn.

* Trồng cây ai nõ muốn cây xanh; cha mẹ sinh thành, ai nõ muốn con nên.
 
7) Hiếu thảo


* Ai bưng cau trầu tới đó, chịu khó đem về; em đang theo chân thầy gót mẹ cho trọn bề hiếu trung.

* Ba đồng một khúc cá buôi, cũng mua cho đặng để nuôi mẹ già.

* Bao giờ cá gáy hóa rồng, đền ơn cha mẹ ẵm bồng ngày xưa.

(Cá gáy vượt Vũ Môn hóa thành rồng. Cá gáy tiêu biểu cho người học trò, hóa rồng là thi đỗ, ra làm quan).

* Bùi ngùi nhớ mẹ thuở xưa, miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương. (Ngồi buồn nhớ mẹ thuở xưa, miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương).

* Cha mẹ ở tấm lều tranh, sớm thăm tối viếng mới đành dạ con.

* Chẳng thà thất nghĩa với chồng, không thể bỏ mẹ nằm không một mình.

* Chiều chiều ngó ngược ngó xuôi, ngó không thấy mẹ ngùi ngùi nhớ thương.

* Chiều chiều ra đứng ngõ sau, ngó về quê mẹ ruột đau chín chiều. 

(ngõ : cửa. Tiếng miền Bắc: ngõ là con đường nhỏ hẹp).

* Chiều chiều xách giỏ hái rau, ngó lên mả mẹ, ruột đau như dần.

* Có con mà gả chồng gần, có bát canh cần nó cũng đem cho.

* Có con mà gả chồng gần, nửa đêm đốt đuốc mang phần cho cha.

* Đèn lưu ly nửa bấc, nửa dầu; nửa thương cha mẹ, nửa sầu nhân duyên.

* Đêm đêm thấy ngọn đền trời, cầu cho cha mẹ sống đời với con.

* Đói lòng ăn bát cháo môn, để cơm nuôi mẹ cho tròn hiếu trung.

* Đói lòng ăn trái chà-là, để cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng.

* Lên chùa thấy Phật muốn tu, về nhà thấy mẹ công phu chưa đền.

* Mẹ ơi đừng đánh con đau, để con bắt ốc hái rau mẹ nhờ.

* Tôm càng lột vỏ bỏ đuôi, giã gạo cho trắng để nuôi mẹ già.

* Tôm rằn bóc vỏ bỏ đuôi, gạo de An Cựu em nuôi mẹ già.

* Vẳng nghe tiếng vịt kêu chiều, bâng khuâng nhớ mẹ, chín chiều ruột đau.

8) Vợ chồng

* Ai kêu, ai hú bên sông; mẹ kêu con dạ, có chồng phải theo.

* Ba sinh hương lửa.

(Ba sinh tức là ba kiếp: kiếp hiện tại, kiềp trước và kiếp sau. Nghĩa bóng: vợ chồng ăn ở tốt đẹp với nhau trong ba kiếp).

* Buồn từ trong dạ buồn ra, buồn anh ở bạc, buồn cha mẹ nghèo.

* Cá thia quen chậu, vợ chồng quen hơi.

* Cây đa rụng lá đầy đình, bao nhiêu lá rụng thương chồng bấy nhiêu.

* Chàng ơi phụ thiếp làm chi, thiếp là cơm nguội để khi đói lòng.

* Chê chồng trước đánh đau, gặp chồng sau đánh mạnh.

* Chiều người lấy việc, chiều chồng được con.

* Chồng cần vợ kiệm là tiên, chồng ăn vợ hút là tiền vứt đi.

* Chồng cần vợ kiệm là tiên, ngông nghênh nhăng nhít là tiền vứt đi.

* Chồng dại dễ sai, chồng khôn khó chiều.

* Chồng đần dễ khiến, chồng khôn khó chiều.

* Chồng già vợ trẻ là tiên, vợ già chồng trẻ là duyên nợ nần.

* Chồng già vợ trẻ nâng niu, vợ già chồng trẻ nhiều điều đắng cay.

* Chồng già vợ trẻ như hoa, vợ già chồng trẻ như ma lạc mồ.

* Chồng già vợ trẻ thì xinh, vợ già chồng trẻ ra tình chi em.
 
* Chồng hiền dễ khiến, chồng khôn khó chiều.

* Chồng khôn thì nổi cơ đồ, chồng dại thì phải khổ công nhọc nhằn.

* Chồng khôn vợ đặng đi giày, vợ khôn chồng đặng ghe ngày cậy trông.

[đặng : được; ghe  (từ cổ) : nhiều].

* Chồng ngu dễ sai, chồng khôn khó chiều.

* Chồng sang đi võng đầu rồng, chồng hèn gánh nặng đè cong lưng gầy.

* Chồng ta áo rách ta thương, chồng người áo gấm, xông hương mặc người.

* Chồng thấp mà lấy vợ cao, như đôi đũa lệch ngó sao cho vừa.

* Chồng xấu dễ sai, chồng đẹp trai khó khiến.

* Chồng yêu cái tóc nên gài, cái duyên nên đẹp, cái tài nên khôn.

* Có chồng chẳng được đi đâu, có con chẳng được đứng lâu một giờ.

* Có chồng mà chẳng có con, khác nào hoa nở trên non một mình.

* Có chồng nên phải gắng công, nào ai xương sắt, da đồng chi đây.

* Có chồng như ngựa có cương; đắng cay phải chịu, yêu thương được nhờ.

* Có ông chồng siêng như có ông tiên nho nhỏ.

* Con cò lặn lội bờ sông, gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non.

* Cơm hẩm ăn với cá kho, chồng xấu vợ xấu, ăn no vẫn gầy.

* Cơm trắng ăn với chả chim, chồng đẹp vợ đẹp, chỉ nhìn cũng no.

* Cơm sôi bớt lửa, vợ chửa bớt nằm.

* Của chồng công vợ.

* Củi chẻ dễ nấu, chồng xấu dễ xài.

* Củi khô dễ nấu, chồng xấu dễ xài.

* Củi tre dễ nấu, chồng xấu dễ sai.

* Dù mà nước thẳm non xanh, theo nhau cho trọn tử sinh cũng đành.

* Đã rằng là nghĩa vợ chồng, dẩu cho nghiêng núi, cạn sông chẳng rời.

* Đạo can thường chớ khá đổi thay, may làm nên võng giá, rủi ăn mày cũng theo.

* Đây đẩy như gái rẫy chồng.

* Đẻ con công tử khó nuôi, lấy chồng công tử làm tôi suốt đời.

* Đêm nằm nghĩ lại mà coi, lấy chồng đánh bạc như voi phá nhà.

* Đi đâu có vợ có chồng, đói no cũng chịu, lạnh lùng cũng cam.

* Đi mô cho thiếp theo cùng, đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam.

* Đói bụng chồng, đau lòng vợ.

* Đói no có vợ có chồng; chia niêu, sẻ đấu, đau lòng cũng cam.

* Đôi ta là nghĩa tao khang, xuống khe bắt ốc, lên ngàn hái rau.

* Đôi ta như thể con tằm, cùng ăn một lá, cùng nằm một nong.

* Đốn cây ai nỡ dứt chồi, đạo chồng nghĩa vợ, giận rồi lại thương.

* Đứt tay một chút còn đau, huống chi nhơn nghĩa lìa sao cho đành.

* Gái khôn ngoan làm quan cho chồng.

* Giàu nhờ bạn, sang nhờ vợ. 

* Hết dầu đèn cháy tới tim, một ngày gá nghĩa cũng niềm phu thê.

* Không thiêng cũng thể Bụt nhà, dầu khôn dầu dại cũng là chồng em.

* Làm trai lấy được vợ hiền, như cầm đồng tiền mua được của ngon.

* Lấy chồng cận núi kề sông, nước không lo cạn, củi không lo tìm.

* Lấy chồng hay chữ như soi gương vàng.

* Lấy chồng trà thuốc là tiên, lấy chồng cờ bạc là duyên nợ nần.

* Lấy nhau vì nghĩa vì tình, đói no không ngả, rách lành không nghiêng.

* Lên non em cũng lên theo, xuống thuyền em cũng deo theo mạn thuyền.

* Mẹ cha bú mớm nâng niu; tội trời đành chịu, không yêu bằng chồng.

* Nồi đất dễ nấu, chồng xấu dễ sai.

* Nồi đồng dễ nấu, chồng xấu dễ sai.

* Nứa trôi sông chẳng dập cũng gãy, gái bị chồng rẫy  không chứng nọ cũng tật kia.

* Ở cho chung thủy vẹn toàn, lên non lên dõi, xuống thuyền xuống theo.

* Ớt nào là ớt chẳng cay, gái nào là gái chẳng hay ghen chồng.

* Phận gái lấy được chồng khôn, xem bằng cá vượt vũ môn hóa rồng.

* Qua đình ngả nón trông đình, đình bao nhiêu ngói thương chồng bấy nhiêu.

* Qua đồng ghé ngó thăm đồng, đồng bao nhiêu lúa thương chồng bấy nhiêu.

* Râu tôm nấu với ruột bầu; chồng chan vợ húp, gật đầu khen ngon.

* Rượu say vì bởi men nồng, vợ mà biết ở ắt chồng phải thương.

* Sông bao nhiêu nước cũng vừa, trai bao nhiêu vợ cũng chưa hài lòng.

* Tay bưng dĩa muối, tay bợ sàng rau, thủy chung như rứa, sang giàu mặc ai.

* Tay nâng chén muối dĩa gừng, gừng cay muối mặn, xin đừng quên nhau.

* Thang mô cao bằng thang danh vọng, nghĩa mô trong bằng nghĩa chồng con.

* Thấy chồng hiền  xỏ chân vào lỗ mũi.

* Theo nhau cho trọn đạo trời, dẫu mà không chiếu trải tơi mà nằm.

* Thế gian được vợ hỏng chồng, có mô mà đặng tiên rồng cả hai.

* Thiếp như cam quít bưởi bòng, đắng the ngoài võ, trong lòng ngọt thanh.

* Thiếp xa chàng hái dâu quên giỏ, chàng xa thiếp cắt cỏ quên liềm.

* Thuận vợ thuận chồng tát biển Đông cũng cạn.

* Thuyền mạnh nhờ lái, gái mạnh nhờ chồng.

* Thuyền theo lái như gái theo chồng.

* Thương ai bằng nỗi thương con, nhớ ai bằng nỗi gái son nhớ chồng.

* Thương chồng nấu cháo le le, nấu canh bông bí, nấu chè hạt sen.

* Thương chồng nên phải gắng công, nào ai xương sắt da đồng chi đây.

* Tôi tớ xét công, vợ chồng xét nhân nghĩa.

* Trăm năm ai chớ bỏ ai, chỉ thêu nên gấm, sắt mài nên kim.

* Trăm năm ghi tạc chữ đồng, dù ai thêu phụng vẽ rồng mặc ai.

* Trăm năm lòng gắn dạ ghi, nào ai thay nút đổi khuy xin đừng.

* Vợ chồng ăn ở thuận hòa, dù ăn cơm mắm với cà cũng ngon.

* Vợ chồng là nghĩa tao khang, ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn.

* Vợ chồng là ruột là rà, anh em có cửa có nhà anh em.

* Vợ chồng nay giận mai hờn, vào ra gác tía lầu son cũng buồn.

* Vợ chồng như bát nước đầy, trách ai nghiêng đổ để sầu tây cho mình.

* Vợ chồng như đũa có đôi.

* Vợ chồng sống gửi thịt, chết gửi xương.

* Vợ trẻ chỉ tổ đau lưng.

* Xa gần giữ nghĩa tao khang, chớ ham quyền quý mà dạ vàng xa nhau.

* Xa mình trời nắng nói mưa, canh ba nói sáng, xế trưa nói chiều.

9) Con trai, con gái, tình duyên


* Anh buồn có chốn thở than, em buồn như ngọn nhang tàn thắp khuya.

* Ăn cơm ba chén lưng lưng, uống nước cầm chừng để dạ thương em.

* Bao giờ cạn lạch Đồng Nai, nát chùa Thiên Mụ, mới sai lời nguyền.

* Bởi thương nên dạ mới trông, không thương em đã lấy chồng còn chi.

* Bữa ăn có cá có canh, anh chưa mát dạ bằng anh thấy nàng.

* Cách nhau một bức rào thưa; tay chùi nước mắt, tay đưa miếng trầu.

* Cách sông cách núi cho cam, cách một cái hói, thiếp chàng xa nhau.

* Chẳng tham nhà ngói ba tòa; tham vì em thấy mẹ cha anh hiền.

* Chẳng tham nhà ngói rung rinh, tham vì một nỗi miệng xinh anh cười.

* Chẳng tham ruộng cả ao liền, tham vì cái bút cái nghiên anh đồ.

* Chẳng tham vựa lúa anh đầy, tham năm ba chữ cho tầy người ta.

* Chiều chiều, chim vịt kêu chiều; bâng khuâng nhớ bạn, chín chiều ruột đau.

* Chiều chiều én liệng bờ kênh, ếch kêu giếng lạnh, thắm tình đôi ta.

* Chiều chiều gọt mướp nấu canh, thấy anh qua lại bỏ hành lộn om.

* Chiều chiều mang giỏ hái dâu, hái dâu không hái, nhớ câu ân tình.

* Chim bay cá lội tung tăng, bao giờ đèn hiệp với trăng một nhà ?

* Chim bay về núi về non, cá kia về vực, anh còn đợi em.

* Chim chuyền nhành ớt líu lo, sầu ai nên nỗi ốm o gầy mòn.
   
* Cho anh một miếng trầu vàng, mai sau anh trả một mâm trầu đầy.

* Chòng chành như nón không quai, như thuyền không lái, như ai không chồng.
 
* Chốn ước mơ lất lơ rồi hỏng, nơi tình cờ lại được nhân duyên.

* Chuông già đồng điếu, chuông kêu; anh già lời nói, em xiêu tấm lòng.

* Chưa quen, đi lại cho quen, chưa thương đi lại vài lần cho thương.

* Chưa quen, đi lại cho quen, tuy rằng cửa đóng mà then không cài.

* Chừng nào muối ngọt, chanh thanh; em đây mới dám bỏ anh đi lấy chồng.

* Có ai, thêm bận vì ai; không ai, giường rộng chiếu dài dễ xoay.

* Có chuôm cá mới ở đìa; thấy em, anh mới sớm khuya chốn này.

* Có trầu, có vỏ, không vôi; có chăn, có chiếu, không người nằm chung.

* Con gái khôn lấy chồng khờ dại, như bông hoa lài cắm bãi cứt trâu.

* Con gái phải lấy chồng già, cũng bằng con lợn cọp tha vào rừng.
 
* Con tằm bối rối vì tơ, anh say sưa vì rượu, em ngẩn ngơ vì tình.

* Còn trời, còn nước, còn non; còn o bán rượu, anh còn say sưa.

* Công anh chăm nghé đã lâu, bây giờ nghé đã thành trâu ai cày.

* Công anh đắp đập be bờ, để ai tháo nước, để lờ anh trôi.

* Cớ sao thấy mặt thì thương, hay Trời đã định người thương cho mình.

* Cơm ăn mỗi bữa một lưng, uống nước cầm chừng, để dạ thương em.

* Cực lòng em lắm anh ơi; một con chim nhạn biết mấy nơi đan lồng.

* Dầu ai nói ngửa nói nghiêng, anh đây vẫn chắc như kiềng ba chân.

* Dế kêu cho giải cơn sầu, mấy lời em nói, bạc đầu không quên.

* Dù ai cho bạc cho vàng, chẳng bằng trông thấy mặt chàng hôm nay.

* Dừng thuyền đợi bạn tri âm, non mòn biển cạn quyết không phai lòng.

* Đêm nằm lưng chẳng tới giường, trông mau cho sáng, ra đường gặp anh.

* Đêm nằm ở dưới bóng trăng, thương cha thương mẹ không bằng nhớ em.

* Đêm nằm trằn trọc tưởng mơ, chiêm bao thấy bạn, dậy rờ chiếu không.

* Đêm qua vằng vặc trăng rằm, thấy anh ngoài ngõ, em nằm không yên.

* Đi qua thấy ngọn đền chong, thấy em nho nhỏ, muốn bồng mà ru.

* Đói lòng ăn nửa trái sim, uống lưng bát nước đi tìm người thương.

* Đôi ta được gặp nhau đây, khác chi chim phượng gặp cây ngô đồng.

* Đôi ta như chỉ lộn vòng, đẹp duyên thì đẹp nhưng tơ hồng không xe.

* Đôi ta như chỉ xe ba, thầy mẹ xe ít, đôi ta xe nhiều.

* Đôi ta như đá với dao, năng liếc thì sắc, năng chào thì thương.

* Đôi ta như lúa đòng đòng, đẹp duyên nhưng chẳng đẹp lòng mẹ cha.

* Đôi ta như lửa mới nhen, như trăng mới mọc như đèn mới khêu.

* Đôi ta như rắn liu diu, nước chảy mặc nước, ta dìu lấy nhau.

* Đôi ta như rượu với men, đang say ngây ngất, ai dèm chớ xa.

* Em như cây quế giữa rừng, thơm tho ai biết, ngát lừng ai hay.

* Em như con cá giữa dòng, ai nhanh chân thì được, ai chậm lời thì thôi.

* Em như con hạc đầu đình, muốn bay không nhắc nổi mình mà bay.

* Gà khôn gà chẳng đá lang, gái khôn gái chẳng bỏ làng gái đi.

* Gái bén hơi trai như thài-lài gặp cứt chó, trai bén hơi gái như cò bợ gặp trời mưa.

* Gái chồng rẫy, không chứng nọ cũng tật kia.

* Gái chưa chồng hay đi chợ, trai chưa vợ hay đứng đường.

* Gái có chồng như cá lội sông.
 
* Gái có chồng như chông như mác.

* Gái có chồng như gông đeo cổ.

* Gái có chồng như ngựa có cương.

* Gái có chồng như rồng có vây.

* Gái có chồng như rồng gặp mây.

* Gái không chồng như cối xay chết ngõng.

* Gái không chồng như lược gãy răng.

* Gái không chồng như nhà không nóc.

* Gái không chồng như phản gỗ long đanh.

* Gái không chồng như rác như rơm.

* Gái không chồng như thuyền không lái.

* Gái một con, thuốc ngon nửa điếu.

* Gái một con, trông mòn con mắt.

* Gái mười bảy bẻ gãy sừng trâu.

* Gái tham tài, trai tham sắc.

* Gái khôn, trai dỗ lâu ngày cũng xiêu.

* Gái lỗ tai, trai con mắt.
 
* Gái phải lòng trai, đem của về nhà; trai phải lòng gái tháo gỡ cột nhà đem đi.

* Gan vàng chẳng cắt mà đau, xa em vài phút, ruột đau như dần.

* Già nhân ngãi, non vợ chồng.

* Giả đò bắt ốc hái rau, đi ngang qua ngõ thấy nhau kẻo buồn.

* Giả đò buôn hẹ bán hành, vô ra chợ Cống thăm anh kẻo buốn.

* Giả đò mua khế bán chanh, giả đi đòi nợ thăm anh kẻo buồn.

* Giàu trong làng, trái duyên không ép; khó làng người, hợp duyên vẫn theo.

* Gió đưa cột phướn hao dầu, thương em để dạ, chớ sầu mà hư.

* Gió đưa gió đẩy mây mưa; gặp đâu hay đó, kén lừa mà chi.

* Gió đưa gió mát sau lưng, bụng sao bụng nhớ người dưng thế này.

* Hai ta đã đẹp đôi rồi, ai gièm pha chớ đoạn, ai vẽ vời chớ nghe.

* Hai tay bưng đọi chè tàu, vừa đôi thì lấy, ham giàu làm chi.

* Hạt lúa vàng, hạt thóc cũng vàng; anh yêu em, cha mẹ, họ hàng anh cũng yêu.

* Khuyên ai giữ dạ cho bền, dầu ai đổi hướng xoay nền mặc ai.

* Lạt mềm vì bởi tre non, lỡ thì như bậu, gái non không bằng.

* Lắm nhân duyên nhiều phiền não.

* Lời thề hớt mái tóc xanh; theo nhau cho trọn, tử sanh nhờ Trời.

* Lời thề trước miếu sau đình, đó vong ơn đó mắc, đây bạc tình đây mang.

* Mong sao tình nghĩa thủy chung, cho thuyền cập bến, đôi ta sống đời.

* Mồ cha con bướm khôn ranh, hoa thơm bướm đậu, hoa tàn bướm bay.

(mồ cha : tiếng chưởi thề của người bình dân ở Huế)

* Một con cá lội, mấy người buông câu.

* Một đêm là mấy trống canh, ngủ thì lại nhớ, trở mình lại thương.

* Một mình giã gạo giữa trời, cám bay phảng phất, thương người đàng xa.

* Một thương, hai nhớ, ba trông, tứ chờ, năm đợi, sáu mong kết nguyền.

* Một thương, mười nhớ, chín đợi mười chờ.

* Năm canh thương bạn cả năm, ruột khô gan héo như tằm rối tơ.

* Năng mưa thì giếng năng đầy, anh năng đi lại, mẹ thầy năng thương.

* Năng nhặt thì bị năng đầy, anh năng đi lại, mẹ thầy năng thương.

* Ngó đâu ngó đó thì vui, ngó về chốn cũ ngùi ngùi nhớ anh.

* Ngọc lành chờ đợi giá cao, kim vàng chờ đợi lụa đào mới may.

* Ngồi buồn nghe tiếng gà trưa, nhớ em như biển chiều mưa nhớ buồm.

* Nhớ ai bổi hổi bồi hồi, như đứng trên lửa, như ngồi trên chông.

* Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ, đêm đêm quên ngủ, ngày mơ tiếng cười.

* Nhớ cha nhớ mẹ còn có khi nguôi, nhớ chàng như bát nước vơi lại đầy.

* Nhớ chàng như vợ nhớ chồng, như chim nhớ tổ, như rồng nhớ mây.

* Nói lời phải giữ lấy lời, đừng như con bướm đậu rồi lại bay.

* Nơi ước mơ lất lơ rồi hỏng, gặp tình cờ lại được thành duyên. 

* Núi cao chi lắm núi ơi, núi che mặt trời không thấy người thương.

* Nước non nặng gánh chung tình, nhớ ai ai có nhớ mình chăng ai.

* Ông Tơ ghét bỏ chi nhau, chưa vui sum họp đã sầu chia phôi.

* Ở chi hai dạ ba lòng, dạ cam thì ngọt, dạ bòng thì chua.

* Phải duyên áo rách cũng màng; trái duyên, áo nhiểu nút vàng không ham.

* Phải duyên thì dính như keo, trái duyên trái kiếp như kèo đục vênh.

* Quay tơ phải giữ mối tơ, dầu năm bảy mối cũng chờ mối anh.

* Ra về nhớ nước giếng trong, nhớ điếu thuốc hút, nhớ cơi ăn trầu.

* Rào đường, đóng ngõ, ngăn sông; nào ai rào cản được lòng đôi ta.

* Rồi mùa tót rạ rơm khô, bạn về quê bạn, biết mô mà tìm.

* Ruộng ai thì nấy đắp bờ, duyên ai nấy gặp, đợi chờ uổng công.

* Rượu ngon, cái cặn cũng ngon; thương em chẳng luận chồng con mấy đời.

* Sen xa hồ, sen khô hồ cạn; lựu xa đào, lựu ngả đào nghiêng.

* Sông dài cá lội biệt tăm, phải duyên chồng vợ ngàn năm cũng chờ.

* Sông dài nước chảy sóng reo, thương em chẳng nệ mái chèo ngược xuôi.

* Tay cầm nắm muối, quả mơ ; mơ chua, muối mặn, ta chờ đợi nhau.

* Thò tay mà ngắt ngọn ngò, thương em đứt ruột giả đò ngó lơ.

* Thuyền chài, thuyền lái, thuyền câu; biết thuyền nhân ngãi nơi đâu mà tìm.

* Thuyền ơi, còn nhớ bến chăng; bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.

* Thương anh chẳng biết để đâu; để quán, quán đổ, để cầu, cầu xiêu.

* Thương anh, em chẳng nói ra; trong ruột thì héo, ngoài da thì vàng.

* Thương nhau bất luận giàu nghèo, dù cho lên ải xuống đèo cũng cam.
 
* Thương nhau cau sáu bổ ba, ghét nhau cau sáu bổ ra làm mười.

* Thương nhau chẳng quản chi thân, phá Tam Giang cũng lội, đèo Hải Vân cũng trèo.

(Phá Tam Giang và đèo Hải Vân thuộc tỉnh Thưà Thiên).

* Thương nhau chẳng quản xa gần, cầu không tay vịn cũng lần mà qua.

* Thương nhau mấy núi cũng trèo, mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua.

* Thương nhau quán cũng như nhà, lều tranh có nghĩa hơn tòa ngói cao.

* Tiếc công anh đào ao thả cá, năm bảy tháng trường người lạ đến câu.

* Tiếc nồi cơm trắng để ôi, tiếc con người lịch mà soi gương mờ.

* Tiếc thay cái đọi bịt vàng mà đem đong cám, lỡ làng duyên em.

* Tình anh như nước dâng cao, tình em như giải lụa đào tẩm hương.

* Tóc đến lưng vừa chừng em bối, để chi dài, bối rối dạ anh.

* Tóc em dài, em cài hoa lý; miệng em cười có ý em thương.

* Tối trời chẳng quản chi ma; thương nhau chẳng quản hói hà cạn sâu.

* Tơ tằm đã vấn thì vương, đã trót dan díu thì thương nhau cùng.

* Trách ai ăn nói khôn ngoan, khi thương thương vội, khi lìa lìa xa.

* Trách ai làm lỡ nhịp câu, ngày nay đành để buồn rầu cho ai.

* Trách người quân tử vụng suy, vườn hoa thiên lý chẳng che mành mành.

* Trai ba mươi tuổi còn xoan, gái ba mươi tuổi đã toan về già.

(còn xoan : còn xuân, còn trẻ).

* Trai có vợ như dợ buộc chân.

* Trai khôn tìm vợ chợ đông, gái khôn tìm chồng giữa chốn ba quân.

* Trai không vợ như cau không buồng.
 
* Trai không vợ như chợ không đình, mưa dông một trộ biết nép mình nơi mô ?

(một trộ : một trận; nơi mô : nơi nào).

*  Trai không vợ như cọc long chân.

* Trai không vợ như ngựa không cương.

* Trai ơn vua, cưỡi thuyền rồng; gái ơn chồng bồng bế con thơ.

* Trai thấy gái lạ như quạ thấy gà con.

* Trai tơ vớ phải nạ dòng, như nước mắm thối chấm lòng lợn thiu.
 
* Trăm năm đã lỗi hẹn hò; cây đa bến cũ, con đò khác đưa.

* Trăm năm tượng rách còn thờ, lỡ duyên chịu lỡ, cũng chờ tin anh.

* Trăng tròn chỉ có một đêm, tình ta tháng tháng, năm năm vẫn tròn.

* Trầu xanh, cau trắng, khay hồng; vôi pha với nghĩa, thuốc nồng với duyên.

* Tròng trành như nón không quai, như thuyền không lái, như ai không chồng.

* Trồng hường bẻ lá che hường; thương nhau bất quản đỗi đường xa xuôi.

* Trời mưa, gió rét, đêm dài; đắp đôi dãi yếm bằng nghìn chăn bông.

* Trúc xinh trúc mọc đầu đình, em xinh em đứng một mình cũng xinh.

* Tưởng rằng trọn thủy trọn chung, không hay như pháo nổ đùng ngang lưng.

* Ước gì anh hóa ra chăn, để cho em đắp, em lăn, em nằm.

* Ước gì anh hóa ra gương, để cho em cứ ngày ngày em soi.

* Ước gì anh hóa ra hoa, để em nâng lấy rồi mà cài khăn.

* Ước gì có cánh như chim, bay cao liệng thấp đi tìm người thương.

* Ước gì em hóa ra dơi, bay đi bay lại trên nơi anh nằm.

* Ước sao ăn ở một nhà, ra vào đụng chạm để mà nhớ thương.

* Vắn tay với chẳng tới kèo, cha mẹ anh nghèo, cưới chẳng đặng em.

* Vì cam nên quít đèo bòng, vì em nhan sắc cho lòng anh thương.

* Vì chuôm nên cá bén đăng, vì chàng thiếp phải đi trăng về mò.

* Vông đồng chẳng gói được nem, tại anh chậm bước nên em lấy chồng.

* Vườn xuân hoa nở đầy giàn, ngăn con bướm lại, kẻo tàn nhị hoa.

* Xa anh mới bấy nhiêu ngày, tình em như mảnh trăng gầy nửa đêm.
 
* Xa xôi chi mấy mà lầm, phải duyên duyên bén, phải trầm trầm thơm.

* Xin cho thiếp bén duyên chàng, áo năm thân thiếp cũng cỡi lót đàng cho chàng đi.

* Yêu nhau, chẳng lọ chiếu giường, dẫu rằng trải lá, nằm sương cũng tình.

* Yêu nhau chẳng ngại đường xa, một ngày chẳng đến thì ba, bốn ngày.

* Yêu nhau, chẳng quản đường xa; năm đèo bảy núi, phong ba cũng liều.

* Yêu nhau chín bỏ làm mười.

* Yêu nhau chưa ráo mồ hôi, chưa tan buổi chợ đã đôi ngả đường.

* Yêu nhau con chí cắn đôi.

* Yêu nhau, cởi áo cho nhau, về nhà mẹ hỏi, qua cầu gió bay.

* Yêu nhau mọi sự chẳng nề, một trăm chỗ lệch cũng kê cho bằng.

* Yêu nhau, ruột héo, xương mòn; yêu nhau đến thác vẫn còn yêu nhau.

* Yêu nhau trao một miếng trầu, giấu thầy, giấu mẹ, đưa sau bóng đèn.

* Yêu nhau trầu vỏ cũng say, ghét nhau cau đậu đầy khay chẳng màng.

* Yêu nhau, xé lụa may quần, ghét nhau kể nợ kể nần nhau ra.

10) Thân phận đàn bà

* Ba phen trầu hổi cả ba, phen này hổi nữa thiệt là duyên em.

* Ba tàn ba héo vì cây; con sầu vì mẹ, vì thầy ép duyên.

(ba : hoa; thầy : cha).

* Cha mẹ nói oan, quan nói hiếp, chồng có nghiệp nói thừa.

* Còn duyên buôn bán hoa hồng, hết duyên bán mít cho chồng nhặt xơ.

* Còn duyên đòi cưới ba heo, hết duyên ai cưới một heo cũng ừ.

* Còn duyên đóng cửa kén chồng, hết duyên ngồi gốc cây hồng nhặt hoa.

* Còn duyên kẻ đón người đưa, hết duyên đi sớm về trưa một mình.

* Còn duyên kẻ đợi người chờ, hết duyên vắng ngắt như chùa bà Đanh.

* Còn duyên kén cá chọn canh; hết duyên ếch đực, cua kềnh cũng vơ.

* Còn duyên kén chọn trai tơ, hết duyên ông lão cũng vơ làm chồng.

* Còn duyên như tượng tô vàng, hết duyên như tổ ong tàn ngày mưa.

* Gái có con như bồ-hòn có rễ, gái không con như bè gỗ trôi sông.

* Hoa tàn vì bởi mẹ cha, khi búp không bán để già ai mua.

* Làm tùy chủ, ngủ tùy chồng.

* May gặp duyên, chẳng may gặp nợ.

* Mẹ già tham việc tiếc công, cầm duyên con lại, thu đông mãn rồi !

* Một mai trống lủng khó hàn, dây dùi khó dứt, bạn loan khó tìm.

* Một mình vừa chống vừa chèo, không ai tát nước, đỡ nghèo cho em.

* Mướp già thì mướp có xơ, gái già thì gái nằm trơ một mình.

* Ngồi trong cửa sổ chạm rồng, màn loan nệm gấm, không chồng cũng hư.

* Phận gái bến nước mười hai, gặp nơi trong đục may ai nấy nhờ.

* Phận gái mười hai bến nước, trong nhờ đục chịu.

* Thân em như cá giữa rào, kẻ chài người lưới biết vào tay ai.

* Thân em như giếng giữa đàng, người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.

* Thân em như hạt mưa rào, hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.

* Thân em như hạt mưa sa, hạt rơi vườn cấm, hạt ra giữa vời.
 
* Thân em như hạt mưa sa, hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.

* Thân em như miếng cau khô, kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày.

* Thân em như tấm lụa đào, phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.

* Thân em phận gái ngây thơ, khôn ba năm không ai biết, dại một giờ bạn hay.

* Thầy mẹ già cứ gạn đục khơi trong, để cho duyên chàng nợ thiếp long đong rứa hoài.

11) Trọng nam, khinh nữ

* Có ông mới gọi rằng bà, không ông ta gọi mụ già đi mô ?

* Con gái là con người ta, con dâu mới thật mẹ cha mua về!

* Dẫu khôn cũng thể đàn bà; dầu rằng vụng dại cũng là đàn ông.

* Không ngon cũng bánh lá gai, dẫu anh có dốt cũng trai học trò.

* Thứ nhất đẻ con trai, thứ hai đỗ tiến sĩ.

* Trên trời băm sáu vị sao; vị thấp là vợ, vị cao là chồng.

12) Giai cấp, dòng giống 

* Chẳng ngon cũng bánh lá dong; tuy rằng xấu xí cũng dòng con quan.

* Con nhà tông, không giống lông cũng giống cánh.

* Con quan thì lại làm quan, con nhà kẻ khó đốt than tối ngày.

* Con thím xã đánh nhả cơm ra; con ông con bà thì tha không đánh.

* Con vua thì lại làm vua, con nhà kẻ khó bắt cua tối ngày.

* Con vua thì lại làm vua, con sãi giữ chùa thì quét lá đa.

* Giếng trong mà nước hôi phèn; tuy rằng em đẹp nhưng hèn mẹ cha.

* Gối rơm theo phận gối rơm, có đâu dưới thấp mà chồm lên cao.

* Mạch trong nước chảy ra trong; thế nào đi nữa con dòng vẫn hơn.

* Rượu ngon bởi vị men nồng, người khôn bởi vị giống dòng mới khôn.

* Tậu voi chung với đức ông, vừa phải đánh cồng, vừa phải hốt phân.

* Thài-lài mọc cạnh bờ sông, tuy rằng xanh tốt vẫn tông thài-lài.

(thài-lài : một loại cỏ mọc ở những nơi ẩm ướt, lá hình xoan nhọn, hoa màu xanh lam. Thài-lài tượng trưng cho giai-cấp nghèo khó).

* Trứng rồng lại nở ra rồng, liu điu lại nở ra dòng liu điu.

(liu điu : loại rắn nước nhỏ, có nọc độc, sống ở ao hồ, tượng trưng cho hạng người thấp hèn).

13) Giàu, nghèo, sức mạnh của đồng tiền


* Áo dài không sợ quần sưa, bảy mươi có của cũng vừa mười lăm.

* Ăn bữa hôm, lo bữa mai.

* Ăn bữa sáng, lo bữa tối.

* Ăn bữa trưa, nhịn bữa tối.

* Ăn chưa no, cái lo đã đến.

* Ăn một bát cháo, chạy ba quãng đồng.

* Bà tiền, bà thóc, bà cóc gì ai.

* Cả nhà có cái xống thâm, mẹ đi mẹ mặc, con nằm tô hô.

* Cha đời cái áo rách này; mất chúng, mất bạn vì mày áo ơi!

* Chẳng gì tươi tốt bằng vàng, chẳng gì lịch-sự vẻ vang bằng tiền.

* Chữ phú đè chữ quí.

* Có của thì rửa sạch dơ.

* Có tiền, khôn như con tép; không có tiền, dại như con còng còng.

* Có tiền mua tiên cũng được, không có tiền mua lược cũng không.

* Có tiền tám vạn người hầu, có bấc có dầu chán vạn kẻ khêu.

* Có tiền thì tiên hay múa, không tiền thì chúa cũng ngồi chơi.

* Con vịt lặn lội bờ ao, muốn lấy vợ đẹp nhưng không có tiền.

* Đã khó, chó cắn thêm.

* Đầu năm dĩa muối, cuối năm dĩa rau.

* Đẹp như tiên không tiền cũng ế.

* Đẹp như tiên không tiền cũng khổ.

* Đẹp như tiên không tiền cũng xấu.

* Đẹp trai đi bộ không bằng mặt rỗ đi xe.

* Đói ăn vụng, túng làm càn.

* Đói cơm, rách áo hóa ra ăn mày.

* Đồng tiền đi trước, mực thước đi sau.

* Đồng tiền không phấn không hồ, sao mà khéo điểm khéo tô mặt người.

* Đời xưa kén chọn con dòng, đời nay ấm cật no lòng thì hơn.

* Được bữa nào xòa bữa ấy.

* Gà đẹp mã nhờ lông, người dễ trông vì của.

* Gánh cực mà đổ lên non, cong lưng mà chạy cực còn theo sau.

* Gạo chợ, nước sông, củi đồng, trầu miếng.

* Giàu bán chó, khó bán con.

* Giàu đặng trung đặng hiếu, khó mất thảo mất ngay.

* Giàu điếc, sang đui. 

* Giàu làm chị, khó lụy làm em.

* Giàu ngày ăn ba bữa, khó cũng đỏ lửa ba lần.

* Giàu người bằng mười giàu của.

* Giàu nhờ bạn, sang nhờ vợ.

* Giàu như ai, ăn cơm với cá; khó như hai đứa mình, ăn rau má rau lang.

* Giàu như người ta, cơm lua cá gắp; khó như vợ chồng mình, bột bắp với rau lang.

(lua : và cơm nhanh đưa vào miệng).

* Giàu nuôi lợn đực, khổ cực nuôi lợn nái.

* Giàu sang sinh lễ nghĩa, nghèo nàn sinh đạo tặc.

* Giàu từ trong trứng giàu ra, khó từ ngã bảy ngã ba khó về.

* Hạt tiêu nó bé nó cay, đồng tiền nó bé nhưng hay cửa quyền.

* Hèn mà làm bạn với sang, chỗ ngồi chỗ đứng có ngang bao giờ.

* Kẻ ăn không hết, người làm không ra.

* Kẻ có tiền không mạnh thì bạo.

* Kẻ một quan khinh kẻ chín tiền.

* Khôn như tiên,  không tiền cũng dại; dại như chó, có ló cũng khôn.

* Mạnh nhờ gạo, bạo nhờ tiền.

* Miệng kẻ giàu sang có gang có thép, đồ kẻ khó vừa nhọ vừa thâm !

* Người thì mớ bảy mớ ba, người thì áo rách như là áo tơi.

* Nhà giàu dẫm phải gai bằng thuyền chài đổ ruột.

* Nhà giàu dẫm phải gai bằng nhà khó gẫy hai xương sườn.

* Nhà giàu đứt tay bằng ăn mày đổ ruột.

* Nhà giàu mua vải tháng ba, bán gạo tháng tám mới ra nhà giàu.

(Tháng ba và tháng tam là hai tháng giáp hạt, người nghèo đói kém).

* Nhà giàu trồng lau ra mía, nhà khó trồng củ tía ra củ nâu.

* Nhà giàu ưa kẻ thật thà, nhà quan ưa kẻ ra vào dạ thưa.

* Nhà khó, con thành khôn.

* Nhà nghèo giữ đầu, nhà giàu giữ của.

* Thắp đuốc tìm giàu, giàu chẳng thấy; cầm gươm chém khó, khó theo sau.

* Thiếu thuế bắt vợ, thiếu nợ bắt con.

* Tiền bạc đi trước, mực thước đi sau.

* Tiền là sức mạnh của tuổi trẻ, sức khỏe của tuổi già, cái đà cho danh vọng, cái lọng để che thân.

* Tiền là Tiên, là Phật, là sức mạnh của tuổi trẻ, là sức khỏe của tuổi già.

* Trong lưng chẳng có một đồng, lời nói như rồng cũng chẳng ai nghe.

* Trong tay có sẵn đồng tiền thì lòng đổ trắng thay đen khó gì.

* Vắn tay với chẳng tới kèo, cha mẹ anh nghèo, cưới chẳng được em.

* Vừa giàu vừa sang nở nang mày mặt.

14) Kinh nghiệm, kiến thức

* Ai ơi, chớ lấy vợ giàu, cơm ăn chê hẩm, cá kho bầu chê tanh.

* Ăn dưa đằng đít, ăn mít đằng đầu.

* Ăn được ngủ được là tiên, không ăn không ngủ là tiền vứt đi.

* Ba tháng dễ sẩy, bảy tháng dể sa.

* Bắt lợn tóm giò, bắt bò tóm mũi.

* Bé ăn trộm gà, già ăn trộm trâu.

* Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng.

* Biết sự đời, mười đời chẳng khó.

* Bởi tin nên mắc, bởi chắc nên lầm.

* Cá thia quen chậu, chồn đèn quen hang.

* Cá tươi xem lấy đôi mang, người khôn xem lấy hai hàng tóc mai.

* Cả cây nậy buồng.

* Cái khó bó cái khôn.

* Cái khó ló cái khôn.

* Cái sẩy nẩy cái khôn.

* Càng thắm thì lại mau phai, thoang thoảng hoa lài càng được thơm lâu.

* Canh bầu thì nấu hành hao, bí ngô nấu tỏi, bí đao nấu hành.

* Cau già khéo bổ thì ngon, nạ dòng trang điểm lại giòn như xưa.

* Cây cao thì gió càng lay; càng cao danh vọng, càng dày gian nan.

* Chè ngon ngọt giọng, thuốc ngon quyện đờm.

* Chó ăn già, gà ăn non.

* Chó liền da, gà liền xương.

* Chó sủa thì chó không cắn.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"Chien qui aboie ne mord pas.").

* Chó treo, mèo đậy.

* Chuối ăn sau, cau ăn trước.

* Chụp đứa có tóc, không ai chụp đứa trọc đầu.

* Có gió rung mới biết tùng bách cứng, có ngọn lửa hừng mới biết vàng cao.

* Có ở trong chăn, mới biết chăn có rận.

* Cọ già là bà lim.

* Con so về nhà mạ, con rạ về nhà chồng.

* Cơm chẳng lành, canh chẳng ngon, chín đụng mười con cũng lìa.

* Cơm chẳng ngon, nhiều con cũng hết.

* Của cải của cha mẹ là của con; của cải của con không phải là của cha mẹ.

* Củi mục khó đun, chổi cùn khó quét.

* Cùng nghề đan thúng, túng nghề đan nia.

* Cùng nghề đi tát, mạt nghề đi câu.

* Cưới vợ thì cưới liền tay, chớ để lâu ngày lắm kẻ dèm pha.

* Dao năng liếc thì sắc, người năng chào thì quen.

* Dao thử trầu héo, kéo thử lụa sô.

* Đàn bà lỗ tai, đàn ông con mắt. 

* Đẹp như tiên, lo phiền chóng xấu.

* Đi một ngày đàng, học một sàng khôn.

* Đoạn trường ai có qua cầu mới hay.

* Đừng tham của rẻ của ôi, những của đầy nồi là của chẳng ngon.

* Đường dài mới biết ngựa hay, nước loạn mới biết tôi trung, nịnh thần.

* Gà cựa dài thịt rắn, gà cựa ngắn thịt mềm.

* Gái khôn, trai dỗ lâu ngày cũng xiêu.

* Gạo tám xoan, chim ra ràng, gái mãn tang, gan gà giò.

* Khế xanh nấu với ốc nhồi, tuy nước nó đục nhưng mùi lại thơm.

* Lạc đường nắm đuôi chó, lạc ngõ nắm đuôi trâu.

* Lên non mới biết non cao, lội sông mới biết lạch nào cạn sâu.

* Lên non mới biết non cao, nuôi con mới biết công lao mẹ già.

* Lửa thử vàng, gian nan thử sức.

* Mật ngọt chết ruồi, mắm mặn chết troi bao giờ.

* Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời dì ghẻ mà thương con chồng.

* Mẹ gà con vịt chít chiu, mấy đời dì ghẻ nâng niu con chồng.
 
* Mềm quá thì yếu, cứng quá thì gãy.

* Mít chặt cành, chanh cắt rễ.

* Một cái rắm bằng nắm thuốc tiêu, bằng liều thuốc gió, bằng lọ thuốc viên.

* Một con sa bằng ba lần đẻ.

* Một con so, lo bằng mười con rạ.

* Một nạm gió bằng một bó chèo.

* Một người nhà bằng ba người mướn.

* Một quả cà, ba thang thuốc.

* Mua bầu xem cuống, mua muống xem lá, mua cá xem mang.

* Mua cá thì phải xem mang, mua bầu xem cuống, mới không bị lầm.

* Mua cá thì phải xem mang, người khôn xem lấy hai hàng tóc mai.

* Mua cua xem càng, mua cá xem mang.

* Mùa hè cá sông, mùa đông cá biển.

* Mưa tránh chỗ trắng, nắng tránh chỗ đen.

* Nước mắm xem màng, thánh hoàng xem tán quạt.

* Ra ngõ hỏi già, về nhà hỏi trẻ.

* Rau chọn lá, cá chọn vảy.

* Rắn mai tại chỗ, rắn hổ về nhà.

(Rắn mai cắn thì chết liền tại chỗ, rắn hổ cắn thì về nhà mới chết).

* Ruốc tháng hai, không khai thì thối.

* Rượu lạt uống lắm cũng say, người khôn nói lắm, dẫu hay cũng nhàm.

* Sau cơn mưa, trời lại sáng.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp: "Après la pluie le beau temps ").

* Tháng tám tre non làm nhà, tháng năm tre già làm lạt.

* Thất bại là mẹ thành công.

* Thịt gà, cá chép, ba ba, cả ba thứ ấy đàn bà phải kiêng.

* Thịt trâu không tỏi như gỏi không rau mơ.

* Thứ nhất gỗ vàng tâm, thứ nhì gỗ kiền kiền, thư ba gỗ giao.

* Thứ nhất phạm phòng, thứ nhì lòng lợn.

* Thức khuya mới biết đêm dài, ở lâu mới biết là người phải chăng. 

* Trăm hay không bằng tay quen.

* Tre già là bà lim.

* Trông mặt mà bắt hình dong, con lợn có béo thì lòng mới ngon.

* Vịt già, gà tơ.

(Ăn vịt thì ăn vịt già, ăn gà thì ăn gà tơ).

15) Tâm lý

* Bỏ thì thương, vương thì tội.

* Bụt nhà không thiêng.
 
* Cá sầu, cá trở đầu đuôi; người sầu lên ngược, xuống xuôi cũng sầu.

* Chỗ quê hương là đẹp hơn cả.

* Có mặt thì mắng, vắng mặt thì thương.

* Cơm cha thời ngon, cơm con thời đắng.

* Của làm ăn no, của cho ăn thèm.

* Đói bụng chồng, đau lòng vợ.

* Đói lòng con, héo hon cha mẹ.

* Đường đi không khó vì non sông cách trở, mà khó vì lòng người ngại núi e sông.

* Hoa thơm, thơm lạ thơm lùng; thơm cây, thơm cội, người trồng cũng thơm.

* Khen chanh thì chanh ngọt, chê hồng thì hồng chua.

* Khi vui, nói chuyện cũng vui; khi buồn, thổi sáo, kèn đôi cũng buồn.

* Khi thương, trái ấu cũng tròn, khi ghét bồ-hòn cũng méo.

* Khi thương, cho đường thêm bánh; khi ghét, tay đánh miệng la.

* Khi thương, ngóng trông làu lạu; khi ghét, mặt quạu làm ngơ.

* Không tiền ghét kẻ có tiền cầm tay.

* Mất gạo nghi đứa đói, mất gói nghi kẻ áo rách đi đường.

* Một ngày dương gian bằng ngàn ngày âm phủ.

* Một trăm tiền công không bằng một đồng tiền thưởng.

* Miếng ngon nhớ lâu, đòn đau nhớ đời.

* Ngày vui ngắn chẳng tày gang.

* Người đi không bực bằng người ngồi chực nồi cơm.

* Người xinh cái bóng cũng xinh, người xấu cái tỉnh tình tinh cũng buồn.

* Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm.

* Những lời ăn nói khôn ngoan, sông sâu hóa cạn, đường xa hóa gần.

* Phải cung tên, thấy cành cây cong cũng sợ.

* Sầu đong càng lắc càng đầy.

* Sợ người ở phải, hãi người cho ăn.

* Suy bụng ta ra bụng người.

* Thương nhau cau sáu bửa ba, ghét nhau cau sáu bửa ra thành mười.
 
* Trời sinh con mắt là gương, người ghét ít ngó, người thương ngó nhiều.

* Trượt vỏ dưa thấy vỏ dừa cũng sợ.

* Yêu nên tốt, ghét nên xấu.

* Yêu nhau, bốc sảy giần sàng; ghét nhau dĩa ngọc mâm vàng chẳng ngon.

* Yêu nhau, trầu vỏ cũng say; ghét nhau, cau đậu đầy khay chẳng màng.

* Yêu nhau yêu cả đường đi, ghét nhau ghét cả tông ti họ hàng.

16) Thức thời

* Ăn miếng chả, trả miếng nem.

* Ăn nhịn qua ngày, ăn vay mắc nợ.

* Ăn theo thời, ở theo thời.

* Bánh đúc trao tay, bánh dầy trao lại.

* Bánh ít ra đi, bánh dầy trở lại.

* Bánh ú trao đi, bánh dầy trao lại.

* Chim khôn tiếc lông, người khôn tiếc lời.

* Công nợ trả dần, cháo nóng húp quanh.

* Đi với Bụt mắc áo cà-sa, đi với ma mặc áo giấy.

* Gió chiều nào ngả theo chiều đó.

* Khó nhịn miệng, mồ côi nhịn lời.

* Nói gần nói xa, chẳng qua nói thật.

* Ở theo thời, làm theo thế.

17) Dạy khôn, dạy khéo

* Ai ơi, chớ lấy học trò, dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm.

* Ăn cá nhả xương, ăn đường nuốt chậm.

* Ăn cháo để gạo cho vay. 

* Ăn lấy chắc, mặc lấy bền.

* Ăn nhín qua ngày, ăn vay mắc nợ.

* Ăn quả vả, trả quả sung.

* Ăn tám lạng, trả nửa cân. 

* Ăn xôi bỏ cháy, ăn gà bỏ xương.

* Buôn Ngô, buôn Tàu chẳng bằng hà tiện.

* Buôn tàu, buôn bè chẳng bằng ăn dè lỗ miệng.

(ăn dè : ăn ít hơn bình thường).

* Cầm mất lãi chẳng bằng bán vãi ngay đi.

(bán vãi : bán với giá rẻ cho chóng hết).

* Cơm ăn, tiền lấy, giấy trả lại quan.

* Gửi lời thì nói, gửi gói thì mở.

* Học ăn học nói, học gói học mở.

* Khéo ăn thì no, khéo nằm co thì ấm.

* Khôn ra miệng, dại ra tay.

* Làm trai chớ chở đò ngang, chớ cày ruộng Phật, chớ mang nợ làng.

* Mạnh dùng sức, yếu dùng chước.

* Một cành tre, năm bảy cành tre; lấy ai thì lấy, chớ nghe họ hàng.

* Muốn giàu nuôi trâu cái, muốn lụn bại nuôi bồ câu.

* Ngụ cư có thóc cho vay, có lụa đầy bàn thì lấy ngụ cư.
 
* Người dưng có ngãi thì đãi người dưng, anh em vô ngãi thì đừng anh em.

* Người khôn thử tiếng, người ngoan thử lời.

* Nhổ cỏ phải nhổ cả rễ.

* Thua keo này, bày keo khác.

* Trai khôn tránh khỏi vợ thừa người ta.

18) Đức hạnh, cá tính


* Dù ai nói ngả nói nghiêng, lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.

* Đánh chết cái nết cũng không chừa.

* Đường mòn, ân nghĩa không mòn.

* Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
 
* Gỗ già dăm cứng khó bào, người trung mắc nạn chẳng nao núng lòng.

* Lòng ta, ta đã quyết rồi; nào ai nói đứng nói ngồi mặc ai.

* Nên ra tay kiếm, tay cờ; chẳng nên thì chớ, chẳng nhờ cậy ai.

* Sống để dạ, chết mang theo.

* Sống gửi nạc, thác gửi xương.
* Vàng tâm xuống nước vẫn tươi, anh hùng lâm nạn vẫn cười vẫn vui.

* Yêu nhau, yêu cả một đời.

19) Không tốt

* Anh khố son bòn anh khố nâu.

* Áo cứ chàng, làng cứ lý trưởng.

(cứ : dựa vào. Nghĩa bóng : Tánh ỷ lại).

* Ăn chó cả lông, ăn hồng cả hột.

* Ăn không nên đọi, nói không nên lời.

* Ăn lếu nói láo, ăn thịt cáo lại nói thịt cầy.

* Ăn mày đòi xôi gấc.

* Ăn một miếng, tiếng để đời.

* Ăn như rồng cuốn, nói như rồng reo, làm như mèo mửa.
 
* Ăn như rồng cuộn, làm như cà cuống lội sông.

* Ăn no nằm ngủ, chớ phải bầu chủ mà lo.

* Ăn thì cúi trốt, đẩy nốt thì la làng.

(trốt : cái đầu; nốt : chiếc thuyền).

* Ăn thì đùa, thua thì chạy.

* Ăn thì lựa những miếng ngon, làm thì chọn việc cỏn con mà làm.

* Ăn thì mau chân, việc cần thì đủng đỉnh.

* Ăn thì no, cho thì tiếc, để dành thì thiu.

* Bán anh em xa, mua láng giềng gần. 

* Bòn nơi khố rách, đãi nơi quần hồng.

* Cả ngày thì lại đi chơi, tối tắt mặt trời, đổ lúa vô xay.

* Cháy nhà hàng xóm, bình chân như vại.

* Chẳng được ăn thì đạp đổ.

* Chơi cho thủng trống long dùi.

* Chú khi ni, mi khi khác.

* Chưa bắt được cọp, đã rao bán xương.

(Xương cọp làm cao hổ cốt).

* Chưa bắt được gấu, đã đòi bán mật.

* Chưa đỗ ông nghè, đã đe hàng tổng.

* Chưa đủ lông đủ cánh đã vội bay.

* Chưa học bò đã lo học chạy.

* Chưa nghèo đã lo ăn trộm.

* Chưa nói đã cười là người vô duyên.

* Chưa tối đã vội đi nằm.

* Có bạc thì tính phụ tiền; có nhân ngãi mới, quên người tình xưa.

* Có con thì gả chồng xa, gả gần cừa ngỏ, nó vô ra tốn trầu.
 
* Có hoa sói, phụ hoa ngâu.

* Có học mà không có hạnh.

* Có ít, xít ra nhiều.

* Có mặt thì gọi là cô, vắng mặt thì gọi là đĩ.

* Có mới nới cũ.

* Có mực, em tính phụ son; có kẻ đẹp giòn, em phụ nhân duyên.

* Có ta, nói nói cười cười; không ta thì lại coi người hơn ta.

* Có ta thì nói với ta, không ta thời lại trăng hoa với người.

* Có vả mà phụ lòng sung, có chùa bên Bắc, bỏ miếu bên Đông tồi tàn.

* Con nhà lính, tính nhà quan.

* Của mình thì giữ bo bo, của người thì thả cho bò nó ăn.

* Của người bồ-tát, của mình lạt buộc.

* Dạ trước mặt, chưởi sau lưng.

* Dựa hơi hùm, vểnh râu cáo.

* Đặng chim bẻ ná, đặng cá quên nơm.

* Đâm bị thóc, thọc bị gạo.

* Đầu chày nói có, cuối chày nói không.

* Đểu thì mới có, phủ  như chó mới giàu.

(phủ : độc ác, tàn nhẫn).

* Đi ra cúi mặt xuống đất, về nhà cất mặt lên trời.

* Đòi nợ tháng ba, đốt nhà tháng tám.

(Tháng ba và tháng tám là hai tháng giáp hạt, dân nghèo thiếu ăn; tháng tám trời nắng, đốt nhà khó chữa).

* Đưa người cửa trước, rước người cửa sau.

* Đứng núi này trông núi nọ, đã được voi lại còn đòi tiên.

* Được bữa nào quào bữa nấy.

* Được đầu voi, đòi đầu ngựa.

* Được ơn bằng cái dĩa, trả nghĩa bằng con ruồi.

* Giàu đổi bạn, sang đổi vợ.

* Giàu là họ, khó là người dưng.

* Giàu thì ghen, nghèo thì khinh.

* Hèn với giặc, ác với dân.

* Hiền trước mặt, làm giặc sau lưng.

* Khác nào quạ mượn lông công, bề ngoài xinh đẹp, trong lòng xấu xa.

* Khi làm chẳng thấy gã đâu, khi ăn thấy gã đứng đầu tiên chinh.

* Khi sống thì chẳng cho ăn, đến khi đã chết, làm văn tế ruồi.

* Khi sống thì chẳng cho ăn, đến khi thác xuống, mâm cao cỗ đầy.

* Khi xưa cầu lụy trăm đàng, được rồi thì lại phũ phàng chán chê.

* Khoai lang củ sượng củ trân, siêng ăn nhác mần, lựa củ cho to.

* Không được ăn thì đập đổ.

* Không lấy được thì quấy cho hôi.

* Không ưa đổ thừa là thối.

* Lắm sãi không ai đóng cửa chùa.

* Lấy chồng chẳng nghĩ đến chồng, đêm nằm tơ tưởng đến ông láng giềng.

* Lấy chồng chẳng nghĩ đến chồng, vào giường mơ tưởng người yêu thuở nào.

* Lấy râu ông nọ, cắm cằm bà kia.
 
* Lươn ngắn lại chê chạch dài, lờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm.

* Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê.

* Mất ăn một miếng lộn gan lên đầu.

* Mất tiền mua mâm, thì đâm cho thủng.

* Mất tiền mua thúng, thì đụng cho tan.

* Mẹ già hết gạo treo niêu, mà con khăn đỏ, khăn điều vắt vai.

* Miệng mời xơi, bụng lạy trời đừng ăn.

* Miệng nói hay, tay làm bậy.

* Miệng ông cai, vai đầy tớ.

* Miệng thơn thớt, dạ ớt cay.

* Nam-mô một bồ dao găm, một trăm dao mác, một vác dao bầu, một xâu thịt chó.

* Ngắt bông sen còn vương tơ óng, cắt dây tình nào có sao đâu !

* Ngoài miệng thì niệm nam-mô, trong lòng thì chứa một bồ dao găm.

* Ngồi buồn vuốt bụng thở dài, nhớ chồng thì ít, nhớ trai thì nhiều.

* Nhịn đói nằm co hơn ăn no vác nặng.

* Nói một đàng, làm một nẻo.

* Nói năng quân tử, cư xử tiểu nhân.

* Nói vô thì ít, xít ra thì nhiều.

* Nói xuôi cũng được, nói ngược cũng hay.
 
* Nữ kê tác quái, gà mái đá gà cồ.

* Quen mặt đắt hàng.

* Say sưa nghĩ cũng hư đời, hư thời hư vậy, say thời cứ say.

* Sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi.

* Thà giết lầm hơn bỏ sót !

* Thấy người sang, bắt quàng làm họ.

* Treo đầu dê, bán thịt chó.

* Treo mật gấu, bán mật heo.

* Trong nhà chưa tỏ, ngoài ngõ đã hay.

* Trở mặt như trở bàn tay.

*  Trưởng giả học làm sang.

* Vay thì ha hả, trả thì càu nhàu.

* Vẽ hùm thêm cánh, vẽ rắn thêm chân.

* Việc bé xé ra to.
 
* Việc người thì sáng, việc nhà thì quáng.

* Việc người thì chán, việc nhà thì ngán.

* Việc nhà thì nhác, việc chú bác thì siêng.

* Vừa ăn cướp, vừa la làng.

* Xong chay, quăng thầy xuống ao.

20) Nhân tình thế thái

* Cá không ăn câu, chê rằng cá dại; cá mắc mồi rồi, bảo tại tham ăn !

* Cao chê ngỏng, thấp chê lùn, béo chê béo trục béo tròn, gầy chê xương sống xương sườn bày ra.

* Chị em thì thật là hiền, chỉ vì đồng tiền mà mất lòng nhau.

* Chim quyên nó đậu bụi riềng, dầu bà con ruột không tiền cũng xa.

* Giàu là người họ, khó là người dưng.

* Giàu sang nhiều kẻ tới lui, khó khăn nên nỗi ruột rà xa nhau.
   
* Giàu sang ở tận bên Lào, hùm tha rắn cắn, cũng mò mà qua.

* Giàu sơn lâm lắm kẻ tìm đến, khó giữa chợ chẳng ma nào nhìn.

* Giàu thì kẻ tới người lui, nghèo hèn dột nát, gẫy rui ai nhìn.

* Giúp lời không ai giúp của, giúp đủa không ai giúp cơm.

* Kẻ đầy thưng khinh kẻ lưng bát.

* Khi khó thì chẳng ai nhìn, đến khi đỗ trạng, chín nghìn anh em.

* Khi nghèo thì chẳng có ai, đến khi đỗ trạng, xã cai đầy nhà.

* Khó hèn thì chẳng ai nhìn, đến khi đỗ trạng, chín nghìn nhân duyên.

* Khó khăn ở quán ở lều; bà con, cô cậu chẳng màng hỏi han.

* Khó nằm giữa chợ ai màng, làm nên quốc trạng, ba ngàn bà con.

* Khó nằm giữa chợ chèo queo, sơn lâm có của cũng trèo mà lên.

* Khôn ngoan thì bảo rằng ngoa, vụng dại thì bảo người ta rằng đần.
   
* Mới hay của trọng hơn người, giàu sang đổi bạn, nghèo nàn đổi duyên.

* Ở sao cho được lòng người, ở rộng người cười, ở hẹp người chê.

* Tiếng lành không ra khỏi ngõ, tiếng dữ đồn xa vạn dặm.

* Vai mang bị bạc lè kè; nói quấy nói quá, chúng nghe ầm ầm.

* Xưa nay thế thái nhân tình, vợ người thì đẹp, vợ mình thì chê.

(còn tiếp)
Back to top
 
WWW  
IP Logged
 
admin
YaBB Administrator
*****
Offline



Posts: 514
Canada
Gender: female
Re: TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)
Reply #4 - 07. Apr 2018 , 13:34
 

21) Khờ dại


* Ách giữa đàng quàng vào cổ.

* Ăn cơm nhà, thổi tù-và hàng tổng.

* Ăn cơm nhà, vác la-ngà cho quan.

* Chê rau muống sống, lại ôm dưa già.

* Chim chích mà ghẹo bồ nông, đến khi nó mổ, lạy ông tôi chừa.

* Chó chê nhà dột ra nằm bụi tre.

* Con cóc nằm góc bờ ao, lăm le lại muốn đớp sao trên trời.

* Dạy đĩ vén xống, dạy ông cống vào trường, dạy bà lang bốc thuốc.

* Đường quang chẳng đi, đâm quàng bụi rậm.

* Ếch ngồi đáy giếng, coi trời bằng vung.

* Già đời còn mang tơi chữa cháy.

* Gỗ trắc đem lát ván cầu, yến sào đem nấu với đầu tôm khô.

(Gỗ trắc là loại gỗ quí, yến sào là một món ăn rất quí. Nghĩa bóng: không biết dùng người).

* Khôn với vợ, dại với người dưng.

* Làm thân con lừa, ưa việc nặng.

* Lạy ông tôi ở bụi này.

* Lấy vải thưa che mắt thánh.

* Mất bò mới lo làm chuồng.

* Mua danh ba vạn, bán danh ba đồng.

* Ngựa ô chẳng cỡi, cỡi bò, đường ngay không chạy, chạy vòng đường quanh. 

* Nói chơi không biết, nói thiệt không hay.

* Nuôi ong tay áo, nuôi cáo trong nhà.

* Ở đời có bốn cái ngu: làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu.

* Phượng hoàng cắt cánh đuổi đi, bắt con bìm bịp đem về mà nuôi.

(Nghĩa bóng : Không biết dùng người).

* Quan tám cũng ừ, quan tư cũng gật. (Ba phải).

* Tiền buộc dải yếm bo bo, đưa cho thầy bói đem lo vào mình.

* Tin bợm mất bò, tin bạn mất vợ nằm co một mình.

* Vạch áo cho người xem lưng.

* Xe chỉ buộc chân voi.

22) Khôn ngoan, khôn ranh

* Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau.

* Ăn cơm lừa thóc, ăn cóc bỏ gan.

* Ăn lấy chắc, mặc lấy bền.

* Cầm dao đằng chuôi, không ai cầm đằng lưỡi.

* Chẻ tre lựa cật đan nia, có chồng con một, khỏi chia gia tài.

* Chiều chồng lấy con, chiều người lấy việc.

* Chim khôn tiếc lông, người khôn tiếc lời.

* Chim khôn lựa cành làm tổ, gái khôn lựa chốn trai lành gửi thân.
   
* Gái chửa hoang, cho vàng cũng không lấy.

* Lái trâu, lái lợn, lái bò; trong ba lái ấy không nghe lái nào.

* Làm dâu nơi cả thể, làm rể nơi đông con.

(cả thể : danh giá).
 
* Làm đĩ mười phương để một phương lấy chồng.

* Mua cam thì chọn giống cam, lấy chồng thì chọn trưởng nam cho giàu !

* Sự đời ngày nắng đêm mưa, người thương thương trả, người đưa đưa người.
   
* Thả con săn sắt, bắt con cá rô.

* Trai con một thì lấy, gái con một thì đừng.

23) Lý sự

* Ai biết ngứa đâu mà gãi !

* Ai biết uốn câu cho vừa miệng cá.

* Ai chê đám cưới , ai cười đám ma.

* Ai có thân người ấy lo, ai có bò người ấy giữ.

* Ai đâu thương kẻ ngu si, của đâu cho đứa nằm lì mà ăn.

* Ăn chẳng nên đọi, nói chẳng nên lời.

* Bè ai người ấy chống.

* Biết ai giàu ba họ, biết ai khó ba đời ?

* Chanh chua thì khế cũng chua; khế chỉ một mùa, chanh bán cả năm.

* Chết no còn hơn sống thèm.

* Chết sông chết suối, không ai chết đuối đọi đèn.

* Chết trẻ khẻo ma, chết già ma mệt.

* Chết trước được mồ được mả, chết sau bổ ngả bổ nghiêng.

* Chỉ đâu mà buộc chân Trời, thuốc đâu mà chữa con người lẳng lơ.

* Chỉ đâu mà buộc ngang trời, tay đâu mà bịt miệng người thế gian.

* Chính chuyên chết cũng ra ma, lẳng lơ chết cũng chôn ra ngoài đồng.

* Chính chuyên chồng cũng được nhờ, lẳng lơ ai biết mà lo cho bực mình.

* Chính chuyên chồng cũng được nhờ, lẳng lơ nào biết cõi bờ là đâu.
 
* Chồng con là cái nợ nần, thà rằng ở vậy nuôi thân khỏe mình.

* Chưa biết mèo nào cắn mỉu nào.

* Có thóc mới bóc ra gạo.

* Có thờ có thiêng, có kiêng có lành.

* Có thực mới vực được đạo.

* Có tích mới dịch nên tuồng.
 
* Con có cha có mẹ, không ai ở lỗ nẻ mà lên.

* Cờ đến tay ai nấy phất.

* Củ cải nói phải ông vải cũng nghe.

* Đẹp chi cái áo vải sồng, đẹp chi con gái lộn chồng mà thương.

* Gà ăn mối, mối ăn Thổ Công, Thổ Công ăn gà.

* Khôn chẳng qua lẽ, khoẻ chẳng qua lời.

* Không có bột sao gột nên hồ ?

* Không có lửa sao có khói ?

* Không có mây sao có mưa ?

* Không vào hang cọp sao bắt được cọp con ?

* Lẳng lơ cũng chẳng có mòn, chính chuyên cũng chẳng sơn son để thờ.
   
* Làm lành muốn chúng biết danh, ấy là làm tiếng, phải lành chi mô.

(phải lành chi mô : đâu có phải là làm điều tột lành).

* Muốn ăn thì lăn vô bếp, muốn chết thì lết vô hòm.

* Muốn nói không, làm mẹ chồng mà nói.

* Muốn nói ngoa, làm mẹ chồng mà nói.

* Muốn vu oan, làm quan mà nói.

* Mướp đắng đã có mạt cưa.



(mươp đắng, mạt cưa chỉ bọn người chuyên lừa gạt, bịp bợm).

* Nhà báo nói láo ăn tiền.

* Nợ máu phải trả bằng máu.

* Nước lã mà khuấy nên hồ, tay không mà dựng cơ đồ mới hay.

* Nước trong ai chẳng rửa chân, hoa thơm ai chẳng tới gần gốc cây.

* Ông tiền, ông thóc, ông cóc gì ai.

(ông cóc gì ai : chẳng phải là người quí giá gì đâu).

* Quân tử nhất ngôn là quân tử dại, quân tử nói đại là quân tử khôn !

* Ra khơi mới biết cạn sâu, ở trong lạch hói biết đâu mà dò.

* Sư nói sư phải, vãi nói vãi hay.

* Sướng quá hóa điên.

* Tại anh, tại ả, tại cả đôi bên.

* Thánh nhân cũng có khi lầm.

* Trai làng ở quá còn đông, tội gì lại lấy ông chồng ngụ cư.

* Trai làng thì lấy gái làng, tội gì vác cuốc dọn đàng ai đi.

* Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn, sao trăng lại phải chịu luồn đám mây.

* Vỏ quít dày có móng tay nhọn.

* Vợ dại thì đẻ con khôn, trâu chậm lắm thịt, rựa cùn dễ băm.

24) Nhận xét

Những nhận xét trong các câu tục ngữ thường là những nhận xét đúng; nhưng cũng có nhiều nhận xét chủ quan, không hợp tình, không hợp lý, lỗi thời.

* Anh em cột chèo như mèo với chó.

* Anh em rể như ghế ba chân.
 
* Áo năng may năng mới, người năng tới năng thương.

* Áo rách khéo vá hơn lành vụng may.

* Anh hùng tạo thời thế.

* Ăn nhờ nhà vợ như ở đợ nhà người ta.
   
* Ba đấm không bằng một đá.

* Ba đấm không bằng một đạp.

* Ba lần dọn nhà bằng một lần nhà cháy.

* Ba năm ở với người đần, chẳng bằng một lúc đứng gần người khôn.

* Ba tháng biết lẫy, bảy tháng biết bò, chín tháng lò dò biết đi.

* Bà con xa không bằng láng giềng gần.

* Bạc đeo đầy mình không bằng thông minh sáng suốt.

* Bao giờ cho đến tháng mười, thổi nồi cơm nếp, vừa cười vừa ăn.

* Bao giờ cho đến tháng năm, thổi nồi cơm nếp, vừa nằm vừa ăn.

* Băn hăn bó hó như nhà khó mất ăn.

* Bầu già thì mướp cũng xơ, nạ dòng trang điểm, gái tơ mất chồng.

* Bé thì nhờ mẹ, nhờ cha, lớn lên nhờ vợ, lúc già nhờ con.

* Bé trộm gà, khi cả trộm trâu.

(cả : lớn).

* Bịt được miệng chĩnh, miệng vò, nào ai bịt được miệng o, miệng dì.

* Bịt miệng vòm, miệng lọ, không ai bịt được cái mồm người ta.

* Bói ra ma, quét nhà ra rác.
 
* Bôn ba chẳng qua thời vận.

* Bởi tin nên mắc, bởi chắc nên lầm.

* Bụng đói, đầu gối phải bò.

* Bụng đói thì cẳng phải bò.

(cẳng : chân).

* Buộc được chân ngựa chân voi, nào ai buộc được lòng người gian tham.

* Buổi chợ đông, con cá hồng chê lạt; tan chợ rồi, con tép bạc cũng phải mua.

* Cá trong lờ đỏ hoe đôi mắt, cá ngoài lờ ngúc ngoắc muốn vô.

* Cả giận mất khôn.

* Cả sông đông chợ, lắm vợ nhiều con.

(cả sông : sông lớn)
   
* Cách sông nên phải lụy đò, tối trời nên phải lụy o bán dầu.

* Cái khó bó cái khôn.

* Cái khó ló cái khôn.

* Càng cao danh vọng, càng dày gian nan.

* Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều.

* Càng già càng dẻo càng dai.

* Canh môn khéo nấu thì ngon, mẹ già khéo nói thì con đắt chồng.

* Canh suông khéo nấu cũng ngon, mẹ già khéo nói thì con đắt chồng.
 
* Cáo bầy không bằng cọp một.

* Cau phơi tái, gái đoạn tang, chim ra ràng, gà mái ghẹ.

(gà mái ghẹ : gà mái tơ).

* Câm hay nói, què hay đi, dốt hay nói chữ.

* Cây đa cậy thần, thần cậy cây đa.

* Cây khô không có lộc, người độc không có con.

* Cây khô mấy thuở mọc chồi, cá mại dưới nước mấy đời hóa long.

* Cây không trồng không tiếc, con không đẻ không thương.

* Cây ngay không sợ chết đứng.

* Cháy nhà ra mặt chuột.
   
* Chăn tằm rồi mới ươm tơ, làm dâu rồi mới được như mẹ chồng.

* Chẳng ốm chẳng đau, làm giàu mấy chốc.

* Chẳng thiêng ai gọi là thần; lối ngang đường tắt chẳng gần ai đi.
 
* Chiếc áo không làm  nên thầy tu.

* Chín đụn, mười trâu; chết cũng hai bàn tay trắng.

* Chim đẹp nhờ bộ lông, người đẹp nhờ bộ cánh.

* Chim khôn chết mệt vì mồi, người khôn chết mệt vì lời nhỏ to.

* Chim khôn chưa bắt đã bay, người khôn chưa nói dang tay đỡ lời.

* Chim khôn chưa bắt đã bay, người khôn ít nói, ít hay trả lời.

* Chim khôn đậu nóc nhà quan, gái khôn tìm chồng ở chốn ba quân.
   
* Chim khôn tiếng hót rảnh rang, người khôn ăn nói dịu dàng dễ nghe.

* Chó cậy nhà, gà cậy vườn.

* Chó đâu chó sủa lỗ không, chẳng thằng ăn trộm thì ông ăn mày.

* Chó sủa thì chó không cắn.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp: "Chien qui aboie ne mord pas").

* Chồn vào nhà không mất gà cũng mất vịt.

* Chơi dao có ngày đứt tay.

* Chủ nhà, người ở, khen nhau bao giờ.

* Chuông có gõ mới kêu, đèn có khêu mới sáng.
   
* Chữ rằng họa phước vô môn; sang giàu dễ kiếm, người khôn khó tìm.

* Chưa nói đã cười là ngưòi vô duyên.

* Chửi trước mặt không sợ, sợ thù vặt sau lưng.

* Chưởi cha không bằng nhái tiếng.

* Có của dỗ được người.

* Có của thì rửa trăm dơ.

* Có cứng mới đứng đầu gió.

* Có dại mới nên khôn.

* Có duyên thì có nợ.

* Có gan ăn cướp, có gan chịu đòn.

* Có gió lay mới biết cây nào cứng.
 
* Có gió lung mới biết tùng bách cứng, có ngọn lửa hừng, mới rõ thực vàng cao.
 
* Có, không, mùa đông mới biết; giàu, nghèo, ba mươi Tết mới hay.

* Có miếng còn hơn có tiếng.

* Có nhiều của thì của chạy vào; có ít của thì của bò ra.

* Có phúc thợ mộc, thợ nề; vô phúc thầy đề, thầy thông.

* Có tài hay có tật.

* Có tật giật mình.

* Có thân thì có khổ.

* Có tiếng không có miếng.

* Có trẻ vui nhà, có già sạch bếp. 

* Có vất vả mới thanh nhàn, không dưng ai dễ cầm tàn che cho.

* Con mắt lá răm, lông mày lá liễu đáng trăm quan tiền.
 
* Con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ.

* Con trai ở nhà vợ như con chó chui gầm chạn.
   
* Con trẻ hay ăn quà, đàn bà hay nhẹ dạ.

* Cởi ra mới biết béo gầy, đến khi gió cả, biết cây cứng mềm.

* Cơm chín tới, cải vồng non, gái một con, gà mái ghẹ.

* Cơm khô là cơm thảo, cơm nhão là cơm hà tiện.

* Của ba bảy đấng, người ba bảy loài.

* Của bề bề không bằng có một nghề trong tay.
 
* Của đời ông, ăn không cũng hết.

* Của kho, không biết lo cũng hết.

* Của làm ra để trên gác, của đánh bạc để ngoài sân, của phù vân để ngoài ngõ.

* Của một đồng, công một nén.

* Của phù vân không chân hay chạy.

* Của phù vân sớm hợp chiều tan.

* Của rẻ là của ôi, của đầy nồi là của chẳng ngon.

* Của rẻ là của ôi, tôi rẻ là tôi vụng.

* Của vào nhà khó như gió vào nhà trống.

* Của vào nhà quan như than vào lò lửa.

* Củi mục khó đun, chủi cùn khó quét.

* Cuộc đời như cảnh phù-du, sớm còn tối mất, công phu nhọc nhằn.

* Cưới  vợ không cheo, mười con heo cũng mất.

* Cưới vợ không cheo như neo không mấu.
 
* Cưới vợ không cheo như tiền gieo xuống suối.

* Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan.

* Dã tràng xe cát biển Đông, nhọc nhằn mà chẳng nên công cán gì.

* Dại bầy hơn khôn độc.
 
* Dân đói dễ sai.

* Dân ngu dễ dạy.

* Dây dùn khó đứt, người ngoan khó tìm.

* Dò sông dò biển dò nguồn, biết sao được bụng lái buôn mà dò.

* Dò sông dò biển đễ dò, đễ đâu dò được tâm can lòng người.
 
* Dò sông dò biển đễ dò, nào ai lấy thước mà đo lòng người.

* Dò thì dò biển dò sông, dò mô được dạ đàn ông mà dò.

* Dư ăn xem bói, đói ăn mò khoai.

* Đa nhân duyên nhiều đường phiền não.

* Đa sầu đa mang.

* Đại thù không ngặt, thù vặt khó ở.

* Đàn bà cạn lòng như đĩa, đàn ông bạc nghĩa như vôi.

* Đàn bà không biết nuôi heo lá đàn bà nhác, đàn ông không biết buộc lạt là đàn ông hư.

* Đàn bà như cánh hoa tươi, nở ra chỉ được một thời mà thôi.

* Đàn ông như cái nơm, bạ đâu úp đấy.

* Đàn ông nông nổi giếng khơi, đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu.

* Đàn ông quan tắt thì chầy, đàn bà quan tắt, nửa ngày nên quan.

(tắt : làm theo lối ngắn hơn, nhanh hơn).

* Đánh bạc quen tay, ngủ ngày quen mắt, ăn vặt quen mồm.

* Đắc thời đắc thế thì khôn, sa cơ rồi cũng như giun khác nào.

* Đất sinh cỏ, già sinh tật.

* Đất vua, chùa làng, phong cảnh bụt.

(phong cảnh bụt : phong cảnh là của chung, cũng như nói cơm chùa).

* Đẹp như tiên lo phiền rồi cũng xấu.

* Đẹp vàng son, ngon mật mỡ.

* Để là hòn đất, nặn nên ông Bụt.

* Để lâu cứt trâu hóa bùn.

* Đi trước chưa phải là tới trước.
 
* Điếc hay ngóng, ngọng hay nói, câm hay cười.

* Đói ăn vụng, túng làm càn.

* Đói ông ở nhà chứ không đói bà đi chợ.

* Đói rụng râu, rầu rụng tóc.

* Đói thì đầu gối hay bò, cặp chân hay chạy, bộ dò hay đi.

* Đổi bát mồ hôi lấy bát cơm.
 
* Đông tay hơn hay làm.

* Đời loạn mới biết tôi trung.

* Đời người chẳng khác đời hoa, sớm còn tối mất, nở ra lại tàn.


* Đời người sung sướng xa hoa, đời người khổ sở cũng qua một đời.

* Đời xưa quả báo còn chầy, đời nay quả báo thấy ngay nhãn tiền.

* Được làm vua, thua là giặc.

* Được lòng ta, xót xa lòng người.
   
* Được mùa kén những tám xoan, đến khi cơ hàn ré cũng như chiêm.

* Đường dài mới biết ngựa hay; nước loạn mới biết kẻ ngay người hiền.

* Gà già khéo ướp thì ngon, nạ dòng trang điểm, gái tơ mất chồng.

* Gà lạc mẹ, gà kêu chiu  chít, nhạn lạc đàn, nhạn thao thức kêu sương.

* Gạo tám xoan, chim ra ràng, gái mãn tang, gan gà giò.

* Gặp thời mèo đuổi chuột, thất thế kiến tha bò.

* Giàu chủ kho, no làm bếp, chóng chết quản voi.

* Giàu đặng trung đặng hiếu, khó mất thảo mất ngay.

* Giàu nơi đồng quê không bằng ngồi lê kẻ chợ.

* Giàu ruộng đợ, nợ ruộng thuê.

* Giặc bên Ngô, không bằng bà cô bên chồng.

(bên Ngô : bên Tàu).

* Giặc phá không bằng cháy nhà.

* Giấu được giàu, không ai giấu được nghèo.

* Gừng già, gừng rụi, gừng cay; anh hùng càng cực, càng dày nghĩa nhân.

* Hà tiện mới giàu, cơ cầu mới có.

(cơ cầu : nhọc nhằn, khổ cực).

* Hát hay hơn hay hát.

* Hay làm thì giàu, hay cúng cầu thì đói.
 
* Hết tiền, hết tài, nhân nghĩa tận.

* Hoa thơm ai nỡ bỏ rơi, người khôn ai nói nặng lời làm chi.

* Hoa thơm bướm đậu, hoa tàn bướm bay.

* Hoa tươi trong độ gió xuân; gái xinh, xinh đến có chồng hết xinh. 
 
* Học khôn đi lính, học tính đi buôn.
 
* Học thầy chẳng tầy học bạn.

* Hơn nhau tấm áo manh quần, cởi ra trần truồng ai cũng như ai. 

* Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn.

* Hung chi hơn gạo, bạo chi hơn tiền.

* Hương năng thắp năng khói, người năng nói năng sai.

* Kẻ làm quan bụng gian miệng thẳng.

* Kén dâu thì dễ, kén rể thì khó.

* Khi giàu chẳng giúp đỡ ai, đến khi hoạn nạn chẳng ai giúp minh.

* Khi thương, cho đường thêm bánh; khi ghét, tay đánh miệng la.

* Khi thương, ngóng trông làu lạu; khi ghét, mặt quạu làm ngơ.

* Khi yêu quạt giấy cũng cho, khi ghét quạt mo cũng dòi.

* Khó nghèo hết thảo hết ngay, ơn cha cũng bỏ, nghĩa thầy cũng quên.

* Khó nhất là tu tại gia, thứ nhì tu ở chợ, thứ ba tu ở chùa.

* Khôn cũng chết, dại cũng chết.

* Khôn đâu đến trẻ, khỏe đâu đến già.

* Khôn độc không bằng ngốc đàn.

* Khôn khéo lấy miệng mà xài, vụng dại lấy vai mà đỡ.

* Khôn khi vô sự, thảo khi no lòng.

* Khôn, khôn thuở lên ba; dại, dại tra một đời.

[tra một đời : suốt cả đời; cho đến khi già (tra : già)].
 
* Khôn ngoan chẳng lọ nói nhiều, người khôn chỉ nói nửa điều cũng khôn.

* Khôn ngoan đến cửa quan mới biết, giàu có đến ba mươi Tết mới hay.

* Khôn ra miệng, dại ra tay.
 
* Khôn từ trong trứng khôn ra, dại đến già vẫn còn dại.

* Không có nghề ngốc, chỉ có người ngốc.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"Il n'y a pas de sot métier, il n'y a que de sottes gens.")

* Không mợ thì chợ vẫn đông, mợ đi lấy chồng thì chợ vẫn vui.

* Không mợ thì chợ vẫn đông, mợ đi trong Quảng ai trông mợ về.

* Không thầy đố mày làm nên.

* Không tiền, không gạo thì mạnh bạo xó bếp.

* Kiến leo cột sắt sao mòn, tò vò xây tổ sao tròn mà xây.
 
* Kim vàng ai nỡ uốn câu, người khôn ai nỡ nặng lời làm chi.

* Kình nghê vui thú kình nghê, tép tôm thì lại vui bề tép tôm.

* Làm hoa cho người ta hái, làm gái cho người ta trêu.
 
* Làm lẽ ăn bát mẻ, nằm chiếu rách; làm chánh ăn bát kiểu, nằm chiếu hoa.

* Làm người thì khó, làm chó thì dễ.

* Làm quan ăn lộc vua, ở chùa ăn lộc Phật.

* Làm thầy nuôi vợ, làm thợ nuôi miệng.

* Làm tôi nhà giàu, hơn hầu quan lớn.

* Làm tớ thằng khôn, hơn làm thầy đứa dại.

* Làm trai lấy được vợ bé, khác gì nhà giàu tậu được nghé hoa.

* Làm trai lấy được vợ hiền, như cầm đồng tiền mua được miếng ngon.

* Làm trai lấy được vợ khôn, như chỉnh vàng cốm đem chôn trong nhà.

* Lắm con nhiều nợ, lắm vợ nhiều oan gia.

* Lắm duyên nhiều nợ, lắm vợ nhiều oan gia.
 
* Lắm người yêu hơn nhiều người ghét.

* Lắm nhân duyên, nhiều đường phiền não.

* Lấp sông lấp giếng, ai lấp được miệng thiên hạ.

* Lấy chồng cận núi kề sông; nước không lo cạn, củi không lo tìm.

* Lấy chồng biết chữ là tiên, lấy chồng mù chữ là duyên nợ nần.

* Lấy chồng đần hơn ở góa.

* Lấy chồng hay chữ như soi gương vàng.

* Lấy chồng khó ở làng còn hơn lấy chồng sang xa xứ.
   
* Lấy chồng làm lẽ khỏi lo, cơm nguội đầy rá, cá kho đầy nồi.

* Lấy chồng trà rượu là tiên, lấy chồng cờ bạc là duyên nợ nần.

* Lấy dĩ về làm vợ, chứ không ai lấy vợ về là đĩ.

* Lấy nhau vì bạc vì tiền, đến khi tiền hết thì duyên bẽ bàng.

* Lấy thằng đánh bạc như voi phá nhà.
 
* Lo bạc râu, rầu rụng tóc.

* Lọ là thét mắng mới nên, một lời siết cạnh bằng nghìn roi song.

* Lớn vú bự con.

* Lù khù như chuột chù phải khói.

* Lụ khụ như ông cụ bảy mươi.

* Lụa quấn cột cầu, nhìn lâu cũng đẹp.

* Lựa được con dâu, sâu con mắt.

* Lý của kẻ mạnh bao giờ cũng đúng.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"La raison du plus fort est toujours la meilleure ").

* Ma không thương người ốm, kẻ trộm không thương người nghèo.

* Má miếng bầu, nhìn lâu cũng chán.

* Mai mưa, trưa nắng, chiều dông, trời còn biến chuyển huống mồm thê gian.

* Mai mưa, trưa nắng , chiều dông; trời còn thay đổi huống chi lòng người.

* Mạnh miệng không bằng bạo gan.

* Mát tay hơn hay thuốc.

(mát tay : chăm sóc chu đáo).

* Măng mọc có lứa, con gái có thì.

* Mất của dễ tìm, mất lòng khó kiếm.

* Mất cha mất mẹ, không kiếm được, mất vợ mất chồng chẳng thiếu gì nơi.

* Mất mẹ mất cha thật là đau khổ, chứ đạo vợ chồng chẳng thiếu gì nơi.
 
* Mật ngọt chết ruồi, những nơi cay đắng là nơi thật thà.

* Mấy ai biết lúa von, mấy ai biết con mình hư hỏng.

(lúa  von : lúa bị sâu ăn hại).
 
* Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời điền chủ mà thương tá điền.

* Mấy đời gỗ mục đóng nên thuyền rồng.

* Mẹ chồng nàng dâu, chủ nhà người ở yêu nhau bao giờ.

* Mẹ đánh một trăm không bằng cha hăm một tiếng.

* Mẹ gà con vịt chít chiu, mấy đời dì ghẻ nâng niu con chồng.

* Mẹ già như chuối chín cây, như đèn trước gió, biết ngày nào mẹ đi.

* Mẹ nuôi con đùm đùm nén nén, con nuôi mẹ không được một nẹn trong tay.

(một nẹn : một nạm, một nắm).

* Méo mó còn hơn không có.
 
* Mèo khen mèo dài đuôi, chuột khen chuột nhỏ con dễ trèo.

* Mê ăn thì lú, mê ngủ thì khờ.

* Mềm quá thì yếu, cứng quá thì gãy.

* Mía sâu có đốt, nhà dột có nơi.

* Miếng ăn là miếng tồi tàn, mất ăn một miếng lộn gan lên đầu.

* Miếng khi đói bằng đọi khi no.

* Miếng ngon ăn ít ngon nhiều, người khôn dẫu nói ít lời cũng khôn.
 
* Miếng ngon nhớ lâu, đòn đau nhớ đời.

* Miệng nhà quan có gang có thép.

* Mồm miệng đỡ chân tay.

* Một bát cơm rang bằng một sàng cơm nấu.

* Một bồ cái lý không bằng một tí cái tình.

* Một câu nói ngay hơn ăn chay cả tháng.

* Một chiếc bát ngô hơn một bồ bát đá.

(bát ngô : chén kiểu trung hoa; bát đá : chén ngang).

* Một con chim én không làm nên mùa xuân.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp :"Une hirondelle ne fait pas le printemps").

* Một con cọp không cự nỗi sói bầy.

* Một đêm quân tử nằm kề, còn hơn thằng nhắng vỗ về quanh năm.
   
* Một kho vàng không bằng một nang chữ.

* Một lần quân tử cầm tay, còn hơn thợ cấy suốt ngày nâng niu.
 
* Một lời nói, quan tiền thúng thóc; một lời nói, dùi đục cẳng tay.
 
* Một mẹ già bằng ba người ở.

* Một mẹ già bằng ba then cửa.

* Một mình ấm lạnh cho xong, hai hơi thêm cực, hai lòng thêm lo.

* Một nạm gió bằng một bó chèo.

* Một năm làm nhà, ba năm dồn của.

* Một nắm thuốc tiên, một liều thuốc bổ, không bằng cái cổ tháo gông.
 
* Một ngày dựa mạn thuyền rồng, còn hơn muôn kiếp ở trong thuyền chài.

* Một người biết lo bằng kho người biết làm.

* Một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ.

* Một trăm ông chú không lo, chỉ lo có một mụ o nhọn mồm.

* Một trăm quan tiền nợ không sợ bằng mụ vợ ngoại tình.

* Một trung tiện bằng một nắm thuốc tiêu.

* Một vợ nằm giường lèo, hai vợ năm chèo queo, ba vợ nằm chuồng heo.

* Một vũng nước trong, mười dòng nước đục; một trăm người tục, một chục người thanh.

* Muỗi tháng tám, cám tháng mười.

* Mười voi không được bát nước xáo.

* Mướp già thì mướp có xơ, ông già lắm của gái tơ thiếu gì.

* Mưu cao chẳng bằng chí lớn.

* Mưu toan thì dễ, thành tựu không dễ.

* Nạ dòng lấy được trai tơ, đêm nằm hú hí như mơ được vàng.

* Năm con năm bát, nhà nát cột xiêu; năm vợ năm điều, nhà xiêu cửa nát.
 
* Nằm đất với chị hàng hương, hơn nằm giường với chị hàng cá.

* Năng ăn hay đói, năng nói hay lầm.

* Ngây ngô như gà mờ, lờ đờ như đom đóm đực.

* Nghe thầy bói đói rã họng.

* Nghèo sinh bệnh, giàu sinh tật.

* Ngọc nhìn lâu sẽ tìm thấy vết, hoa để gần sẽ hết mùi hương.

* Ngồi trong cửa sổ chạm vàng, chăn loan gối phượng không chồng cũng hư.
   
* Người có lúc vinh lúc nhục; nước có lúc đục lúc trong.

* Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân.

* Người khôn ăn nói nửa vời, để cho kẻ dại nửa mừng nửa lo.

* Người khôn chưa đắn đã đo, chưa đi tới biển đã dò cạn sâu.

* Người khôn đón trước rào sau, để cho kẻ dại biết đâu mà dò.

* Người khôn không đánh, không đòn; một lời nói nhẹ đắng cay muôn phần.

* Người khôn không nỡ roi đòn, một lời nhè nhẹ cũng còn đắng cay.
 
* Người khôn nói ít làm nhiều, không như người dại lắm điều rườm tai.

* Người khôn nói không lại, người dại nói không cùng.
   
* Người khôn nói mánh, người dại đánh đòn.
   
* Sông sâu sào ngắn khó dò, người khôn ít nói khó đo được lòng.

* Người làm nên của, của không làm nên người.

* Người ngọng hay nói, thầy bói hay nhìn.

* Người ngu chẳng biết câu chào, người khôn ăn nói lời nào cũng dễ nghe.

* Người sống hơn đống vàng.

* Người ta ba thứ người ta; người thì tiền rưởi, kẻ ba mươi đồng.

* Người trên ở chẳng kỷ cương, khiến cho người dưới lập lường mây mưa.

* Người xấu duyên lặn vào trong, bao nhiêu người đẹp duyên bong ra ngoài. 

* Nhà giàu tham việc, thất nghiệp tham ăn.
 
* Nhà giàu yêu kẻ thật thà, nhà quan yêu kẻ ra vào nịnh thưa.

* Nhất dáng, nhì da, thứ ba khuôn mặt.

* Nhất gái một con, nhì thuốc ngon nửa điếu.

* Nhất là vợ dại trong nhà, thứ nhì nhà dột, thứ ba nợ đòi.

* Nhất ngon là đầu cá gáy, nhất thơm là cháy cơm nếp.

* Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò.

* Nhất sĩ nhì nông; hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sĩ.

* Nhị thập tứ hiếu bày ra, hiếu nhân hiếu nghĩa chẳng qua hiếu tiền.

* Nhiều lính không phải là tướng giỏi, viết nhiều không phải là văn hay.

* Nhiều người hơn nhiều của.

* Nhiều tay hơn hay làm.
 
* Nhiều thầy thối ma, nhiều cha con khó có chồng.

* Nhiều tiền nhiều bạc là tiên trên đời.

* Nhiều tiền thì thắm, ít tiền thì phai.

* Nhìn quả biết cây, nhìn việc biết người.
 
* Nhởn nhơ như con dĩ đánh bồng.
 
* No ba ngày Tết, đói ba tháng hè.
 
* No chê cơm nguội, đói ăn cả rau thiu.

* No mất ngon, giận mất khôn.
 
* No nên Bụt, đói ra ma.

* No thành Phật thành tiên, đói thành ma thành quỷ.

* Nọc người bằng mười nọc rắn.

* Nói chín thì làm nên mười, nói mười làm chín, kẻ cười người chê.

* Nói cho phải phải phân phân, cây đa cậy thần, thần cậy cây đa.

* Nói dai như chó nhai giẽ rách.

* Nói hay hơn hay nói.

* Nói hay không tày làm tốt.

* Nói nên mà ở chẳng nên, gióng rơm gánh đá sao bằng gióng mây.

(gióng : quang).

* Nói ngọt lọt đến xương.

* Nói nhiều xiêu dạ.

* Nói phải củ cải cũng nghe.

* Nói phải như gãi chỗ ngứa.

* Nói thẳng hay mất lòng, lưng cong hay được lộc.

* Nói thẳng trái tai.

* Nói thật mất lóng.

* Nói với người khôn không lại, nói với người dại không cùng.

* Non cao cũng có đường trèo, dù đường hiểm nghèo cũng có lối đi.

* Nuôi dâu thì dễ, nuôi rể thì khó.

* Nước có khi trong khi đục, người có kẻ tục người thanh.

* Nước dưới sông hết trong lại đục, vận đời người hết thịnh lại suy.

* Nước giữa dòng, khi trong khi đục; người ở đời, khi nhục khi vinh.

* Ông thánh cũng có khi sai.

* Ở đâu cũng có anh hùng, thời nào cũng có kẻ khùng người điên.

* Ở đời ai khỏi gian nan; gian nan có lúc, thanh nhàn có khi.

* Ở đời khi thịnh khi suy, khi chạy lau láu, khi đi không rời.

* Ở đời muôn sự của chung, hơn nhau một tiếng anh hùng mà thôi.

* Ở đời tin bợm mất bò, tin bạn mất vợ nằm co một mình.

* Ở góa ba đông còn hơn lấy chồng hay ngủ.

* Ở nhà nhất mẹ nhì con, ra đường lắm kẻ còn dòn hơn ta.

* Ở trong chăn mới biết chăn có rận.

* Ở xó chuồng heo hơn ở nhà sang của vợ. 

* Ơn cha là ba ngàn bảy, ơn mẹ là bảy ngàn ba.

* Phải chẳng qua lẽ, khỏe chẳng qua phép.

* Phận đàn em, ăn thèm vác nặng.

* Quạ già trăm tuổi không bằng phượng hoàng mới sinh.

* Quạ không bao giờ mổ mắt quạ.

* Quan cả vạ to.

* Quan thấy khiện như kiến thấy mỡ.

* Quan thì xa, bản nha thì gần.

* Quân không tướng như hổ không đầu.

* Quân tử phòng thân, tiểu nhân phòng bị gậy.

* Quân tử trả thù, mười năm chưa muộn.

* Rắn già rắn lột da, người già người tuột vào săng.

* Răng đen chẳng lọ nhe răng, người giòn chẳng lọ vấn khăn mới giòn.

(giòn : khỏe mạnh, đẹp đẽ).

* Rậm người hơn rậm của.

(rậm : nhiều).

* Rẻ như bèo, nhiều heo cũng hết.

* Rẻ tiền mặt, đắt tiền chịu.

* Roi mây đánh đoạn rồi thôi, một lời răn dạy muôn đời chẳng quên.

* Rồng vàng tắm nước ao tù, người khôn ở với người ngu bực mình.

* Ruộng bề bề không bằng có một nghề trong tay.

* Ruộng xa thì bỏ không cày, chợ xa hết gạo mấy ngày cũng đi.

* Rừng già nhiều voi, rừng còi nhiều cọp.

* Rượu để lâu rượu nhạt, chàm để lâu chàm phai.

* Rượu lạt uống lắm cũng say, người khôn nói lắm, dẫu hay cũng nhàm.

* Rượu ngon bất luận ve sành, áo rách khéo vá hơn lành vụng may.

* Sa chân bước xuống ruộng dưa, dẫu là ngay thẳng vẫn ngờ là gian.

* Sang sông nên phải lụy đò, tối trời nên phải lụy o bán dầu.

* Sáng sao không bằng tối đèn.

* Sáo đói sáo ăn lá đa, phượng hoàng lúc đói cứt gá cũng ăn.

* Sau cơn mưa, trời lại sáng.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"Après la pluie, le beau temps").

* Sắc như mác, không bạc cũng cùn.

(bạc : mài).

* Sắt vụn làm đinh, hết nghề đi lính.

(Quan niệm của thời kỳ xa xưa; Ngày nay nghề lính có giá-tri cao, bào-vệ tổ quốc).

* Sẩy chân gượng lại còn vừa, sẩy miệng biết nói làm sao bây giờ.
 
* Siêng đi tát, nhác đi câu; muốn cho đầy nồi thì mau đi nhủi.

[nhủi (động tử): dùng cái nhủi đẩy dưới nước để bắt cá, tôm. Cái nhủi (danh từ): dụng cụ bằng tre dùng để bắt tôm, cá].

* Sinh con ai dễ sinh lòng.

* Sông bao nhiêu nước cũng vừa, trai bao nhiêu vợ cũng chưa bằng lòng.

* Sông có khúc, người có lúc.

* Sông sâu còn có kẻ dò, lòng người nham hiểm ai đo cho cùng.

* Sông sâu sào ngắn khó dò, người khôn ít nói khó đo được lòng.
 
* Sống lâu ra lão làng.

* Sống mỗi người một nết, chết mỗi người một mồ.

* Sống quê cha, làm ma quê chồng.

* Sợ mẹ sợ cha không bằng sợ tháng ba, tháng tám.

(Tháng ba và tháng tám là hai tháng giáp hạt, nông dân nghèo thiếu lương thực).

* Sợ người ở phải, hãi người cho ăn.
 
* Tài giỏi làm quan, gan dạ làm giàu.

* Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ.

(tay quai : hai cánh tay khoanh lại; vòng tay).

* Tằm vương tơ, nhện cũng vương tơ, mấy đời tơ nhện được như tơ tằm.

* Tấn về nội, thối về ngoại.

* Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà; trong ba việc ấy thật là khó khăn.

* Tết đến sau lưng, ông vải thì mừng, con cháu thì lo.

* Thà rằng ăn bát cơm rau, còn hơn cá thịt nói nhau nặng lời.

* Thà rằng chiếu lác có đôi, còn hơn chăn gấm lẻ loi một mình.
 
* Tham thì thâm, đa dâm thì chết.
 
* Tham thì thâm, lầm thì thiệt.
 
* Thanh cậy thế, Nghệ cậy thần.

(Thanh : Thanh Hóa. Thanh Hóa là quê hương của nhiều vị vua chúa,
  Nghệ : Nghệ An. Nghệ An có nhiều người học giỏi đỗ cao làm quan lớn).

* Thanh nhàn vô sự là tiên trên đời.

* Thánh nhân đãi kẻ khù khờ.

* Thành đá không bằng dạ người.

* Thẳng da bụng thì chùng da mặt.

* Thật thà cũng thể lái trâu, yêu nhau cũng thể nàng dâu mẹ chồng.

* Theo Đạo có gạo mà ăn.

(Đạo : Đạo Thiên Chúa La Mã. Dưới thời đô hộ Pháp, nhiều người theo Thiên Chúa giáo được ưu đãi, có nhiều quyền thế và giàu có).

* Thế gian ba sự không chừa: rượu nồng, dê béo, gái vừa đang tơ.

* Thế gian chẳng ít thì nhiều, không dưng ai dễ đặt điều cho ai.

* Thế gian chuộng của chuộng công, nào ai có chuộng người không bao giờ.

* Thế gian còn dại chưa khôn, sống mặc áo rách, chết chôn áo lành.
 
* Thế gian được vợ hỏng chồng, có mô mà đặng tiên rồng cả hai.

* Thế gian giúp miệng lao xao, ai cho đồng nào cho đỡ khó khăn.

* Thế gian khẩu khuyết vô bằng, không mà nói có biết mần răng đặng chừ.

* Thế gian lắm kẻ mơ màng, thấy hòn son đỏ tưởng vàng Trời cho.

* Thợ may ăn giẻ, thợ vẽ ăn hồ, thợ bồ ăn nan, thợ hàn ăn thiếc.

* Thời gian không trở lại.

* Thua thầy một vạn không bằng kém bạn một ly.

* Thui ra mới biết béo gầy, đến cơn gió cả biết cây cứng mềm.
 
* Thuốc đắng dã tật, nói thật mất lòng.

* Thuyền mạnh về lái, gái mạnh về chồng.

* Thứ nhất phao câu, thứ nhì đầu cánh.

* Thứ nhất sợ quan sai, thứ nhì sợ nợ đòi.

* Thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ khốn cùng liều thân.

* Thứ nhất thiên tai, thứ hai hỏa hoạn.

* Thứ nhất thịt bò tái, thứ nhì gái đương tơ.

* Thứ nhất vợ dại, thứ nhì trâu chậm, thứ ba nợ đòi.

* Thứ nhất vợ dại, thứ nhì trâu chậm, thứ ba rựa cùn.

* Thức khuya mới biết đêm dài, ở lâu mới biết lòng người phải chăng.

* Thương chồng phải khóc mụ gia, ngẫm tôi với mụ có bà con chi.

* Thương người, người lại thương ta; ghét người, người lại ghét ta sự thường.

* Thương nhau lắm, cắn nhau đau.

* Thương nhau như chị em gái, cải nhau như chị em dâu, đánh nhau vỡ đầu là anh em rể.

* Tiền nào của nấy.

* Tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống.

* Tiếng lành đồn gần, tiếng dữ đồn xa.

* Trăm cái đấm không bằng một cái đạp.

* Trăm dao bầu không bằng một câu nói phải.

* Trăm đôm đốm không bằng bó đuốc.

* Trăm hay không bằng tay quen.

* Trăm hoa đua nở tháng giêng, có bông hoa cải nở riêng tháng mười.

* Trăm hột cơm, có hột rơi hột vãi.

* Trăm năm bia đá cũng mòn, ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ.

* Trăm nghe không bằng mắt thấy.
 
* Trăm sông chảy về một biển.

* Trăng mờ còn tỏ hơn sao, dẫu rằng núi lở còn cao hơn đồi.

* Trâu ác trâu dạc sừng.

(dạc : mòn, sứt, mẻ).

* Trâu cột thì ghét trâu ăn, quan võ thì ghét quan văn dài quần.

* Trâu gầy cũng tầy bò giống.

* Trâu già thích gặm cỏ non.

* Trâu he cũng bằng bò khỏe.

(he : yếu).

* Trâu kén cỏ trâu gầy, trò kén thầy trò dốt.

* Tre già có người chuộng, người già ai chuốc làm chi.

* Tre non dễ uốn, trẻ con dễ dạy.

* Trẻ cậy cha, già cậy con.

* Trẻ khôn ra, già lú lẫn.

* Trẻ người non dạ.

* Trẻ vui nhà, già vui chùa.

* Trên đời gì đẹp bằng sen; quan yêu dân chuộng, rã bèn cũng hư.

(rã bèn : rã rời).

* Trong nhà nhất mẹ nhì con, ra đường có kẻ lại giòn hơn ta.

(giòn : xinh đẹp).

* Trong xứ mù kẻ chột làm vua.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"Au royaume des aveugles, les borgnes sont rois ").

* Trời Phật thì ở trên cao, nhiều tiền đong đầy, ít tiền đong vơi.

* Trúc xinh trúc mọc đầu đình, bậu xinh bậu đứng một mình cũng xinh.
 
* Tuần hà là cha kẻ cướp.

* Túm người có tóc, ai túm kẻ trọc đầu.

* Vạ tay không bằng vạ miệng.

* Vàng mười, bạc bảy, thau ba; đem so với gạo hẳn là phải thua.

* Vàng rơi xuống nước khó tìm, người sai lời nói như chim sổ lồng.

* Vay nên nợ, đợ nên ơn.

(đợ: giúp đở).

* Vay thì ha há, trả thì lầm bầm.

* Vắng đồng đông chợ, vắng nợ nhẹ mình.

(vắng nợ : ít nợ).

* Vắng trăng có sao, thiếu đào có mận, vắng hoa thiên lý có đào nhị non.

* Vì sương nên núi bạc đầu, biển lay bởi gió, hoa sầu vì mưa.

* Voi chết vì ngà, chim chết vì bộ lông.

* Voi không nài như trai không vợ.

* Vô duyên lấy phải chồng già, ra đường người hỏi rằng cha hay chồng.

* Vô duyên lấy phải vợ già, ra đường người gọi là bà thân sinh.
 
* Vô phước lấy đứa trẻ ranh, nó ăn nó phá tan tành nó đi.

* Vôi nào là vôi chẳng nồng, gái nào là gái có chồng chẳng ghen.

* Vợ đẹp chỉ tổ đau lưng, chè ngon khan cổ, điếu thông nặng đờm.

* Xấu đều hơn tốt lỏi.

* Xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ.

* Xấu như ma, vinh hoa cũng đẹp.

* Xem mặt mà bắt hình dong, con lợn có béo bộ lòng mới ngon.

* Xem trong bếp, biết nết đàn bà.

* Xưa nay các bạn má hồng, thà làm hầu quân tử hơn lấy chồng đần ngu.

* Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều.

(Truyện Kiều. Nguyễn Du. Câu 420).

* Yêu nhau chín bỏ làm mười.

* Yêu nhau lắm cắn nhau đau.

* Yêu nhau xé lụa may quân, ghét nhau kể nợ kể nần nhau ra.

* Yêu vì nết, trọng vì tài.

25) Ăn

* Ăn cáy ngáy o o, ăn thịt bò lo ngay ngáy.

(cáy : loại cua nhỏ, sống ở nước lớ; rạm đầm nước lớ, thường làm mắm cáy).

* Ăn cắp quen tay, ngủ ngày quen mắt, ăn vặt quen mồm.

* Ăn cơm không có rau, như đánh nhau không có người gỡ.

* Ăn cơm không rau như đau không thuốc.

* Ăn được ngủ được là tiên, mất ăn mất ngủ là tiền vứt đi.

* Ăn ít no lâu, ăn nhiều tức bụng.

* Ăn khi đói, nói lúc say.

* Ăn lắm thì hết biết ngon, nói lắm thì hết lời khôn hóa rồ.

* Ăn vóc học hay.

(ăn vóc : ăn đầy đủ).

26) Nghịch cảnh 

* Ăn bát mẻ ngồi chiếu manh, ăn bát Đại Thanh ngồi chiếu miến điều.

* Cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng.

* Cha làm thầy, con đốt sách.

* Chính chuyên lấy chồng thợ giác, đĩ rạc lấy chồng quận công.

* Có tiếng, không có miếng.

* Con mèo làm vỡ nồi rang, con chó chạy lại bị oan đánh đòn.

* Con nhà lính, tính nhà quan.

* Cú nói có, vọ nói không.

* Cứu vật vật trả ơn, cứu nhân nhân trả oán.

* Đi buôn gặp ngày hồng thủy, làm đĩ gặp năm mất mùa.

* Đi buôn nói ngay, đi cày nói dối.

* Được lòng ta, xót xa lòng người.

* Hay làm mà chịu đói, hay nói lại được no.

* Kẻ ăn không hết, người mần không ra.

* Kẻ ăn ốc, người đổ vỏ.

* Không vay mà trả, không vả mà sưng.

* Làm hàng săng, chết bó chiếu.

(Hàng săng : nơi bán hòm, bán quan tài).

* Lắm mối, tối nằm không.

* Lọng vàng che nải chuối xanh, tiếc con chim phượng đậu cành tre khô.
* Màn treo, chiếu rách cũng treo; hương xông nghi ngút, củi rều cũng xông.

* Miệng khôn, trôn dại.

* Miệng ông cai, vai đầy tớ.

* Mình ở lỗ, cổ đeo hoa.

* Nhọc nhằn lưng bát, ngồi mát bát đầy.
 
* Tiếc gái khôn lấy thằng chồng dại, tiếc hoa nhài cắm bãi cứt trâu.

* To đầu mà dại, nhỏ đái mà khôn.

* Trai anh hùng vô duyên, gái thuyên quyên bạc phận.

* Trai làm nên, năm thê bảy thiếp; gái làm nên, thủ tiết thờ chồng.

27) Thiên nhiên, thời tiết

* Chiều chiều mây phủ Sơn Trà, chớp giăng Núi Chúa, trời đà chuyển mưa.

(Sơn Trà thuộc tỉnh Quảng Nam; Núi Chúa: núi Bà Ná).

* Chiều chiều mây phủ Sơn Trà, én bay cửa Đại, trời đà chuyển mưa.

(Cửa Đại thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Chiều chiều mây phủ Sơn Trà, sấm rền Non Nước trời đà chuyển mưa.

(Non Nước thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Chiều chiều mây phủ Sơn Trà, sóng xô Cửa Đại, trời đà chuyển mưa.

* Chim ngói mùa thu, chim cu mùa hè.

* Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.

* Chớp thừng, chớp chão, chẳng bão thì mưa.

* Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì dim.

* Chuồn chuồn liệng thì nắng, chim én liệng thì mưa.

* Cò bay ngược, nước vô nhà; cò bay xuôi, nước lui ra biển.

* Cỏ gà loang lổ, trời đổ mưa ngay.

* Cỏ gà mọc lang, cả làng được nước.

* Cóc nghiến răng, đang nắng trở mưa.

* Con ếch mà kêu điếc tai, thì mưa sắp đến chẳng sai chút nào.

* Đầu năm sương muối, cuối năm gió bấc.

* Đêm nào sao sáng, trời trong, ấy là nắng ráo yên vui suốt ngày.

* Đêm tháng năm, chưa nằm đã sáng.

* Đời ông cho chí đời cha, mây phủ Sơn Trà, không gió thì mưa.

* Én bay thấp mưa ngập bờ ao, én bay cao mưa rào lại tạnh.

* ch kêu từng loạt, trời sắp chuyển mưa.

* ch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước.

* Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét.

(sếu : loại chim cổ lớn, chân cao, mỏ dài, tiếng kêu rất to).

* Gió bấc thì hanh, gió nồm thì ẩm.

* Gió heo may, chẳng mưa dầm thì cũng bão.

* Gió heo may, chuồn chuồn bay thi bão.

* Gió nam đưa xuân sang hè.

* Kiến bò từ dưới bò lên, thế nào cũng có mưa rào rất to.

* Kiến cánh vỡ tổ bay ra, bão táp mưa sa gần tới.

* Kiến dọn tổ, trời mưa.

* Kiến đen leo ngược, trời mưa như trút.

* Kiến đen tha trứng lên cao, thế nào cũng có mưa rào rất to.

* Kiến đen xuống hang, trời nắng chang chang.

* Mặt trời có quầng thì hạn, mặt trăng có tán thì mưa.

* Mặt trời đỏ như son, không mưa thì gió.

* Mây đàng Đông, cầu vòng đàng Tây, không mưa dai cũng bão đập.

* Mây kéo xuống biển thì nắng chang chang, mây kéo lên ngàn  thì mưa như trút.

* Mây vàng thì gió, mây đỏ thì mưa. (Vàng gió, đỏ mưa).

* Mây xanh thì nắng, mấy trắng thì mưa. (Xanh nắng, trắng mưa).

* Mống cao gió táp, mống áp mưa rào.

(mống : cầu vồng ở phía chân trời, còn gọi là móng chân trời. áp : thấp). 

* Mống dài trời lụt, mống cụt trời mưa.

* Mống Đông, vồng Tây, không mưa dây cũng gió giật.

(vồng : cầu vồng).

* Mống vàng thì nắng, mống trắng thì mưa.

* Mống xanh thì nắng, mống trắng thì mưa.

* Mồng một lưỡi trai, mồng hai lá lúa, mồng ba lưỡi liềm.

* Mùa hè đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa.

* Mùa nực gió đông thì đồng đầy nước.

* Mưa tháng ba, hoa màu tốt.

* Mưa tháng bảy, gãy cành tràm.

* Mưa tháng sáu, máu rồng.

(Rất tốt cho nhà nông).

* Mưa tháng tư, hư đất.

* Nắng chóng trưa, mưa chóng tối.

* Nắng tháng ba, chó già le lưỡi.

* Ngày tháng mười, chưa cười đã tối.

* Nhái nghiến răng, ao đầy nước.

* Nhiều sao thì nắng, vắng sao thì mưa.

* Nửa đêm sao sáng mây cao, bầu trời nắng gắt, nắng gào chẳng sai.

* –c nhồi nổi ao, mưa rào lại tạnh.

* Ông tha mà bà chẳng tha, Trời làm cơn lụt hăm ba tháng mười.

* Quạ tắm thì nắng, sáo tắm thì mưa.

* Ráng mỡ gà thì gió, ráng mỡ chó thì mưa.

(ráng mỡ gà : đám mây có màu vàng mỡ gà; ráng mỡ chó : đám mây có màu hồng nhạt mỡ chó).

* Ráng vàng thì nắng, ráng trắng thì mưa.

(ráng : đám mây).

* Rét tháng ba, bà già chết cóng.

* Sao tỏ trời nắng, sao vắng trời mưa.

* Sao vắng thì mưa, sao thưa thì nắng.

* Sấm đông, sáng bắc, tía tây, chó đen ăn cỏ thì trời sẽ mưa.

* Sẩm đông trời mưa, sẩm dưa thời khú, sẩm nhủ thời chửa.

(sẩm : thâm; nhủ : núm vú).

* Tháng ba mưa đám, tháng tám mưa cơn.

* Tháng bảy heo may, chuồn chuồn bay thì bão.

* Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.

* Tháng bảy kiến đàn, đại hàn hồng thủy.

* Tháng bảy nước nhảy lên bờ.

* Tháng bảy ông thị đỏ da, ông mít chơm chởm, ông đa rụng rời.

(ông thị : cây thi; ông mít : cây mít; ông đa : cây đa).

* Tháng chín mưa rươi, tháng mười mưa cữ.

* Tháng giêng rét dài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân.

(nàng Bần : lấy theo tích nàng Bân đan áo ấm cho chồng).

* Tháng mười chưa cười đã tối.

* Tháng mười sấm rạp, tháng chạp sấm động.

* Tháng sáu heo may, chẳng mưa thì bão.

* Tháng tám mưa trai, tháng hai mưa thóc.

* Tháng tám nắng rám trái bưởi.
 
* Thâm đông, hồng tây, dựng mây, chẳng mưa dây cũng bão giật.

* Thâm đông, trống bắc, hễ nực thì mưa.

* Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa.

* Trên trời có vảy tê tê, là mưa sắp sửa kéo về nay mai.

* Trời đã sẩm tối, gà còn đi bươi, là điềm báo trước thế nào cũng mưa.

* Vồng chiều mưa sáng, ráng chiều mưa đêm.

(vồng: cầu vồng; ráng :  đám mây).

* Vồng thấp mưa rào, vồng cao gió táp

[28) Nông nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi

Kinh nghiệm của nhà nông trong các câu tục ngữ chỉ có giá-trị trong phạm-vi từng vùng vì mỗi vùng có đất đai, khí hậu, thời tiết khác nhau.

a/ Nông nghiệp

* Ai ơi, nhớ lấy lời này, nuôi tằm ba lứa, ruộng cày ba năm.

* Ăn kỹ no lạu, cày sâu tốt lúa.

* Bao giờ cho đến tháng hai, con gái làm cỏ, con trai be bờ.

* Cao bờ thì tát gàu giai, gàu sòng thì tát được nơi thấp bờ.

* Cày ruộng tháng mười, xem trăng mồng tám tháng tư.

* Cày ruộng tháng năm, xem trăng rằm tháng tám.

* Cày sâu, bừa kỹ mới mong được mùa.

* Cày sâu, cuốc bẫm, thóc đầy lẫm, khoai đầy bồ.

* Cày sâu tốt lúa.

* Cát liền tay, thịt chầy ngày.

(cát : đất cát; thịt : đất thịt. Đất cát thì phải cấy ngay; đất thịt thì phải cày bừa cho thật kỹ mới cấy).

* Cắt rạ dùng gạt, quét nhà dùng chổi.

* Cấy lúa ruộng lạ, gieo mạ ruộng quen.

* Cấy thưa hơn bừa kỹ.

* Cấy thưa, thừa đất; cấy dày thóc đầy kho.

* Cấy thưa, thừa thóc; cấy dày cóc được ăn.

* Cấy thưa, thừa thóc; cấy dày nhọc làm rơm.

* Chiêm hơn chiêm sít, mùa ít mùa nở.

(Gạo chiêm rẻ tiền hơn gạo mùa nhưng không nở, không ngon bằng gạo mùa. Gạo chiêm nấu ít nở; gạo mùa nấu nở to hơn).

* Chớ tham những ruộng hai mùa; chiêm se, gié ngập, ăn thua nỗi gì.

(se : bớt nước; gié : lúa ré).

* Có chồng nghề ruộng em theo, có chồng nghề biển hồn treo cột buồm.

* Con trâu là đầu cơ nghiệp.

* Công cấy là công bỏ, công làm cỏ là công ăn.

*  Công danh đeo đuổi làm chi, sao bằng chăm chỉ giữ nghề canh nông.

* Cơm ăn một bát sao no, ruộng cày một vụ sao cho đành lòng.

* Cơn đằng Bắc, đổ thóc ra phơi.

(cơn : đám mây đen).

* Cơn đằng Đông, vừa trồng vừa chạy.

* Cơn đằng Nam, vừa làm vừa chơi.

* Cơn đằng Tây, vừa cày vừa ăn.

* Dân quê dãi nắng dầm mưa, dấn thân làm cỏ, cày bừa quanh năm.

* Dưa gang một, chạp thì trồng; chiêm cày trước Tết thì lòng dỡ lo.

(một : tháng mười một; chạp : tháng chạp, tháng mười hai).

* Đắt lúa tẻ, rẻ lúa nếp.

* Đất cao trồng hoa màu, ruộng sâu cấy lúa chiêm.

* Đói chớ ăn thóc giống, túng chớ bán lợn mẹ.

* Đói thì ăn môn ăn khoai, chớ thấy lúa trỗ tháng hai mà mừng.

* Được mùa cau, đau mùa lúa.

* Được mùa, kén những tám xoan; đến khi cơ hàn, sắn cũng như chiêm.

* Được mùa lúa, úa mùa cau.

* Được mùa xoài, hoài mùa lúa.

* Được mùa xoài, mất mùa chiêm.

* Giàu ruộng đợ, nợ ruộng thuê.

* Gió bấc là duyên lúa mùa.

* Gió đông là chồng lúa chiêm.

* Gỗ kiền thì để đóng cày; gỗ lim, gỗ sến thì ta đóng bừa.

* Khoai ruộng lạ, mạ ruộng quen.

* Không nước, không phân, chuyên cần vô ích.

* Làm ruộng ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.

* Làm ruộng có năm, nuôi tằm có lứa.

* Làm ruộng không trâu như làm dâu không chồng.

* Làm ruộng phải có trâu, làm giàu phải có vợ.

* Làm ruộng sắm cày, ăn mày sắm bị gậy.

* Lập thu mới cấy lúa mùa, khác nào hương khói lên chùa cầu con.

(Lúa mùa mà cấy sau lập thu là quá muộn).

* Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.

* Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, tháng ba sấm động, phất cờ mà lên.

* Lúa chiêm thì cấy cho sâu, lúa mùa thì gẫy cành dâu là vừa.

* Lúa ré là mẹ lúa chiêm.

* Lúa thước hai, khoai thước mốt.

* Lúa trỗ, ngả mạ, vàng rạ thì mạ xuống đồng.

* Mạ chiêm ba tháng chưa già, mạ mùa tháng rưỡi ắt là chẳng non.

* Mạ chiêm đào sâu chôn chặt, mạ mùa vừa đặt vừa đi.

* Mạ chiêm không có bèo dâu, khác nào như thể ăn trầu không vôi.

* Mạ mùa chọn xướng cao, mạ chiêm chọn ao thấp.

(xướng : mảnh ruộng nhỏ, cạn).

* Mạ úa cấy lúa chóng xanh.

* Mồng chín tháng chín có mưa thì ta sắm sửa cày bừa làm ăn.

* Mồng chín tháng chín có mưa, cha con đi sớm về trưa mặc lòng.

* Mồng chín tháng chín không mưa, bán cả cày bừa mà lấp ruộng đi.

* Mồng chín tháng chín không mưa, thì ta bán cả cày bừa mà đi buôn.

* Mồng tám tháng tám không mưa, bỏ cả cảy bừa mà nhổ lúa đi.

* Mồng tám tháng tư không mưa, bỏ cả cày bừa mà vứt lúa đi.

* Một lượt nhổ cỏ, thêm giỏ thóc đầy.

* Một lượt tát nước, một bát cơm đầy.

* Một sào đất nhà bằng ba sào đất ruộng.

* Muỗi tháng tám, cám tháng mười.

* Muốn ăn lúa tháng mười, trông trăng mồng mười tháng tư.

* Muốn ăn lúa tháng năm, trông trăng rằm tháng tám.

* Muốn cho lúa nảy bông to, cày sâu, bừa kỹ, phân tro cho nhiều.

* Mưa tháng ba hoa đất.

* Mưa tháng tư hư đất.

* Năm trước được mùa cau, năm sau được mùa lúa.

* Nắng đan đó, mưa gió đan gàu.

(đó : đồ dùng để bắt tôm cá).

* Nắng tốt dưa, mưa tốt lúa.

* Ngày thì đem lúa ra phơi, tối lặn mặt trời đổ thóc ra xay.

* Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân.

* Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.

* Nhất ruộng, nhì mạ, thứ ba chuyên cần.

* Nhất sĩ nhì nông; hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sĩ.

* Nơi sâu ta để cấy chiêm, nơi nào cao ráo thì ta cấy mùa.

(chiêm : lúa chiêm; mùa : lúa mùa).

* Phân tro không bằng no nước.

* Quanh năm cấy hái cày bừa; vụ chiêm vào Hạ, vụ mùa vào Đông.

* Răng bừa tám cái còn thưa, lưỡi cày tám tấc đã vừa luống to.

* Rèn một lưỡi gạt bằng ba lưỡi hái.

(gạt : dụng cụ cắt rạ).

* Ruộng cao thì trồng hoa màu, ruộng sâu thì cấy lúa chiêm.

* Ruộng hoang, ta khẩn còn thành; huống chi ruộng thuộc, sao đành bỏ hoang.

* Ruộng không phân như thân không của.

* Ruộng sâu cấy trước, ruộng gò cấy sau.

* Sáng ngày chẳng dắt trâu đi, tháng ba tháng tám lấy gì mà ăn.

(Tháng tám và tháng ba là hai tháng giáp hạt. Giáp hạt là khoảng thời gian sắp đến vụ lúa mới, các nhà nông nghèo cạn nguồn lương thực).

* Sao tua đứng trốt, lúa lốc được mùa.

(sao tua : sao chổi; đứng trốt : trên đỉnh đầu; trốt : cái đầu; lúa lốc : lúa đồi nương).

* Sâu cấy lúa, cạn gieo bông; chẳng ươm được đậu thì trồng ngô khoai.

* Sợ mẹ sợ cha chẳng bằng sợ tháng ba ngày dài.

* Tháng ba cày vỡ ruộng ra, tháng tư làm mạ, mưa sa đầy đồng.

* Tháng chạp mà cấy mạ non, thà rằng công ấy ở nhà bồng con.

* Tháng giêng ăn nghiêng bồ thóc.

* Tháng giêng đồng lúa xanh rì, tháng hai lúa trổ, tháng ba lúa vàng.

* Tháng giêng ra ruộng đi cày, tháng hai vãi lúa, ngày ngày chăm lo.

* Tháng hai đi tậu trâu bò, cày đất cho nhuyễn, mạ mùa ta gieo.

* Tháng mười có sấm, cấy trên nấm cũng được ăn.

* Tháng sáu gọi cấy rào rào, tháng mười lúa chín, mõ rao cấm đồng.

* Tháng sáu mà cấy mạ già, thà rằng công ấy ở nhà bồng con.

* Tháng tám chưa qua, tháng ba đã tới.

(Tháng tám và tháng ba là hai tháng giáp hạ).

* Tháng tám tre non, làm nhà; tháng năm tre già, làm lạt.

* Tháng tư mua nứa đan thuyền, tháng năm tháng sáu gặt miền ruộng chiêm.

* Thóc lúa về nhà, lợn gà ra chợ.

* Thuận mưa lúa tốt đằng đằng, tháng mười gặt lúa, cả nhà vui chơi.

* Thứ nhất cày nỏ, thứ nhì bỏ phân.

(cày nỏ : cày lật đất để cho đất khô, đất nhuyễn).

* Thứ nhất cày sâu, thứ nhì phân bón.

* Thưa mạ, tốt lúa.

* Thừa mạ thì bán, chớ cấy ráng ăn rơm.

* Tỏ trăng mười bốn được tằm, tỏ trăng hôm rằm thì được lúa chiêm.

* Tốt giống tốt mạ, tốt mạ tốt lúa.

* Tốt quá hóa lúa lốp.

(lúa lốp : hạt lúa lép; chỉ có vỏ, không có gạo trong vỏ).

* Trăng mờ, tốt lúa nỏ; trăng tỏ, tốt lúa sâu.

* Trâu gầy cũng tày bò giống.

* Trâu ho cũng bằng bò rống.

* Trâu khỏe chẳng lo cày trưa.

* Trâu năm sáu tuổi còn nhanh, bò năm sáu tuổi đã toan về già.

* Trâu què cũng bằng bò khỏe.

* Trâu sợ gió, bò sợ mưa.

* Trâu ta ăn cỏ đồng ta, đừng ham cỏ tốt ăn qua đồng người.

* Trâu ta ăn cỏ đồng ta, tuy rằng cỏ cụt nhưng mà cỏ thơm.

* Trên đồng cạn, dưới đồng sâu; chồng cày vợ cấy, con trâu đi bừa.

* Trời mưa cho lúa thêm bông, cho nước thêm cá, cho sông thêm thuyền.

* Trời nắng tốt dưa, trời mưa tốt lúa.

* Trời nồm tốt mạ, trời giá tốt rau.

* Tua rua mọc, vàng cây héo lá; tu rua lặn, chết cá chết tôm.

(tua rua : cụm sao nhỏ kết thành một đám lờ mờ, thường nhìn thấy vào sáng sớm đầu tháng 6 dương lịch).

* Tua rua một tháng mười ngày, cấy trước vụng cày cũng được lúa xơi.

* Tua rua thì mặc tua rua, mạ già, ruộng ngấu, không thua bạn điền.

(ruộng ngấu : đất ruộng nhuyễn, thấm nhiều nước).

* Văn chương, phú lục chẳng hay; trở về làng cũ học cày cho xong.

(Ca dao)

* Vụ chiêm được mùa hơn vụ mùa thất bại.

* Vụ mùa cấy cao, vụ chiêm cấy trũng.

* Xay lúa có ràng, việc làng có mõ.

(ràng : cối xay lúa).

b/ Chăn nuôi, trồng trọt:

* Ao sâu tốt cá.

* Bao giờ đom đóm bay ra, hoa gạo rụng xuống thì gieo hạt vừng.

* Cả cây, nậy buồng.

* Chấm trán, nhọ đuôi, không nuôi cũng phí.

(Cách chọn mua heo giống tốt).

* Chó khôn tứ túc huyền đề, tai thì hơi quặp, đuôi thì hơi cong.

* Chùng đùi, ngắn quản, ngắn đuôi; sừng to, móng hến thì nuôi đáng tiền.

* Chuồng gà hướng đông cái lông chẳng còn.

* Cuối thu trồng cải, trồng cần.

* Dâu năng hái như gái năng tô.

* Đất thiếu trồng dưa, đất thừa trồng đậu.

* Đất thiếu trồng dừa, đất thừa trồng cau.

* Đất tốt trồng đậu trồng cà, đất mà không tốt, nuôi gà nuôi heo.

* Đen đầu thì bỏ, đỏ đầu thì nuôi.

(Kinh nghiệm nuôi tằm).

* Đom đóm bay ra, trồng cà trồng đậu.

* Đốm đầu thì nuôi, đốm đuôi thì thịt.

(Xem tướng con trâu).

* Được mùa nhãn, nạn nước to.

* Gà đen chân chì, nuôi chi giống ấy.

* Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua.

* Gà nâu chân thấp mình to, đẻ nhiều, trứng lớn, khéo nuôi con đàn.

* Gà ri nhỏ thó nhưng mà đẻ sây.

* Gà trắng chân chì không mua giống ấy.

* Giàu nuôi lợn đực, khổ cực nuôi lợn cái.

* Không nuôi gà giống pha màu, đẻ không được mấy, nuôi con vụng về.

* Lá dâu non, ngon miệng tằm.

* Làm ruộng ba năm không bằng chăn tằm một lứa.

* Lang đuôi thì bán, lang trán thì nuôi.

(lang : vết lang. Kinh nghiệm chăn nuôi trâu bò: con trâu hay bò có vét lang ở đuôi thì không tốt cho chủ, con nào có vét lang trên trán thì cày bừa tốt).

* Lên non đón gió tìm trầm, nuôi ong lấy mật, nuôi tằm nhả tơ.

* Lợn bột thì thịt ăn ngon, lợn nái thì đẻ lợn con cũng lời.

* Lợn đói một năm, không bằng tằm đói một bữa.

* Lợn đực chuộng phệ, lợn nái chuộng chõm.

( phệ : bụng bự; chõm : bụng nhỏ, dài, thon. Kinh nghiệm chọn lợn giống).

* Lợn đực nhìn hông, lợn nái nhìn mõm.

(Nhìn hông trước tròn là béo; mõm dài háo ăn, đẻ nhiều).

* May mùa đông, trồng mùa xuân.

* Mắt bánh rán, trán bánh chưng, lưng tôm càng.

(Kinh nghiêm chọn chó để nuôi).

* Mía trồng trông nắng, sắn trồng trông mưa.

* Mít tỉa cành, chanh tỉa rễ.

(Kinh nghiệm  muốn cây có nhiều trái).

* Một cây mít bằng một sào ruộng.

* Một con heo nái bằng một vại tiền chôn.

* Một con tằm cũng phải hái dâu, một con trâu cũng phải đứng đồng.

* Một năm nuôi tằm bằng ba năm làm ruộng.

* Một nong tằm là ba nong kén, một nong kén là chín nén tơ.

* Muốn giàu nuôi heo nái, muốn bại hoại nuôi bồ câu.

* Nhất to là giống gà nâu, lông dày thịt béo về sau đẻ nhiều.

* Nuôi gà phải chọn giống gà, gà ri nhỏ bé nhưng mà đẻ mau.

* Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.

* Nuôi lợn lấy mỡ, nuôi người đỡ chân tay.

* Tam tinh xoáy sọ thì đừng, đốm đuôi sát chủ thì đưa vào lò.

(Tướng xấu của con trâu).

* Tằm đỏ cổ thì vỗ dâu vào.

* Tằm đói một bữa bằng người đói nửa năm.

* Tháng chạp trồng khoai, tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.

* Tháng giêng là tháng ăn chơi, tháng hai trồng đậu, tháng ba hội hè.

* Tháng giêng thiếu mất khoai, tháng hai thiếu mất đậu.

* Tháng giêng trồng củ từ, tháng tư trồng củ lạc.

* Tháng giêng trồng trúc, tháng sáu trồng tiêu.

* Tháng hai trồng cà, tháng ba trồng đậu.

* Tháng tám thiếu, mất hoa ngư; tháng tư thiếu, mất hoa cốc.

* Thiếu tháng hai mất cà, thiếu tháng ba mất đậu, thiếu tháng tư khó nuôi tằm, thiếu tháng năm khó làm ruộng.

  * Thiếu tháng hai mất cà, thiếu tháng ba mất đậu, thiếu tháng tư mất hoa ngư, thiếu tháng năm mất hoa cốc. 

* Thưa cây nậy buồng.

* Trẻ trồng na, già trồng chuối.

* Trồng cây đừng cho đụng lá, nuôi cá đừng cho đụng vi.

* Trồng khoai gặp buổi gió đông, đặt dây lộn ngược cũng không việc gì.

* Trồng lang kiêng ngày gió bấc.

* Trồng mướp tháng hai vừa sây vừa tốt.

* Trồng trầu đắp nấm cho cao, che cho sương nắng khỏi vào gốc cây.

29) Ngư nghiệp

* Ai ơi, về miệt Tháp Mười, cá tôm sẵn có, lúa trời dư ăn.

(Tháp Mười: Đồng Tháp Mười thuộc Nam Việt).

* Ai về chợ Được sông dài, tôm cá thổ sản, chuôm gai cũng nghề.

(Chợ Được thuộc huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. sông dài: Con sông ở chợ Được có tên là sông Trường Giang).

* Ai về Cồn Hến thì về, ăn cơm ba bữa, làm nghề thụt lui.

(Cồn Hến thuộc thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. nghề thụt lui: vùng Cồn Hến có nhiều người làm nghề cào hến; khi cào hến, ngư dân phải đi thụt lui).

* Ai về Cửa Nhượng thì về; gạo nhiều, lắm cá, dễ bề làm ăn.

(Cửa Nhượng là một cửa sông nước chảy ra biển, thuộc tỉnh Hà Tĩnh).

* Ai về Hà Quảng, Hà My, cá tươi nước mắm thiếu gì bạn ơi.

(Hà Quảng, Hà My thuộc huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam biến chế cá cơm, cá nục thành nước mắm).

* Ai về Tam Hải, Tam Quang, nhớ đem bao tải mà mang cá về.

(Hai xã Tam Hải, Tam Quang thuộc huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Hai xã này làm nghề chài lưới, nổi tiếng thu hoạch được nhiều cá).

* Ao sâu tốt cá.

* Bao phen quạ nói với diều, cù lao Ông Chưởng có nhiều cá tôm.

* Cá chuồn nhiều nhất Thanh Khê; Tân Lưu dân cũng làm nghề biển Đông.

(Làng Thanh Khê thuộc thành phố Đà Nẵng; làng Tân Lưu thuộc quận Ngũ Hành Sơn, tỉnh Quảng Nam).

* Cá sông cá biển đứng đầu Hội An.

(Thành phố cổ Hội An nằm trên bờ sông Cửa Đại. Cửa Đại là cửa sông của con sông nước ngọt; nước ngọt chảy ra biển. Nên có nhiều cá sông và cá biển).

* Mãn mùa tu hú kêu nhanh, cá chuồn đã vãn sao anh chưa về.

(Mùa chim tu hú kêu cũng là mùa đánh bắt cá chuồn).

* Một ngày quăng chài, bảy mươi hai ngày phơi lưới.

* Mùa hè cá sông, mùa đông cá biển.

* Muốn ăn cá lớn phải thả câu dài.

* Nghề biển ngó đó khó coi; gặp cơn gió lốc, hồn treo cột buồm.

* Nghề hến không đói mà no; cái ruột, cái vỏ, cái tro cũng có tiền.

* Những người đi biển lành nghề, thấy dòng nước xoáy trở về không đi.

* Nom ra ngoài biển mù mù, thấy anh câu nục, câu ngừ mà thương.

(Nom : nhìn; nục : cá nục; ngừ  : cá ngừ).

* Tháng ba, bà già đi biển.

(Biển tháng ba ít sóng gió).

* Tháng chín ăn rươi, tháng mười ăn ruốc.

(rươi : giun ở vùng nước lợ, có thể ăn được. Ruốc : mắm tép; mắm huyết; huyết là tép biển màu hồng).

* Tháng năm cá mòi, tháng mười cá nục.

* Tiếng đồn con gái Phú Yên, con trai Bình Thuận đi cưới một thiên cá mòi.

(Tỉnh Bình Thuận có thành phố Phan Thiết nằm bên bờ biển Đông; biển Phan Thiết có nhiều cá mòi; Phan Thiết sản xuất nước mắm cá mòi nổi tiếng). 

* Tiếng đồn nước mắm Nam Ổ, nơi đây mực ép, cá khô cũng nhiều.

(Nam Ổ thuộc tỉnh Quang Nam, nằm dưới chân đèo Hải Vân).

* Tôm bơi chạng vạng, cá lội rạng đông.

(Chạng vạng: vào lúc trời nhá nhem tối; hoàng hôn).

* Trà Linh nước chảy đằm đằm, cá tôm dưới vực, rồng nằm dinh Ông.

(Trà Linh thuộc huyện Trà My, tỉnh Quảng Nam).

* Trà Nhiêu ăn cá bỏ đầu, Kim Bồng nghe nói qua xâu xách về.

(Biển Trà Nhiêu thuộc huyện Duy Xuyên có nhiều cá. Làng Kim Bồng, thuộc thành phố HộI An, dân làng chuyên nghề thợ mộc nổi tiếng).

30) Buôn bán

* Ăn lời tùy chốn, bán vốn tùy nơi.

* Bán gà kiêng ngày gió, bán chó kiêng ngày mưa.

* Bán gạo tháng tám, mua vải tháng ba.

* Bán hàng nói thách, làm khách trả rẻ.

* Bán rẻ còn hơn đẻ lãi.

* Bán rẻ còn hơn ngồi không.

* Bán quạt mùa đông, bán áo bông mùa hè.

(Người không biết làm nghề buôn bán).

* Bầu già thì ném xuống ao, bí già đóng cửa làm cao đắt tiền.

* Buôn có bạn, bán có phường.

* Buôn gặp chầu, câu gặp chỗ.

* Buôn tài không bằng nhiều vốn.

* Cả vốn lớn lãi.

* Cầm mất lãi, chẳng bằng bán vãi ngay đi.

* Cho nhau vàng không bằng trỏ đàng đi buôn.

* Có vốn rồi mới có lãi.

* Dù ai buôn bán rành nghề, gặp ngày con nước cũng về tay không.

( ngày con nước : ngày mồng năm. "Mồng năm, mười bốn, hăm ba, đi chơi cũng lỗ huống là đi buôn").

* Đắt ra quế, ế ra củi.

* Đầu năm buôn muối, cuối năm buôn vôi.

* Đi buôn, bữa lỗ bữa lời; ra đi cho biết mặt trời mặt trăng.

* Đi buôn có số, làm ruộng có mùa.

* Đi buôn không tiền như canh điền không trâu.

* Được mùa buôn vải bán vóc, mất mùa buôn thóc bán gạo.

* Khéo bán khéo mua vẫn thua người khéo nói.
 
* Một trăm người bán, một vạn người mua.

* Mua lầm, bán không lầm.

* Mua thì thêm, chêm thì chặt.

* Mua trâu xem sừng, mua chó xem chân.

* Muốn giàu thì buôn bè, muốn què thì tập vật.

* Nhiều vốn nhiều lãi, nhiều heo nái nhiều heo con.

* Quen mặt , đắt hàng.

(Bán hàng đắt cho người quen!).

* Rẻ tiền mặt, đắt tiền chịu.

* Tháng năm bán trước, tháng mười buôn sau.

31) Đặc sản

* Ai qua Phú Thọ, nhớ khoai sắn mì.

(Phú Thọ thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Ai về Cao Lãnh, Hòa An, nhớ mua bánh thuốc về làng biếu cha.

(Bánh thuốc : một gói lớn thuốc hút bó chặt. Cao Lãnh, Hòa An thuộc tỉnh Đồng Tháp).

* Ai về Cao Lãnh thì về, nước trong gạo trắng dễ bề làm ăn.

(Cao Lãnh cũ thuộc tỉnh Đồng Tháp, Nam Việt).

* Ai về chợ Vạn thì về, chợ Vạn có nghề nấu rượu, có tài nuôi heo.

(Chợ Vạn thuộc huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam).

* Ai về Gia Định thì về, nước trong gạo trắng dễ bề làm ăn.

(Tỉnh Gia Định thuộc Nam Việt).

* Ai về Gò Nổi quê ta, đồng dâu xanh biếc, mỗi nhà đầy tơ.

(Gò Nổi thuộc huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam).

* Ai về Hà Tĩnh thì về, mặc lụa chợ Hạ, uống chè Hương Sơn.
 
* Ai về nhớ quế Trà My, nhớ tiêu Tiên Phước, nhớ mì Hội An.

(Trà My, Tiên Phước thuộc tỉnh Quảng Nam. Hội An là một thành phố cổ, thành phố lịch sử, thuộc tỉnh Quảng Nam, một địa danh du lịch nổi tiếng).

* Ai về nhớ vải Định Hòa, nhớ cau Hổ Bái, nhớ cà Đan Nê.

(Đinh Hòa, Hổ Bái, Đan Nê thuộc huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa).

* Ăn dừa xanh, nhớ Kỳ Hà.

(Kỳ Hà thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Bạc vàng thì ở Bồng Miêu; Phó Nam, Phú Thượng biết bao nhiêu là chè.

(Phò Nam, Phú Thượng thuộc huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam).

* Bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng tôm Sơn Đốc.

(Mỹ Lồng, Sơn Đốc thuộc miền tây Nam Việt).

* Biên Hoà có bưởi Thanh Trà, Thủ Đức nem nướng, Diện Bà Tây Ninh.

(Bưởi Thanh Trà : thường gọi là bưởi Biên Hòa. Thủ Đức : quận Thủ Đức, ngoại ô thành phố Sai-Gòn; Diện Bà ở Núi Bà, tỉnh Tây Ninh).

* Bốn mùa, ta chẳng phải lo, gạo Đồng nai, vải Nghệ Tĩnh, ấm no trọn đời.

* Cá bống Bích La, gà Trại Lộc.

(Bích La, Trại Lộc thuộc tỉnh Quảng Trị).

* Cá giếc nấu với rau câu, ăn vào một bát, lâu lâu lại thèm.

* Cá rô, chim mía, lúa trì; ai về Điện Thọ thì đi không đành.

(Điện Thọ thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Cá tôm mua tại chợ Sình, Triều Sơn bán nón, Bao Vinh bán đường.

(Chợ Sình thuộc làng Lại An, tỉnh Thừa Thiên. Triều Sơn thuộc huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên. Chợ Bao Vinh thuộc làng Thế Lại, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên).

* Cá tràu Võ Cạnh, sò huyết Thủy Triều.

(Võ Cạnh, Thủy Triều thuộc tỉnh Khánh Hòa).

* Cha em thợ mộc Kim Bồng, muốn em có chồng ở xứ Khánh Vân.

(Dân làng Kim Bồng làm nghề mộc, dân làng Khánh Vân làm nghề hồ).

* Chim mía Xuân Phổ, cá bống Sông Trà.

(Xuân Phổ, Sông Trà thuộc tỉnh Quảng Ngãi).

* Chợ Dinh bán áo con trai, Triều Sơn bán nón, Mậu Tài bán kim.

(Chợ Dinh nằm bên bờ sông Gia Hội, cuối đường Chi Lăng, thuộc xã Phú Hiệp, thành phố Huế. Triều Sơn thuộc huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên. Mậu Tài thuộc huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên).

* Chuối xanh nấu với ốc nhồi, tuy nước nó đục mà mùi thơm ngon.

* Cơm trì với cá rô chiên, ăn đà no bụng còn ghiền muốn thêm.

(Cơm trì : cơm nấu gạo trì).

* Củ khoai Trà Đõa cái ruột trắng xóa, thuốc lá Bến Đền khói tỏa mùi thơm.
(Làng Trà Đõa thuộc huyện Thăng Bình và làng Bến Đền thuộc huyện Đại Lộc, hai làng này thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Duy Xuyên tơ lụa mỹ miều, buổi mai mắc cửu, buổi chiều giăng tơ.

(Duy Xuyên thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Đồng Nai gạo trắng nước trong, hễ ai đến đó thì không mong về.

* Đồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh, nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm.

(Đồng Tháp Mười thuộc Nam Việt).

* Đức Thọ gạo trắng nước trong, ai về Đức Thọ thong dong con người.

(Đức Thọ thuộc tỉnh Hà Tĩnh).

* Gặp cơm Ba Thắc thơm ngon, chan nước mắm hòn, ăn chẳng muốn thôi.

(Ba Thắc thuộc tỉnh Hậu Giang. Nước mắm hòn : nước mắm Phú Quốc).

* Gỏi nào cho bằng gỏi cá kìm, dọn ra đãi bạn trọn niềm thủy chung.

* Hết gạo đã có Đồng Nai, hết củi đã có Tân Sài chở vô.

(Đồng Nai là tỉnh Biên Hòa. Tân Sài là một làng thuộc tỉnh Quảng Trị).

* Hồ Tịnh Tâm giàu sen bạch diệp, đất Hương Cần ngọt quít thơm cam.

(Hồ Tịnh Tâm gần cửa Hiển Nhân thành nội, thuộc thành phố Huế; làng Hương Cần thuộc tỉnh Thừa Thiên).

* Hội An có hến thường xuyên, mỗi mai mỗi bán, rẻ tiền dễ ăn.

* Hôm nay ăn mía Triệu Tường, đợi mắm Nam Ổ, đợi đường Phú Yên.

(Triệu Tường thuộc tỉnh Thanh Hóa. Nam Ổ là một làng nằm dưới chân đèo Hải Vân, thuộc tỉnh Quảng Nam, sản xuất nước mắm ngon có tiếng. Phú Yên là tỉnh Phú Yên, miền nam Trung Việt).

* Kẹo gương Thù Xà, mạch nha Thi Phổ.

(Thù Xà,Thi Phổ thuộc tỉnh Quảng Ngãi).

* Khoai quán Ngang, dầu tràm Đại Nại.

(Quán Ngang, Đại Nại thuộc tỉnh Quảng Trị).

* Khoai từ Trà Bát, quạt chợ Sông.

(Trà Bát, chợ Sông thuộc tỉnh Quảng Trị).

* Lụa tơ Trà Kiệu, Mã Châu, đã từng có tiếng dài lâu chắc bền.

(Trà Kiệu, Mã Châu thuộc huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam).

* Măng cụt Hàm Luông vỏ ngoài nâu, trong trắng, ăn ngon hơn đường.

(Hàm Luông thuộc tỉnh Bến Tre).

* Miệt Trà My thơm ngát mùi rừng quế, nước Thu Bồn xanh bát ngát vườn dâu.

(Huyện Trà My thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Mua vôi chợ Quán, chợ Cầu; mua cau Nam Phổ, mua trầu chợ Dinh.

(Chợ Quán thuộc huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên.
Chợ Cầu thuộc làng Phù Lương, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên.
Nam Phổ cách trung tâm thành phố Huế vào khoảng hai, ba cây số, nằm trên đường đi từ thành phố Huế đến bãi biển Thuận An.
Chợ Dinh nằm bên bờ sông Gia Hội, cuối con đường Chi Lăng, thuộc phường Phú Hiệp, thành phố Huế. Trước kia vùng này có nhiều dinh thự của các ông hoàng, bà chúa nên chợ có tên là chợ Dinh)

* Muốn ăn cá bống kho gừng, thì về Kẻ Mỹ đánh thừng cùng anh.

(Kẻ Mỹ  là làng Mỹ Đà thuộc huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa).

* Muốn ăn cơm tấm canh cần, thì về Trinh Tiết chăn tằm cùng anh.

(Làng Trinh Tiết  thuộc huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Tây).

* Muốn tắm mát, lên ngọn sông đào, muốn ăn sim chín thì vào rừng xanh.

[Cây sim (cũng như cây muồng) mọc rất nhiều ở các đồi núi thấp. Vùng đồi núi thấp thuộc ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên có rất nhiều cây sim (và cây muồng)].

* Nam Ổ nước mắm thơm nồng, đi mô cũng nhớ mùi hương quê nhà.

(Nam Ổ nằm dưới chân đèo Hải Vân, thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Nem chả Hòa Vang, bánh tổ Hội An, khoai lang Trà Kiệu, thơm rượu Tam Kỳ.

(Hòa Vang, Hội An, Trà Kiệu, Tam Kỳ thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Nem chợ Sãi, vải La Vang.

(Chợ Sãi, LaVang thuộc tỉnh Quảng Trị).

* Ngày mùa nhớ mì Quảng, nhớ dừa Tam Hải, nhớ thơm Chiêm Đàn.

[Mì Quảng là móng ăn đặc biệt của tỉnh Quãng Nam. Chiêm Đàn thuộc thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. Thơm (tiếng miền Trung) là dứa (tiếng miền Bắc), là khóm (tiếng miền Nam)].

* Nhất ngon là đầu cá gáy, nhất thơm là cháy cơm nếp.

* Nhớ dừa Quảng Hán, Lưu Khê, nhớ cơm chợ Bản, thịt dê quán Lào.

(Quảng Hán, Lư Khê, chợ Bản, quán Lào thuộc huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa).

* Quảng Nam có lụa Phú Bông, có khoai Trà Đõa, có sông Thu Bồn.

* Quảng Nam nổi tiếng lòn bon, chà viên Bình Định vừa ngon vừa hiền.

* Quê nhà thổ sản lòn bon; Trước Hà, Trung Đạo núi non điệp trùng.

(Trước Hà, Trung Đạo thuộc tỉnh Quảng Nam có nhiều cậy lòn bon moc trong rừng núi thiên nhiên).

* Thanh Hà gạch ngói đá vôi, Kim Bồng chạm trổ gỗ cây muôn đời.

(Làng Thanh Hà làm gạch ngói, làng Kim Bồng làm nghề mộc, cả hai làng này thuộc thành phố cổ Hội An).

* Thanh Hà làm gạch bắt nồi, thuốc Cẩm Lệ, mấy đời lừng danh.

(Làng Cẩm Lệ thuộc huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam).

* Thấm lòng chia vị lòn bon, chè tươi ai hái, ngát hương An Bằng.

(An Bằng thuộc huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam).

* Thấy dừa thì nhớ Bến Tre, thấy bông sen nở nhớ đồng quê Tháp Mười.

* Thuốc An Lương hương thơm khói nhẹ, chè Hòa Hội nước đậm mùi thơm.

(An Lương, Hòa Hội thuộc tỉnh Bình Định).

* Thuốc rê Cao Lãnh thơm nồng, con gái Cao Lãnh má hồng có duyên.

(Cao Lãnh thuộc tỉnh Đồng Tháp).

* Thứ nhất, nước mắm Nam Ổ; thứ nhì, cá rô Xuân Thiều.

(Nam ổ, Xuân Thiều thuộc tỉnh Quảng Nam).

* Thương nhau múc bát chè tươi, làm tô mì Quảng anh xơi cho ấm lòng.

* Tôm hùm Bình Ba, nai khô Diên Khánh.

(Bình ba, Diên Khánh thuộc tỉnh Khánh Hoa).

* Trái lòn bon ăn ngon đỡ đói, ở tận trên rừng, chúa gọi Nam Trân.

[Vua Minh Mạng khen trái bòn bon ăn ngon, nên đặt tên là Nam Trân, tức là thức ăn quí ở phương Nam. Năm 1836, nhà vua cho khắc trái bòn bon trên Nhân Đỉnh, một đỉnh trong chín cái đỉnh lớn (cửu đỉnh) đặt trong thành nội, cung điện nhà Nguyễn].

*Vải Quang, húng Láng, ngổ Đầm; cá rô đầm Sét, sâm cầm hồ Tây.

(vải : trái vải; húng : rau húng; sâm cầm : chim sâm cầm; Quang, Láng, Đầm, đầm Sét và hồ Tây thuộc địa phận Hà Nội).

* Yến sào Hòn Nội, vịt lội Ninh Hòa.

(Hòn Nội, Ninh Hòa thuộc tỉnh Khánh Hòa).

32) Ông Trời

* Ai bỏ cha mẹ cơ hàn, ngày sau Trời phạt đứng đàng ăn xin.

* Ai mà nói dối với ai, thì Trời giáng họa cây khoai giữa đồng.

* Ai mà nói dối với chồng, thì Trời giáng họa cây hồng bờ ao. 

* Bắc thang lên hỏi ông Trời có tiền cho gái có đòi được không?

* Biết cơ Trời, việc đời chẳng khó.

* Biết mệnh Trời, mười đời chẳng khó.

* Cha mẹ sinh con, Trời sinh tính.

* Chẳng sợ gì Trời, chỉ sợ lời nói phải.

* Của Thiên trả cho Địa.

* Của Trời tám vạn nghìn tư, có phúc thì gặp, có tu thì nhờ.

* Của Trời tám vạn nghìn tư, hễ ai có phúc thì Trời ban cho.

* Của Trời, Trời lại lấy đi, giương hai mắt ết làm chi được Trời.

[ết (từ cổ) : con ếch].

* Đã sinh ra kiếp làng chơi, thì Trời lại đọa vào nơi không tiền.

* Đừng lo cái áo cụt tay, Trời mà ngó lại vá may mấy hồi.

* Ghét của nào Trời trao của đó.

* Ngắn cổ bé miệng kêu chẳng thấu Trời.

* Ngắn tay với chẳng tới Trời.
 
* Người dự tính, Trời quyết định.

(Việt-hóa tục ngữ Pháp:"L'homme propose, Dieu dispose" ).

* Nhờ ơn cô bác giúp lời, chị em giúp của, ông Trời định đôi.

* Ở hiền thì lại gặp lành, áo rách tan tành, Trời vá lại cho.

* Ở hiền thì lại gặp lành, những người nhân đức Trời dành phúc cho.

* Phí của Trời, mười đời chẳng có.

* Phụ người, Trời phụ; thương người, Trời thương.
 
* Trời cho hơn lo làm.

* Trời đánh tránh bữa ăn.

* Trời không dung, Đất không tha.

* Trời nào có dong kẻ gian, có oán người ngay.

* Trời nào có phụ ai đâu, hay làm thì giàu, có chí thì nên.

* Trời quả báo ăn cháo gãy răng.

* Trời sao Trời ở chẳng cân, người ba bốn vợ, người không vợ nào.

* Trời sao Trời ở chẳng cân, người ăn không hết, kẻ mần không ra.

* Trời sinh Trời dưỡng.

* Trời sinh voi, Trời sinh cỏ.
 
* Xởi lởi Trờigởi của cho, so đo Trời gò của lại.

* Xưa nay nhân định thắng Thiên cũng nhiều.

(Truyện Kiều, Nguyễn Du).

33) Tướng

* Cả vú to hông, cho không chẳng màng.

* Cái mồm toác hoác, chẳng ác cũng thâm.

* Chữ tốt xem tay, ngựa hay xem xoáy.

* Con gái giống cha giàu ba họ, con trai giống mẹ khó ba đời.

* Con gái giống cha giàu ba đụn, con trai giống mẹ khó lụn tận xương.

* Cong môi hay nói hớt, trớt môi hay hờn, dày môi ăn vụng.

* Dữ như tê giác, ác như đàn bà mắt tráo trưng.

* Đàn bà lanh lảnh tiếng đồng; một là sát chồng, hai là sát con.

* Đàn bà mắt lươn hai chồng, đàn ông mắt diều hai vợ.

* Đàn bà môi mỏng, đàn bà dữ; đàn ông môi mỏng, đàn ông thâm.

* Đàn bà sang sảng tiếng đồng, chẳng vất vả về đường chồng cũng vất vả về đường con.

* Đàn bà tốt tóc thì sang, đàn ông tốt tóc thì mang nặng đầu.

* Đàn ông rộng miệng có tài, đàn bà rộng miệng điếc tai láng giềng.

* Đàn ông rộng miệng thì sang, đàn bà rộng miệng tan hoang cửa nhà.

* Đất rắn trồng cây ngẳng nghiu, những người thô tháp nói điều phàm phu.

* Đất tốt trồng cây rậm rà, những người thanh lịch nói ra dịu dàng.

* Đầu óc ngu si, tứ chi phát triển.

* Đi đứng hấp tấp là tướng vất vả.

* Đi đứng thong thả là tướng an nhàn.

* Đi đứng vững vàng là tướng phúc hậu.

* Gà rừng chim cú chớ nuôi, râu rìa lông ngực chớ chơi bạn cùng.

* Gái thâm môi, trai lồi mắt.

(Tướng xấu).

* Heo kia trắng mắt thì nuôi, người mà trắng mắt là người bất nhân.

* Khao khao giọng thể tiếng đồng, quăn quăn tóc trán là dòng hay ghen.

* Khô chân, gân mặt đắt tiền cũng thuê.

(Tướng mạo của kẻ làm công).

* Lụa tốt xem biên, người hiền xem tướng.

* Má bánh đúc, da đường phèn.

(Tướng mạo của người kém thông minh, nhẹ dạ).

* Mắt trắng dã, môi thâm si.

(Người độc ác).

* Mặt dày mày dạn.

* Mặt rỗ tổ ghen.

* Mỏng môi hay nói hớt, trớt môi hay nói thừa.

* Mông nở, chân dài, bao nhiêu trai tráng cũng không đủ dùng !

* Người khôn con mắt đen sì, người dại con mắt nửa chì nửa thau.

* Nhất có râu, nhì bầu bụng.

* Nhất lé, nhì lùn, tam hô, tứ sún.

* Những cô béo trục béo tròn; ăn vụng như chớp, đánh con cả ngày. 

* Những cô cặp mắt lá răm, chân mày lá liễu, đáng trăm quan tiền.    

* Những cô thắt đáy lưng ong, đã khéo chiều chồng, lại khéo nuôi con. 

* Những người chưa nói đã cười, chưa đi đã chạy là người vô duyên.

* Những người da trắng, tóc dài, đẹp thì đẹp thật nhưng thưa việc làm.

* Những người mặt nạc đóm dày, mo nang trôi sấp, biết ngày nào khôn.

* Những người phinh phính mặt mo; chân đi chữ bát thì cho chẳng thèm.

* Những người tí hí mắt lươn, trai thì gian trá, gái luôn gạt chồng.

* Những người ti hí mắt lươn, trai thì trộm cướp, gái buôn chồng người.

* Nốt ruồi ở bụng, đẻ con tiến sĩ.

* Nốt ruồi ở cổ, có lỗ tiền chôn.

* Nốt ruồi ở mắt, giọt lệ đường tình.

* Nốt ruồi ở tai, con tài hết nhẽ.

* Nốt ruồi ở tay, ăn vay cả đời.

* Nốt ruồi ở vú, đẻ con tú tài.

* Nốt ruồi son ở cổ, có một lỗ vàng chôn.

* Nửa người, nửa ngợm, nửa đười ươi.

* Quân tử lông chân, tiểu nhân lông bụng

* Răng hô, mắt xếch, mũi hếch, tai bành.

* Răng thưa nói hớt, trề môi nói thừa.

* Răng thưa nói hớt, trớt môi hay hờn.

* Rậm râu sâu mắt, đắt tiền cũng thuê.

(Tướng mạo người đàn ông khỏe mạnh, làm việc cần cù).

* Thà rằng chịu lạnh nằm không, còn hơn lấy gái lẹm cằm răng hô.

* Trông mặt mà bắt hình dong.

* Vô duyên chưa nói đã cười, chưa đi đã chạy là người vô duyên.

34) Số 

* Bốn chín chưa qua, năm ba đã đến.

(Hai năm 49 tuổi và 53 tuổi là hai năm hạn : đau ốm hay chết chóc).

* Cây khô tưới nước cũng khô, phận nghèo đi tới nơi mô cũng nghèo.

* Chẳng qua cái số long đong; cột trâu trâu sổ, cột tròng tròng trôi.

* Chữa được bệnh, không chữa được mệnh.

* Duyên sao cắc cớ hỡi duyên, cầm gương gương tối, cầm vàng vàng phai.

* Đức năng thắng số. (Có đức mặc sức mà ăn).

* Gánh cực mà đổ lên non, cong lưng mà chạy, cực còn theo sau.

* Giàu có mạng, sang có số.

* Giàu giờ Ngọ, khó giờ Mùi.

(Sinh giờ ngọ thì giàu, sinh giờ mùi thì nghèo).

* Giàu sang có số, ăn cỗ có phần.

* Giàu tại phận , khó tại duyên.

* Học tài, thi phận.

* Khi nên vung vãi cũng nên, khi suy dù khéo giữ gìn cũng suy.
 
* Làm quan có mả, làm cả có dòng.

* May mắn gặp duyên, chẳng may gặp nợ.

* May mắn gặp được kim vàng, chẳng may gặp phải kim gang, kim chì.

* Mỗi người một nợ cầm tay; đời xưa nợ vợ, đời nay nợ chồng.

* Phải duyên phải số sống cùng, dẫu mà áo vải cơm rau cũng đành.

* Số giàu, lấy khó cũng giàu; số nghèo, chín đụn mười trâu cũng nghèo.

* Số giàu nó đến dửng dưng, lọ là thức sớm làm khuya mới giàu.

* Số giàu trồng lau ra mía, số nghèo trồng củ tía ra củ nâu.

* Số lao đao, có sao chịu vậy; số ăn mày, bị gậy phải mang.

* Tối mặt tối mày, không tày  tốt số.

* Tốt số hơn bố giàu.

* Tốt số hơn lấy chồng giàu.

* Vợ chồng cùng tuổi nằm duỗi mà ăn.

35) Mê tín dị đoan

* Bố thí giờ Thìn, ăn xin giờ Tỵ.

* Bốc mả kiêng ngày trùng tang, trồng lang kiêng ngày gió bấc.

(trùng tang : có hai hay nhiều tang trong một ngày).

* Chớ đi ngày bảy, chớ về ngày ba.

* Được bạc thì sang, được vàng thì xúi.

* Gà trống mà gáy đầu hôm, ắt có con gái không chồng chửa hoang.

* Mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì giàu. 

* Mồng năm, mười bốn, hăm ba; đi chơi cũng lỗ huống là đi buôn.

* Nhện đen đắt hàng, nhện vàng đem tin.

* Nhện đen phải bị mắng, nhện trắng được ăn ngon.

* Nhện đen sa thì bị mắng, nhện vàng sa thì may mắn, nhện trắng sa thì phải đòn.

* Nhện sa, xà đón.

(Gặp nhện sa là điềm không may, gặp rắn bò là điềm may mắn).

* Ra ngõ gặp gái, mọi cái mọi xui; ra ngõ gặp trai, vừa may vừa mắn.

* Thần cây đa, ma cây gạo, cú cáo cây đề.

* Thổ công là cha, chủ nhà là con.

* Thứ nhất đom đóm vào nhà, thứ nhì chuột rúc, thứ ba hoa đèn.

(Điềm tốt lành).

* Trâu trắng đến đâu, mất mùa đến đấy.

36) Giễu cợt, hài hước

* Ai ơi, chơi lấy kẻo già; măng mọc có lứa, người ta có thì.

* Anh có tiền riêng cho em mượn ít đồng; mua gan công, mật cóc, em thuốc chồng, theo anh.

* Anh đánh thì tôi chịu đòn, tánh tôi hoa nguyệt mười con chẳng chừa. 

* Áo người mặc đoạn cởi ra, chồng người cho mượn canh ba lại hoàn.

* Ba đồng một chục đàn ông, đem về ta bỏ vào phòng ta chơi.

* Ba đồng một mớ đàn ông, đem bỏ vào lồng cho kiến nó tha.

* Ba trăm một mụ đàn bà, đem về mà trải chiếu hoa cho ngồi.

* Bà già tuổi đã tám tư, ngồi bên cửa sổ, viết thư tìm chồng.

* Bạn cười thì mặc bạn cười, tháng năm đi cưới, tháng mười có con.

* Bảy mươi, mười bảy bao xa; bảy mươi có của, mười ba cũng vừa.

* Bắt ông Tơ mà đánh ba hèo, ông xe nam xe bắc, chê tôi nghèo không xe!

* Bóng trăng khi khuyết khi tròn, của đời  chơi mãi có mòn được đâu !

* Bươm bướm mà đậu cành hồng, đã yêu cô chị lại bồng cô em.

* Càng già càng dẻo càng dai, càng rách chiếu gấm, càng xiêu chân giường.

* Chập chập rồi lại cheng cheng, con gà trống thiến dành riêng cho thầy.

* Chính chuyên lấy được chín chồng, vo viên bỏ lọ gánh gồng đi chơi.

* Chồng còng lấy vợ cũng còng, nằm phản thì chật, nằm nong thì vừa.

* Chồng hen lấy vợ cũng hen, đêm nằm cổ cứ như kèn thổi đôi.

* Chồng nóng thì vợ nên dùi, chồng nóng vợ nóng đùi-cui nó mềm.

* Chồng ta áo rách ta thương, chồng người áo gấm, ta thương hơn nhiều!

* Chuột kêu chút chít sau hè, anh đi cho khéo, đụng giường mẹ nghe.

* Chữ trinh đáng giá ngàn vàng, từ anh chồng cũ đến chàng là năm.

* Có chồng càng dễ chơi ngang, đẻ ra con thiếp, con chàng con ai.

* Có chồng thì mặc có chồng, ở đây vắng vẻ tơ hồng cứ xe.

* Có chồng thì mặc có chồng, ta đi chơi trộm kiếm đồng mua rau.

* Có duyên lấy được chồng già, ăn xôi bỏ cháy, ăn gà bỏ xương.

* Có phước lấy được vợ già, ra đường người hỏi dẫn mẹ già đi mô ?
 
* Con cóc lặn lội bờ ao, muốn lấy vợ đẹp nhưng không có tiền. 

* Con ơi, học lấy nghề cha, một lần ăn trộm bằng ba năm cần cù.

* Con sóc hay trèo cành nho, anh kia không vợ hay mò đi đêm.

* Còn duyên anh cưới ba heo, hết duyên anh đánh ba hèo đuổi đi.

* Dao đâm thịt thì thịt đau, thịt mà đâm thịt nhớ nhau suốt đời.

* Đàn ông như thể cái nơm, bạ đâu úp đấy, không chừa lỗ mô.
 
* Đàn ông rửa chén quét nhà, vợ gọi thì dạ: "Bẩm bà tui đây ".

* Đêm nằm vuốt bụng thở dài, thương chồng thì ít, thương trai thì nhiều.

* Đi đâu mà chẳng lấy chồng, người ta lấy hết chổng mông mà gào.

* Đi tu thì phải ăn chay, thịt chó ăn được, thịt cầy đừng ăn.

* Đơm xôi thì đơm cho đầy, đơm mà vơi dĩa thì thầy không ưa !

* Gà tơ nấu với mướp già, vợ hai mươi mốt, chồng đà sáu mươi.

* Gái chính chuyên lấy được chín chồng, trở về đóng cửa làm cao chưa chồng.

* Gái đâu có gái lạ đời, chỉ còn thiếu một ông Trời không chim.

* Gái đâu có gái lạ lùng; chồng chẳng nằm cùng, nổi giận đùng đùng ném chó xuống ao.

* Gần chùa gọi Bụt bằng anh, thấy Bụt hiền lành bế Bụt đi chơi.

* Hai tay cầm hai quả hồng, trái chát phần chồng, trái ngọt phần trai.

* Không chồng mà chửa mới ngoan, có chồng mà chửa thế gian sự thường.

* Làm thân con gái phải lo, mùa đông rét mướt ai cho mượn chồng !

* Lẳng lơ cho rách yếm ra, về nhà mẹ hỏi, yếm thông hoa không bền.

* Lẳng lơ đâu chỉ mình tui, lấy chồng tháng chín, tháng mười có con.

* Lẳng lơ đeo nhẫn chẳng chừa, nhẫn thì rơi mất, lẳng lơ thì còn.

* Lẳng lơ mới có con bồng, nhu mì như chị nằm không cả đời.

* Lấy anh anh sắm đồ cho; sắm bị, sắm gậy, sắm mo đuổi ruồi. 

* Lấy bà thời phải nuôi bà, không thời bà bán cột nhà bà ăn.

* Lấy chồng chẳng thiết mặt chồng, đêm nằm mơ tưởng củ khoai môn ông láng giềng.

* Lấy ông thời phải nuôi ông, không thời ông bới tổ tông cả nhà.

* Mạ úa cấy lúa chóng xanh, nạ dòng chóng đẻ, sao anh hững hờ.

* Mẹ cha thằng bảo tao già, năm nay tám mốt vẫn còn khỏe cơ.

* Mẹ ơi, con đã ngứa nghề. - Cha tổ bố mày ! mày giống tính tao !

* Mẹ ơi, con muốn lấy chồng. - Con ơi, mẹ cũng một lòng như con.

* Mẹ ơi, con đã có thai. - Con ơi, mẹ cũng được vài tháng nay.

* Mẹ ơi, con đẻ hôm nay. - Con ơi, mẹ cũng đẻ ngay bây giờ.

* Một đêm tám chín trai vào; lòng ta nhân đức, anh nào ta cũng cưng.

* Mù-u  ba lá mù-u; vợ chồng cãi lộn, con cu giải hòa.


* Muốn ăn cơm ngon, lấy con bà đi mót lúa; muốn ăn canh ngọt, lấy cháu bà bắt cua.

* Nàng dâu để chế mụ gia, bận quần lãnh trắng lại tra lưng điều.

* Năm con năm nhớ, mười vợ mười thương.

* Người dưng ơi hỡi người dưng, không đụng vào lửa sao phồng bụng lên.

* Nực cười thầy bói soi gương, thầy tu chải chí, cá mương hóa rồng.

* Rập rình nước chảy qua đèo, bà già tấp tểnh mua heo cưới chồng.

* Sá chi một nải chuối xanh, năm bảy người giành cho mủ dính tay.

* Số cô chẳng giàu thì nghèo, ba mươi Tết có thịt treo trong nhà.

* Số cô có mẹ có cha; mẹ cô đàn bà, cha cô đàn ông.

* Số cô có vợ có chồng, sinh con đầu lòng chẳng gái thì trai.

* Ta rằng ta chẳng có ghen, chồng ta ta giữ, ta ghiền ta chơi.
 
* Tắt đèn, đàn bà nào cũng đẹp.

* Tắt đèn, nhà tranh cũng như nhà ngói.

* Tắt đèn, trắng cũng như đen.

* Thuận vợ thuận chồng, con đông quá mệt.

* Tối trời lửa tắt, cơm sôi; heo kêu, con khóc, chồng đòi tòm tem.

* Trăm năm, trăm tuổi, trăm chồng; hễ ai có bạc thì bồng trên tay.

* Trăm năm, trăm tuổi, trăm chồng, phải duyên thì lấy, chẳng ông tơ hồng nào xe.

* Trăng lên nhu nhú đầu non, số em là số sớm con muộn chồng.

* Trong đêm tối, cú cũng như tiên.

* Vai mang bức tượng thờ chồng, thấy trai khỏe mạnh nước mắt hồng tuôn rơi.

* Vắng Sao Hôm có Sao Mai, chồng em đi vắng có tui ở nhà.

* Vô duyên lấy phải chồng già, ra đường người hỏi rằng cha hay chồng ?

* Vô duyên lấy phải vợ già, ăn cơm phải đút :"Bẩm bà nuốt đi ".   

* Xấu như ma nhưng là con gái !   

 
(Còn tiếp )
Back to top
« Last Edit: 07. Apr 2018 , 14:14 by admin »  
WWW  
IP Logged
 
Dau Do
Gold Member
*****
Offline


Quân Sư

Posts: 11588
Thành Phố Phượng Hoàng
Gender: female
Re: TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ (Gs. Bửu Biền)
Reply #5 - 18. Apr 2018 , 19:10
 
Phần III

Những câu thành ngữ phổ thông


Sau đây là những câu thành ngữ phổ thông. Chúng tôi xếp đặt theo thứ tự từ A đến Y các chữ đứng đầu mỗi câu :

A, Ă, Â


* Anh em cột chéo.

* Anh hùng rơm.

* Ao liền ruộng cả.

* Ao sâu nước cả.

* Ao tù nước đọng.

* Áo bào gặp ngày hội.

* Áo cộc quần manh.

* Áo đơn lồng áo kép.

* Áo gấm đi đêm.

* Áo gấm về làng.

* Áo rách quần manh.

* Ào ào như thác lũ.

* Ăn bánh vẽ.

* Ăn Bắc mặc Kinh.

(Bắc : miền bắc nước Việt Nam; Kinh : kinh đô Huế ngày xưa).

* Ăn bằng nói trắc.

* Ăn bòn ăn mót.

* Ăn bờ ở bụi.

* Ăn bớt ăn xén.

* Ăn cá bỏ lờ.

* Ăn càn nói bậy.

* Ăn cạnh nằm kề.

* Ăn cay ngậm đắng.

* Ăn cay nuốt đắng (Ăn đắng nuốt cay).

* Ăn cần ở kiệm.

* Ăn cháo đá bát.

* Ăn cháo lá đa.

(Cháo thí của nhà giàu hay của chùa; đổ cháo thí trên lá đa cho người nghèo ăn).

* Ăn chay nằm đất.

* Ăn chay niệm Phật.

* Ăn chắc mặc bền.

* Ăn chung ở chạ.

* Ăn chung ở lộn.

* Ăn chực nằm chờ.

* Ăn dầm ở dề.

* Ăn đất nằm sương.

* Ăn đậu ở nhờ.

* Ăn đình ngủ chợ.

* Ăn đình ngủ quán.

* Ăn đói mặc rách.

* Ăn đói mặc rét.

* Ăn đói nhịn khát.

* Ăn đong ở đợ.

* Ăn đời ở kiếp.

* Ăn đút ăn lót.

* Ăn gan uống máu.

* Ăn già ăn non.

* Ăn giả làm thật.

* Ăn gian nói dối.

* Ăn giành ăn giật.

* Ăn gió nằm mưa (Ăn gió nằm sương).

* Ăn gởi nằm nhờ.

* Ăn hiền ở lành.

* Ăn hô nói thừa.

* Ăn hương ăn hoa.

(Ăn chút ít gọi là có ăn, ăn thanh cảnh).

* Ăn ké ở đậu.

* Ăn không ngồi rồi.

* Ăn lấy ăn để.

* Ăn lông ở lỗ.

* Ăn mày ăn nhặt.

* Ăn mắm mút dòi.   

* Ăn mặn khát nước.

* Ăn mận trả đào.

* Ăn mật trả gừng.

* Ăn miếng trả miếng.

*Ăn mót ăn nhặt.

* Ăn nên làm ra.

* Ăn ngay nói thẳng (Ăn ngay nói thật).

* Ăn ngon ngủ yên.

* Ăn nhờ ở đậu.

* Ăn như ăn cướp.

* Ăn như hổ.

* Ăn như mèo.

* Ăn như tằm ăn rỗi.

(ăn rỗi : ăn nhiều và nhanh).

* Ăn như thợ đấu.

* Ăn no mặc ấm.

* Ăn no ngủ yên.

*Ăn no tắm mát.

* Ăn no vác nặng.

* Ăn ốc nói mò.

* Ăn phải bùa mê.

* Ăn sống nuốt tươi (Ăn tươi nuốt sống).

* Ăn sung mặc sướng.

* Ăn sương nằm gió.

* Ăn tằn ăn tiện.

* Ăn thô nói tục.

* Ăn thua đủ.

* Ăn thúng uống vại.

* Ăn thủng nồi, trôi rế.

* Ăn to nói lớn.

* Ăn trắng mặc trơn.

* Ăn trên ngồi trốc.

(ngồi trốc : ngồi trên. Trốc là cái đầu).

* Ăn tro mò trú (trấu).

* Ăn tục nói phét.

* Ăn tươi nuốt sống.

* Ăn vóc học hay.

* Ăn xó mó niêu.

* Ăn xôi chùa ngọng miệng.

* Ăn xổi ở thì.

* Ấm cật no lòng.

B


* Ba bà bốn chuyện.

* Ba bề bốn phía.

* Ba bò chín trâu.

* Ba cha bảy mẹ.

* Ba chân bốn cẳng.

* Ba chìm bảy nổi.

* Ba chốn bốn nơi.

* Ba chớp, ba nhoáng.

* Ba cọc ba đồng.

* Ba cợt ba lơn (Ba lơn ba cợt).

(Đùa giỡn).

* Ba dây bảy dợ.

* Ba đầu sáu tay.

* Ba điều bốn chuyện.

* Ba hoa chích chòe.

* Ba hoa thiên địa.

* Ba hồn bảy vía.

(Đàn ông bảy vía).

* Ba hồn chín vía.

(Đàn bà chín vía).

* Ba láp ba xàm.

* Ba lăng nhăng.

* Ba lần bảy lượt.

* Ba lia ba trợn.

* Ba lo bảy liệu.

* Ba lừa bảy lọc.

* Ba mặt một lời.

* Ba mũi giáp công.

* Ba phải.

(Không có lập trường).

* Ba que xỏ lá.

* Ba thê bảy thiếp.

* Ba trợn ba trạc.

* Ba vạn sáu nghìn ngày.

(Một trăm năm; một đời người).

* Bà la sát.

* Bạ đâu xâu đó. 

* Bạc như vôi.

* Ban ngày ban mặt.

* Bán đổ bán tháo.

* Bán nước buôn dân.

* Bán phấn buôn hương (Bán phấn buôn son).

* Bán rao chào khách.

* Bán sống bán chết.

* Bán thần buôn thánh.

* Bán thua mua lỗ.

* Bán trâu vẽ bóng.

* Bán trôn nuôi miệng.

* Bán Trời không mời Thiên Lôi.

* Bán Trời không văn tự.

* Bán đổ bán tháo.

* Bán tống, bán tháo.

* Bán vợ đợ con.

* Bàn dân thiên hạ.

* Bàn ra tán vào.

* Bàn tới bàn lui.

* Bạn nối khố.

* Bạn trăm năm.

* Bảng vàng bia đá.

* Banh da xẻo thịt.

* Bạo mồm bạo miệng.

* Bảy nổi ba chìm (Ba chìm bảy nổi).

* Bát nước đầy.

* Bắc nam đôi ngả.

* Bắt cá hai tay.

* Bắt cóc bỏ dĩa.

* Bắt được tay, day được cánh.

* Bắt tận tay, day tận mặt.

* Bắt trạch đàng đuôi.

* Bầm gan tím ruột.

* Bầu rượu túi thơ.

* Bé hạt tiêu.

* Bé xé ra to.

* Bè ai nấy chống.

* Bẻ nạng chống trời.

* Bén rễ đâm chồi.

* Bèo dạt mây trôi.

* Bến cũ đò xưa.

* Biết người biết ta.

* Biệt tăm biệt tích.

* Bình cũ rượu mới.

* Bịt mắt bắt chim (Bịt mắt bắt dê).

* Bịt mồm bịt miệng.

* Bó tay bó chân.

* Bò lê bò càng.

* Bỏ lửa tay người.

* Bỏ mồi bắt bóng.

* Bỏ ngoài tai.

* Bóc áo tháo cày.

* Bóc ngắn cắn dài.

(Kiếm được ít tiền nhưng ăn tiêu nhiều).

* Bóc vỏ bỏ hột.

* Bòn tro đãi trấu (Bòn tro đãi sạn).

* Bóng câu qua cửa sổ.

* Bóp hầu nặn họng.

*  Bôi tro trát trấu.

(trát : trét).

* Bồi ở lở đi.

* Bốn bể năm châu.

* Bơ ngơ báo ngáo.

* Bợ trên lòn dưới.

* Bới bèo ra bọ.

* Bới đầu cá, vạch đầu tôm.

* Bới lông tìm vết.

* Bùn lầy nước đọng.

* Bụng làm dạ chịu.

* Bụng mang dạ chửa.

* Buộc chỉ chân voi.

* Buôn chín, bán mười.

* Buôn gánh bán bưng. 

* Buôn gian bán lận.

* Buôn mây bán gió.

* Buôn một, bán mười.

* Buôn nguyệt bán hoa.

* Buôn ngược bán xuôi.

* Buôn quan, bán tước.

* Buôn quan tám, bán quan tư.

* Buôn son, bán phấn.

* Buôn tảo bán tần.

* Buôn thần bán thánh.

* Buôn thúng bán mẹt.

* Buôn vạn bán nghìn.

* Bút sa gà chết.

* Bụt nhà không thiêng.

* Bưng tai giả điếc.

* Bứng cây sống, trồng cây chết.

* Bước thấp bước cao.

* Bướm chán ong chường.

* Bứt cỏ động rừng.

C


* Cá ăn kiến, kiến ăn cá.

* Cá bể chim ngàn.

* Cá cắn câu.

* Cá chậu chim lồng.

* Cá gặp nước.

* Cá hóa rồng.

* Cá lớn nuốt cá bé.

* Cá mè đè cá chép.

* Cá mè một lứa.

* Cá nằm trên thớt.

* Cá nước chim trời.

* Cà kê dê ngỗng.

* Cà lơ phất phơ.

* Cà riềng cà tỏi.

* Cả tiếng dài hơi.

* Cả vú lấp miệng em.

* Cách mặt xa lòng.

* Cách núi ngăn sông.

* Cãi chày cãi cối.
 
* Cam làm quít chịu.

* Cám treo heo nhịn đói.

* Cạn tàu ráo máng.

* Cành vàng lá ngọc.

* Cao lương mỹ vị.

* Cao tằng cố tổ. (Chưởi)

* Cáo mượn oai hùm.

* Cày sâu cuốc bẫm.

* Căm gan tím ruột.

* Cắm đầu cắm cổ.

* Cắm sào đợi nước.

* Cắm sừng.

(Ngoại tình).

* Cắn cỏ kêu trời.

* Cắn răng mà chịu.

* Câm như miệng hến.

* Cầm cân nảy mực.

* Cầm dao đàng lưỡi.

* Cầm vợ đợ con.

* Cầu Trời khẩn Phật.

* Cây cao bóng cả.

* Cây lành sanh trái tốt.

* Cây ngọt sinh trái đắng.

* Cây nhà lá vườn.

* Cây quỳnh cành dao.

* Cậy thần cậy thế.

* Cha ăn mặn, con khát nước.

* Cha căng chú kiết.

* Cha chài chú chóp.

(Người sống vất vưởng, không rõ tung tích).

* Cha già con muộn.

* Cha hát con khen.

* Cha nào con nấy.

(Việt hóa thành ngữ Pháp:"Tel père tel fils ".

* Cha truyền con nối.

* Chán như cơm nếp.

* Cháy nhà ra mặt chuột.

* Chạy ăn từng bữa.

* Chạy chẳng khỏi Trời.
 
* Chạy đôn chạy đáo.

* Chạy long tóc gáy.

* Chạy ngược chạy xuôi.

* Chạy như ma đuổi.

* Chạy sấp chạy ngửa.

* Chạy thục mạng.

* Chạy trời không khỏi nắng.

* Chắc như cua gạch.

* Chắc như đinh đóng cột.

* Chắc như nêm.

* Chăn đơn gối chiếc.

* Chăn loan gối phượng.

* Chẳng chóng thì chầy.

* Chậm chân lỡ bước.

* Chậm mồm chậm miệng.

* Chậm như rùa.

* Chậm như sên.

* Chân cứng đá mềm.

* Chân đăm đá chân chiêu.

[đăm (từ cổ): bên phải; chiêu (từ cỗ): bên trái].

* Chân đồng vai sắt.

* Chân giày chân dép.

* Chân lấm tay bùn.

* Chân mây cuối trời.

* Chân tơ kẽ tóc.

* Chân trong chân ngoài.

* Chân trời góc biển.

* Chân ướt chân ráo.

* Chân yếu tay mềm.

* Châu chấu đá voi (Châu chấu đá xe).

* Châu về Hiệp phố.

* Che mắt thế gian.

* Chém cây sống, trồng cây chết.

(Hành động ngu dại).

* Chen vai sát cánh.

* Chén tạc chén thù.

* Chèo xuôi mát mái.

* Chết cay chết đắng.

* Chết dở sống dở.

* Chết đi sống lại.

* Chết đói chết khát.

* Chết đường chết chợ.

* Chết không kịp ngáp.

* Chết mê chết mệt.

* Chết nhăn răng.

* Chết như rạ.

* Chết thèm chết khát.

* Chết trẻ khỏe ma.

* Chỉ buộc chân voi (Buộc chỉ chân voi).

* Chỉ đâu đánh đó.

* Chỉ non thề biển.

* Chỉ tay năm ngón.

* Chia năm xẻ bảy.

* Chia ngọt xẻ bùi.

* Chiều như chiều vong.

*Chim chích ghẹo bồ nông.

* Chim kêu vượn hú.

* Chim sa cá lặn.

* Chim sổ lồng.

* Chim trời cá nước.

* Chín bỏ làm mười.

* Chín chữ cù lao.

[Công ơn cha mẹ. Chín chữ cù lao: sinh (sinh đẻ), cúc (nâng đỡ), phủ (vỗ về), xúc (cho bú), trưởng (nuôi cho lớn), dục (dạy dỗ), cố (trông nom), phục (chăm sóc), phúc (bảo vệ)].

* Chín người mười ý.

* Chịu đấm ăn xôi. 

* Cho ăn bánh vẽ.

* Cho vay cắt cổ.

* Chó ăn đá, gà ăn muối.

* Chó cắn áo rách.

* Chó chạy cong đuôi.

* Chó chui gầm chạn.

* Chó mặc váy lãnh.

* Chó ngáp phải ruồi.

* Chó ngồi bàn độc.

* Chọc gậy bánh xe.

* Chọc trời khuấy nước.

* Chọn đá thử vàng.

* Chọn mặt gửi vàng.

* Chọn người gửi của.

* Chổi cùn, giẻ rách.

* Chôn nhau cắt rún.

(Nơi sinh thành).

* Chồng chung vợ chạ.

* Chồng đông vợ đoài.

* Chở củi về rừng.

* Chúi đầu chúi mũi.   

* Chung lưng đấu cật.

* Chuột sa chĩnh mỡ.

* Chuột sa hũ nếp.

* Chuột sa lu gạo.

* Chưa ráo máu đầu.

* Chức trọng quyền cao.

* Chửi tưới hột sen.

* Chửi xiên chửi xéo.

* Chứng nào tật nấy.

* Chưởi bóng chưởi gió.

* Chướng tai gai mắt.

* Có cam phụ quít.

* Có ghẻ né ruồi.

* Có khế ế chanh.
 
* Có lê quên lựu.

* Có máu mặt.

* Có mắt không ngươi.

* Có mắt như mù.

* Có mới nới cũ. 
 
* Có nanh có vuốt.

* Có nếp có tẻ.

* Có ngăn có nắp.

* Có qua có lại.

* Có tật giật mình.
 
* Có the quên lụa.

* Có thịt đòi xôi.

* Có thủy có chung.

* Có trăng quên đèn.

* Có vàng quên thau.

* Có vỏ mà nỏ có ruột.

* Cò bay thẳng cánh.

* Cóc kêu không thấu trời.

* Coi người bằng nửa con mặt.

(Thái độ khinh người).

* Coi người như rơm như rác.

(Thái độ khinh người).

* Coi trời bằng vung.

* Con bế con bồng.

* Con cà con kê.

* Con chấy cắn đôi.

[con chấy (Tiếng Bắc) : con chí].

* Con dại cái mang.

* Con dòng cháu giống.

* Con đàn cháu lũ.

* Con hiền dâu thảo.

* Con mống, sống mang.

[mống : dại; sống (từ cổ): cha].

* Con ông cháu cha.

* Con rồng cháu tiên.

(Dân tộc Việt Nam).

* Con sâu làm rầu nồi canh.

* Con thơ vợ dại.

* Còn da lông mọc. 

* Còn nước còn tát.   

* Cõng rắn cắn gà nhà.

* Cố đấm ăn xôi.

* Cổ cày vai bừa.

* Công dã tràng.

* Công tử Bắc Liêu

* Công tử bột.

* Cờ bí dí tốt.

* Cờ gian bạc lận.

* Cỡi hạc chầu Trời.

* Cỡi ngựa xem hoa.

* Cơm hàng cháo chợ.

* Cơm hẩm cá thiu.

* Cơm hẩm cà meo.

* Cơm lành canh ngọt.

* Cơm lạnh canh nguội.

* Cơm nắm cơm vắt.

* Cơm niêu nước lọ.

* Cơm no áo ấm.

* Cơm sốt canh nóng.

* Cơm thừa canh cặn.

* Cú dòm nhà bệnh.

* Cú kêu ma bắt.

* Cù bơ cù bất.

* Của ăn của để.

* Của chìm của nổi.

* Của chồng công vợ.

* Của ít lòng nhiều.

* Của thập phương.

* Của thiên trả cho địa.

* Của Trời trả lại cho Trời.

* Cùng hội cùng thuyền.

* Cưa sừng làm nghé.

* Cực như chó không lông.

* Cứng đầu cứng cổ.

* Cười như nắc-nẻ.

* Cười ra nước mắt.

* Cười ruồi.

* Cưỡi đầu cưỡi cổ.

* Cưỡi lưng cọp.

* Cưỡi ngựa xem hoa.

D


* Da bọc xương.

* Da chì mặt bủng (Mặt bủng da chì).

* Da mồi tóc bạc.

* Da ngựa bọc thây.

* Dã tràng xe cát.

* Dạ cá, lòng chim.

(Lòng dạ nhỏ nhen).

* Dạ đá gan vàng.

* Dạ ngọc gan vàng.

* Dai như giẽ rách.

* Dài dòng văn tự.

* Dài lưng tốn vải.

* Dài mỏ khó kiếm ăn.

* Dãi gió dầm sương.

* Dãi nắng dầm mưa.

* Dại mồm dại miệng.

* Dao hai lưỡi.

* Dao to búa lớn.

* Dày gió dạn sương.

* Dãy dọc tòa ngang.

* Dạy đĩ vén xống.

* Dạy khỉ leo cây.

* Dăm bữa nửa tháng.

* Dầm mưa dãi nắng.

* Dầm sương dãi gió.

* Dân ngu khu đen.

* Dấu đầu hở đuôi.

* Dầu sôi lửa bỏng.

* Dây mơ rể má.

* Dễ người dễ ta.

* Dòm trước ngó sau.

* Dỗ ngon dỗ ngọt.

* Dốt đặc cán mai.

* Dở dở ương ương.

* Dở dơi dở chuột.

* Dở khóc dở cười.

* Dở khôn dở dại.

* Dở ông dở thằng.

* Dở sống dở chết.

* Dời non lấp biển.

* Dùi mài kinh sử.

* Duồng gió bẻ măng.

[duồng (từ cổ): nương theo].

* Dữ như quỉ sứ.

* Dưa khú bầu già.

* Dựa hơi hùm.

* Dựng vợ gả chồng.

* Dựng tóc gáy.

Đ


* Đa sầu đa cảm.

* Đa sầu đa mang.

* Đa sự đa đoan. 

* Đa tài đa tật.

* Đa tình đa hận.

* Đá chọi trứng.

* Đá mền chân cứng (Chân cứng đá mềm).

* Đá nổi vông chìm !

* Đá thúng đụng nia.

(Thái độ không bằng lòng, tức giận).   

*  Đã trót thì phải trét.

* Đãi cát tìm vàng.

* Đan gàu tát biển.

* Đan lồng nhốt kiến.

* Đan thúng úp voi.

* Đàn gãy tai trâu. 

* Đạn lạc tên bay.

* Đánh đông dẹp bắc.

* Đánh hơi đón ý.

* Đánh lận con đen.

* Đánh liều đưa chân.

* Đánh trống bỏ đùi.

* Đánh trống lảng.

* Đao to búa lớn.

* Đào non lấp biển.

* Đào núi lấp sông.

* Đào sâu chôn chặt.

* Đào tận gốc, trốc tận rễ.

* Đào tơ liễu yếu.

* Đạo vợ nghĩa chồng (Đạo chồng nghĩa vợ).

* Đau lòng xót dạ. 

* Đắm nguyệt say hoa.

* Đắng như ngậm bồ hòn.

* Đặng cá quên nơm.

* Đặng trăng quên đèn.

* Đắt chè hơn rẻ nước.

* Đắt như tôm tươi.

* Đâm bị thóc, thọc bị gạo.

* Đâm đầu vào hang cọp.

* Đất bằng nổi sóng.

* Đất khách quê người.

* Đất lành chim đậu.

* Đất rộng trời cao.

* Đầu bạc răng long.

* Đầu chuột hơn đít voi.

* Đầu chày, đít thớt.

* Đầu dây mối nhợ.

* Đầu đội trời, chân đạp đất.

* Đầu đường xó chợ.

* Đầu gà, đít vịt.

* Đầu gà hơn duôi trâu.

* Đầu gối quá tai.

* Đầu gối tay ấp.

* Đầu làng cuối xóm.

* Đầu mày cuối mắt.

* Đầu môi chót lưỡi.

* Đầu Ngô, mình Sở.

* Đầu râu tóc bạc.

* Đầu rồng, đuôi tôm.

* Đầu rơi máu chảy.

* Đầu tắt mặt tối.

* Đầu tôm đuôi tép.

* Đầu trần thân trụi.

* Đầu trâu mặt ngựa.

* Đầu trộm đuôi cướp.

* Đầu voi đuôi chuột.

* Đầu xanh tuổi trẻ.

* Đầu xuôi đuôi lọt.

* Đè đầu cưỡi cổ (Đè đầu đè cổ).

* Đem con bỏ chợ.

* Đem củi về rừng.

* Đem muối bỏ biển.

* Đen như cột nhà cháy.

* Đen thủi đen thui.

* Đèn nhà ai nấy sáng.

* Đeo như dĩa đói.

* Đèo heo hút gió.

* Đẹp như tiên.

* Để lâu cứt trâu hóa bùn.

* Để mỡ trước miệng mèo.

* Đến chậm gặm xương.

* Đi đêm có ngày gặp ma.

* Đi đến nơi, về đến chốn.

* Đi đông đi tây.

* Đi đời nhà ma.

* Đi guốc trong bụng.

* Đi không về rồi.

* Đi mây về gió.

* Đi ngang về tắt.

* Đi ngược về xuôi.

* Đi sớm về khuya.

* Đỉa đói đeo chân hạc.

* Địa ngục trần gian.

* Điếc không sợ súng.

* Điểm phấn tô son.

* Điều hay lẽ phải.

* Điều qua tiếng lại.

* Đỏ da thắm thịt.

* Đỏ mặt tía tai.

* Đoán già đoán non.

* Đón trước rào sau. 

* Đong đầy, bán vơi.

* Đổ dầu vào lửa.

* Đổ mồ hôi, sôi nước mắt.

* Đổ quán xiêu đình.

* Đổi trắng thay đen.

* Đội đá vá trời.

* Đội trời đạp đất.

* Đông như kiến cỏ.

* Đồng cân đồng lạng.

* Đồng không mông quạnh.

* Đồng ra đồng vào.

* Đồng tiền chiếc đũa bẻ đôi.

* Đồng tiền liền khúc ruột.

* Đời đời kiếp kiếp.

* Đơn thân độc mã.

* Đủ lông đủ cánh.

* Đũa mốc chòi mâm son.

(chòi : để vào, chuồi vào).

* Đục nước béo cò.

* Đục nước thả câu.

* Đui què mẻ sứt.

* Đủng đà đủng đỉnh.

* Đút cổ vào tròng.

* Đưa tay mặt, đặt tay trái.

* Đứng mũi chịu sào.

* Đứng như Trời trồng.

* Đứng núi này trông núi nọ.

* Được voi đòi tiên.

* Đường đi nước bước.

* Đường đường, chính chính.

* Đường tơ kẽ tóc.

E, Ê


* Ép liễu nài hoa.

* Ếch ngồi đáy giếng.

* Êm chèo mát mái.

* Êm như ru.

G


* Gà đẻ gà tục tác.

* Gà đẻ trứng vàng.

* Gà mái đá gà cồ.

* Gà què ăn quẩn cối xay.

* Gà trống nuôi con.

* Gác ngoài tai.

* Gãi đầu gãi cổ.

* Gãi đúng chỗ ngứa.

* Gan sắt lòng son.

* Gan vàng dạ sắt.

* Gạn đục khơi trong.

* Gáo dài hơn chuôi.

* Gạo bồ thóc đống.

* Gạo châu củi quế.

* Gạo chợ nước sông.

* Gạo trắng nước trong.

* Gàu nan tát biển.

* Gắp lửa bỏ tay người.

* Gặp răng hay rứa.

* Gắt như mắm.

* Gần đất xa trời.

* Gần đèn thì sáng.

* Gần kề miệng lỗ.

* Gần lửa rát mặt.

* Gần mực thì đen.

* Gần nhà xa ngõ.

* Gầy như con mắm.

* Gầy như hạc.

* Gầy như que củi.

* Gậy ông đập lưng ông.

* Ghen bóng ghen gió.

* Ghét cay ghét đắng.

* Ghi lòng tạc dạ.

* Giá áo túi cơm.

* Già đòn non lẽ.

* Già kén kẹn hom.

(kén : lựa chọn; kẹn : mắc kẹt).

* Già néo đứt dây.

* Giả câm giả điếc.

* Giả dại giả ngây.

* Giả ngây giả ngọng.

* Giả nhân giả nghĩa.

* Giang sơn gấm vóc.

* Giao trứng cho ác.

* Giãy như đỉa phải vôi.

(giãy  : vùng vẫy).

* Giẫm chân tại chỗ.

* Giận cá chém thớt.

* Giận chuột ném vỡ chum.

* Giập liễu vùi hoa.

* Giật đầu cá, vá đầu tôm.

* Giật gấu vá vai.

* Giấu đầu hở đuôi.

* Giấu vuốt che nanh.

* Giấy trắng mực đen.

* Gieo gió gặt bão.

* Giết người không dao.

* Giết người không dính máu.

* Gió thuận mưa hòa.

* Giơ cao đánh sẽ.

* Giơ tay mặt, đặt tay trái.

* Giữ mồm giữ miệng.

* Giữa đường đứt gánh.

* Góc bể chân trời.

* Gọi dạ bảo vâng.

* Góp gió thành bão.

* Gối đất nằm sương.

* Gối êm nệm ấm. 

* Gội gió dầm mưa.

* Gửi trứng cho ác.

* Gương vỡ lại lành.

H


* Há miệng chờ sung.

* Há miệng mắc quai.

* Hả lòng hả dạ.

* Hai bàn tay trắng.

* Hai mặt một lòng.

* Hai tay buông xuôi.

* Ham vàng bỏ ngãi.

* Hạn gặp mưa.

* Hàng tôm hàng cá.

* Hăng tiết vịt.

* Hằng hà sa số.

* Hẹn lần hẹn hồi.

* Hẹn rày hẹn mai.

* Héo gan héo ruột. (Héo ruột héo gan).

* Hét ra lửa.

* Hết hồn hết vía.

* Hết lòng hết dạ.

* Hết nạc vạc đến xương.

* Hết nước hết cái.

* Hết sạch sành sanh.

* Hết trọi hết trơn.

* Hết xôi rồi việc.

* Hỉ mũi chưa sạch.

* Hiền như Bụt.

* Hiền như cục đất.

* Hoa chân múa tay.

* Hoa nhường nguyệt thẹn.

* Hoa tàn nhụy rữa.

* Hoa thải hương thừa.

* Hoa trôi bèo dạt.

* Học một hiểu mười.

* Học tài thi phận.

* Hỏi sư mượn lược.

* Hồ đồ hỗn độn.

* Hồn xiêu phách lạc.

* Hờn duyên tủi phận.

* Hù ma nhát khỉ.

* Hũ mắm treo đầu giàn.

* Hứa hươu hứa vượn.

* Hương lửa ba sinh.

(Lời thề nguyền.Ba sinh là ba kiếp: quá khứ, hiện tại, tương lai).

* Hương phai phấn nhạt.

* Hương tàn khói lạnh.

I


* Ỉ thế ỉ thần. (ỉ thần ỉ thế).

* Ích nhà lợi nước.

* Ích nước lợi dân.

* Im hơi lặng tiếng.

* Im lặng như tờ.

* Ỉnh tai nhức óc.

* Ít xít ra nhiều.

K


* Kẻ ăn ốc, người đổ vỏ.

* Kẻ bắc người nam.

* Kẻ cắp gặp bà già.

* Kẻ nói đơn, người nói kép.

* Kẻ nói xuôi, người nói ngược.

* Kẻ tám lạng, người nửa cân.

(1 cân bằng 16 lạng).

* Kẽ tóc chân tơ. (Chân tơ kẽ tóc).

* Kén cá chọn canh.

* Keo sơn gắn bó.

* Kéo bè kéo cánh.

* Kề vai sát cánh.

* Kết cỏ ngậm vành.

* Kết tóc xe tơ.

* Khác máu tanh lòng.

* Khắc lòng tạc dạ.

* Khen phò mã tốt áo.

* Khéo ăn khéo nói.

* Khéo chân khéo tay.

* Khỉ ho cò gáy.

* Khỉ mượn oai hùm.

* Kiến tha lâu đầy tổ.

* Khóc đứng khóc ngồi.

* Khóc như mưa.

* Khỏe như voi.

* Khom lưng uốn gối.

* Khố rách áo ôm.

* Khôn nhà dại chợ.

* Khôn nhờ dại chịu.

* Khôn sống, mống chết.

(mống : dại dột).

* Không biết Ất Giáp gì.

* Không cánh mà bay. 

* Không đội trời chung. 

* Không kèn không trống.

* Khua chiêng gõ mõ.

* Khua môi múa mép.

* Khuôn vàng thước ngọc.

* Kiến tha lâu đầy tổ.

* Kín cổng cao tường.

* Kinh hồn bạt vía.

* Kỳ đà cản mũi.

L


* La làng la xóm.

* La lối om sòm.

* Lá lành dùm lá rách.

* Lá ngọc cành vàng.

* Lá rụng về cội.

* Lạ nước lạ cái.

* Lãi mẹ đẻ lãi con.

* Làm bộ làm tịch.

* Làm mưa làm gió.

* Làm như mèo mửa.

* Làm như nhái bỏ dĩa.

* Làm oai làm tướng.

* Làm ơn mắc oán.

* Làm thuê cuốc mướn.

* Làm tình làm tội.

* Lạnh như đồng.

* Lạnh như tiền.

* Láo nháo như cháo với cơm.

* Lạt mềm buộc chặt.

* Lạt như nước ốc.

* Lạy cả tơi cả nón.

* Lắm thầy thối ma.

* Lặng như tờ.

* Lấm la lấm lét.

* Lấp biển vá trời.

* Lầu son gác tía.

* Lấy oán trả ơn.

* Lấy thịt đè người. 

* Lấy thúng úp voi.

* Lấy vải thưa che mắt thánh.

* Lẫy sẩy cùi. 

* Len lét như rắn mồng năm.

* Lên đèo xuống ải.

* Lên nguồn xuống biển.

* Lên tay múa ngón.

* Lên thác xuống ghềnh.

* Lên voi xuống chó.

* Lên xe xuống ngựa.

* Lệnh ông công bà.

* Liệt giường liệt chiếu.

* Liễu chán, hoa chê.

* Liễu ép, nài hoa.

* Liễu yếu, đào tơ (Đào tơ, liễu yếu).

* Lo bò trắng răng.

* Loan chung, phượng chạ.

* Loạn cào cào.

* Long trời lở đất.

* Lòng chim dạ cá.

* Lòng gang dạ đá.

* Lòng gấm miệng vóc.

* Lòng lang dạ sói (Lòng lang dạ thú).

* Lòng ngay dạ thẳng.

* Lòng son dạ sắt.

* Lòng tham không đáy.

* Lòng trần mắt tục.

* Lòng vả cũng giống lòng sung.

* Lọt sàng xuống nia.

* Lôi bè kéo cánh.

* Lội suối băng ngàn.

* Lộn gan lên đầu.

(Giận dữ, tức tối).

* Lộn ruột lộn gan.

* Lỡ ông, lỡ thằng.

* Lỡ thầy, lỡ thợ.

* Lời ăn tiếng nói.

* Lời nói gói vàng.

* Lời qua tiếng lại.

* Lời ra tiếng vào. 

* Lụt lịt mà địt ra khói.

* Lửa cháy đổ thêm dầu.

* Lửa đã đỏ, bỏ thêm rơm.

* Lưng dài vai rộng.

* Lưới Trời khó thoát.

* Lưới Trời lồng lộng.

* Lưỡi không xương nhiều đường lắt léo.

* Lưỡi sắc hơn gươm.

M


* Ma chê quỉ hờn.

* Ma cũ bắt nạt ma mới.

* Ma đưa lối, quỷ dẫn đường.

* Ma không thương người ốm.

* Man ri mọi rợ.

* Màn che trướng phủ.

* Màn trời chiếu đất.

* Mang tai mang tiếng.

* Mát da mát thịt.

* Mát gan mát ruột. 

* Mát mái xuôi chèo.


* Mát mày mát mặt.

* Mạt cưa mướp đắng.

* Mau mồm mau miệng.

* Máu chảy ruột mềm.

* Mày day mặt dạn.

* Mắn đẻ như gà.

* Mắt nhắm mắt mở.

* Mắt sắc như dao.

* Mặt chai, mày đá.

* Mặt dày, mày dạn. (Mặt dạn, mày dày).

* Mặt hoa da phấn.

* Mặt mo.

* Mặt người dạ thú.

* Mặt sứa gan lim.

*  Mặt ủ mày châu.

* Mặt xanh nanh vàng.

* Mâm cao cỗ đầy.

* Mất cả chì lẫn chài.

* Mật ít ruồi nhiều.

* Mật ngọt chết ruồi.

* Mật rót vào tai.

* Mẹ gà con vịt.

* Mẹ tròn con vuông.

* Mèo đàng chó điếm.

* Mèo già hóa cáo.

* Mèo khen mèo dài đuôi.

* Mèo mả gà đồng.

* Mê như điếu đổ.

* Mềm lưng uốn gối.

* Miệng ăn núi lở. 

* Miệng còn hơi sữa.

* Miệng hùm gan sứa (Miệng hùm gan thỏ).

* Miệng hùm nọc rắn.

* Mình đồng gan sắt.

* Mình hạc xương mai.

* Mình trần thân trụi.

* Mò kim đáy biển.

* Mọc lông mọc cánh.

* Mọc lông trong bụng.

* Mỏi gối chồn chân.

* Mòn đường chết cỏ.

* Mỏng manh như sợi chỉ mành.

* Môi hở răng lạnh.

* Mồm loa mép dãi.

* Môn đăng hộ đối.

* Một chín một mười.

* Một còn một mất (Một mất một con).

* Một cổ hai tròng.

* Một công đôi ba việc.

* Một dạ hai lòng.

* Một đôi lời.

* Một liều, ba bảy cũng liều.

* Một lòng một dạ.

* Một mất mười ngờ.

* Một nắng hai sương.

* Một ngờ mười tội.

* Một sống một chết.    

* Một sớm một chiều.

* Một trời một vực.

* Một vốn bốn lời.

* Mở cờ trong bụng.

* Mở mặt mở mày.

* Mỡ để miệng mèo.

* Mũ ni che tai.

* Mua chín bán mười.

* Mua não chuốc sầu.

* Mua quan bán tước.

* Múa gậy vườn hoang.

* Múa mép khua môi (Khua môi múa mép).

* Múa rìu qua mắt thợ.

* Mũi dại, lái chịu đòn.

* Mùng xiêu chiếu rách.

* Mưa tạnh gió hòa.

* Mượn đầu heo nấu cháo.

* Mưu ma chước quỉ.

N


* Nài hoa ép liễu.

* Nát gan nát ruột.

* Nát như tương.

* Nay đây mai đó.

* Năm bè bảy mối.

* Năm cha bảy mẹ.

* Năm châu bốn bể.

* Năm chìm bảy nổi.

* Năm cùng tháng tận.

* Năm đợi mười chờ.

* Năm lần bảy lượt.

* Năm liệu bảy lo.

* Năm thì mười họa.

* Năm xung tháng hạn.

* Nằm gai nếm mật.

* Nằm sương gối đất.

* Nắng dãi mưa dầu.

* Nặng mặt sa mày.

* Nâng khăn sửa túi.

* Nâng trứng hứng hoa.

* Nấu sử sôi kinh.

* Nem công chả phượng.

* Ném đá giấu tay.

* Ném tiền qua cửa sổ.

* Ngả theo chiều gió.

* Ngán như cơm nếp.

* Ngàn cân treo sợi tóc.

* Ngàn năm một thuở.

* Ngang như cua.

* Ngày lành tháng tốt.

* Ngày một ngày hai.

* Ngày qua tháng lại.

* Ngày rộng tháng dài.

* Ngắn cổ bé họng.

* Ngậm đắng nuốt cay.

* Ngậm hờn nuốt tủi.

* Ngậm máu phun người.

* Ngây thơ cụ.

* Nghèo rớt mồng tơi.

* Nghèo xơ nghèo xác.

* Ngọc quí có vết.

* Ngoe ngoẩy như cua gãy càng.

* Ngọt như đường phèn.

* Ngồi ăn núi lở.

* Ngồi chơi xơi nước.

* Ngồi lê đôi mách.

* Ngồi mát ăn bát đầy.

* Ngồi mát ăn bát vàng.

* Ngồi thềm lết chợ.

* Ngồi trên lưng cọp.

* Ngu như bò.

* Ngủ đình ngủ quán.

* Ngủ gà ngủ gật.

* Ngứa mồm ngứa miệng.

* Ngựa non háu đá.

* Ngựa quen đường cũ.

* Người ba đấng, của ba loài.

* Người dưng nước lã.

* Nhà cao cửa rộng.

* Nhà dột cột xiêu.

* Nhà tan cửa nát.

* Nhà tranh vách đất.

* Nhang tàn khói lạnh.

* Nhanh như cắt.

* Nhanh như chớp.

* Nhát như cáy.

* Nhát như thỏ đế.

* Nhạt phấn phai hương.

* Nhắm mắt đưa chân.

* Nhắm mắt xuôi tay.

* Nhập nhằng đánh lận con đen.

* Nhất vợ nhì Trời.

* Nhe nanh múa vuốt.

* Nhẹ như bấc.

* Nhẹ như lông hồng.

* Nhiều thầy lắm ma.

* Nhìn rộng thấy xa. 

* Nhớn nhác như gà mắc đẻ.

* Nhúng tay vào chàm.

* Như chó với mèo.

* Như hình với bóng.

* Nhường cơm sẻ áo.

* No cơm ấm áo.

* No cơm ấm cật.

* Nói bậy nói bạ.

* Nói bóng nói gió.

* Nói cạnh nói khoé.

* Nói chuyện với đầu gối.

* Nói có sách, mách có chứng.

* Nói dai như đỉa.

* Nói dối như Cuội.

* Nói gần nói xa.

* Nói hươu nói vượn.

* Nói không hở răng.

* Nói không mở miệng.

* Nói móc họng.

* Nói nặng nói nhẹ.

* Nói ngon nói ngọt.

* Nói ngọt lọt đến xương.

* Nói ngọt như mía lùi.

* Nói ngược nói xuôi. 

* Nói nhăng nói cuội.

* Nói như chó sủa ma.

* Nói như dao chém đá.

* Nói như đấm vào tai.

* Nói như đinh đóng cột.

* Nói như móc họng.

* Nói như pháo rang.

* Nói như tạt nước vào mặt.

* Nói như thánh.

* Nói như trạng.

* Nói như vẹt.

* Nói phét như thần.

* Nói quấy nói quá.

* Nói rã bọt mép.

* Nói toạc móng heo.

* Nói trước quên sau.

* Nói vuốt đuôi.

* Non mòn biển cạn.

* Non sông gấm vóc.

* Non xanh nước biếc.

* Nóng ruột nóng gan.

* Nối dáo cho giặc.

* Nồi da xáo thit.

* Nồi tròn úp vung méo.

* Nổi tam bành.

* Nôm na mách qué.

* Nở mày nở mặt.

* Nợ như chúa Chổm.

(Chúa Chổm là Nguyễn Duy Ninh, con của vua Chiêu Tông bị nhà Mạc cướp ngôi. Duy Ninh trong thời gian ẩn trốn phải vay nợ mà sống qua ngày.
Về sau, tướng Nguyễn Kim đánh đổ nhà Mạc, lập Duy Ninh làm vua, danh hiệu là vua Trang Tông. Sau khi lên ngôi, vua Lê Trang Tông cho trả nợ và ban ơn cho những người đã cho ông vay. Nợ phải trả nhiều năm mới hết, cho nên mới có câu: nợ như chúa Chổm.
Giải nghĩa Tuc ngữ Việt Nam của Nguyễn Cừ. Nhà xuất bản Văn Học, 2012)

* Nuôi cáo trong nhà.

* Nuôi khỉ đốt nhà.

* Nuôi ong tay áo.

* Nuốt cay ngậm đắng (Ngậm đáng nuốt cay).

* Nuốt giận làm lành.

* Núp bóng từ-bi.

* Nửa đường đứt gánh.

* Nửa người nửa ngợm.

* Nửa úp nửa mở.

* Nước chảy bèo trôi.

* Nước chảy đá mòn.

* Nước chảy hoa trôi.

* Nước đến trôn mới nhảy.

* Nước đổ đầu vịt.

* Nước đổ lá khoai.

* Nước đổ lá môn.

* Nước đục thả câu.

* Nước lọ cơm niêu.

* Nước mắt cá sấu.

* Nước mắt chảy xuôi.

* Nước sâu sào ngắn.

* Nước sông gạo chợ.

* Nứt đố đổ vách.

O, Ô, Ơ


* Oan Thị Kính.

* Oan Thi Mậu.

* Ong chê bướm chán.

* Ong non ngứa nọc.

* Ong qua bướm lại.

* Ôm chân núp bóng.

* Ôm đào ấp mận.

* Ôm sầu nuốt tủi.

* Ôm rơm chữa cháy.

* –m o xo bại.

* –m tha, già thải.

* —n ào như ong vỡ tổ.

* Ông ăn chả, bà ăn nem.

* Ông già bà cả.

* Ông nói gà, bà nói vịt.

* Ông tha, bà bắt.

* Ông phủ đi, ông tri đến.

* Ông Tơ bà Nguyệt.

* Ơn nặng nghĩa dày.

* Ớn xương sống.

P


* Phai son lạt phấn.

* Phấn nhạt, hương phai.

* Phận bạc như vôi.

* Phận hẩm duyên ôi.

* Phong ba bão táp.

* Phồng mang trợn mắt.

* Phỗng tay trên.

* Phục sát đất.

* Phun châu nhả ngọc.

* Phượng chạ loan chung.

Q


* Qua cầu lật ván tháo đinh.

* Quan san nghìn dặm.

* Quạt nồng ấp lạnh.

* Quân dân cá nước.

* Quân sư quạt mo.

* Quần manh áo vá (Quần manh áo vải).

* Quấy hôi, bôi nhọ.

* Quen ăn bén mùi.

* Quen hơi bén tiếng.

* Quê cha đất tổ.

* Quê một cục.

* Quỷ khóc thần sầu (Thần sầu quỷ khóc).

* Quỷ tha ma bắt.

* Quít làm cam chịu.

* Quỳ gối cúi đầu.

R


* Ra luồn vào cúi.

* Ra lườm vào nguýt.

* Ra ngẩn vào ngơ.

* Ra ngỏ gặp gái.

(Điềm xúi xẻo).

* Ra oai tác quái.

* Rách như tổ đỉa.

* Rán sành ra mỡ.

* Rào trước đón sau.

* Rau cháo qua ngày.

* Rau nào sâu nấy.
 
* Rày gió mai mưa.

* Răng đen mã tấu.

* Rẻ như bèo. 

* Rét như cắt.

* Rõ như ban ngày.

* Rối bòng bong.

* Rối như gà mắc đẻ.

* Rối như ruột tằm.

* Rối như tơ vò.

* Rồng bay phượng múa.

* Rồng đến nhà tôm.

* Rồng gặp mây.

* Rồng mây gặp hội.

* Rồng vàng tắm nước ao tù.

* Rợn tóc gáy.

* Run như cây sậy.

* Rung cây nhát khỉ.

* Rụng như sung.

* Ruộng cả ao liền.

* Ruộng sâu trâu nái.

* Ruột đau như cắt.

* Ruột để ngoài da.

* Ruột nóng như cào.

* Rút mây động rừng (Kéo mây động rừng).

(mây : cây mây; một loại cây leo, thân cứng, bền, dài; thường dùng làm bàn, ghế, tủ, kệ).

* Rừng thiêng nước độc.

* Rừng vàng biển bạc.

* Rước voi về giày mồ.

* Rượu sớm trà trưa.

S


* Sa chân lỡ bước.

* Sa cơ lỡ bước.

* Sa cơ lỡ vận.

* Sa cơ thất thế.

* Sa mày nặng mặt.

* Sạch sành sanh.

* Sai con toán, bán con trâu.

* Sai một ly, đi một dặm.

* Sáng mắt ra.

(Tỉnh ngộ, thấy rõ sự thật).

* Sao dời vật đổi. 

* Sát khí đằng đằng.

* Say hoa đắm nguyệt.

* Say như điếu đổ.

* Sắc nước hương trời.

* Sắc sảo như dao. 

* Sẩy đàn tan nghé.

* Sẻ áo nhường cơm.   

* Sét đánh ngang tai.

* Sinh năm đẻ bảy.

* Sinh sau đẻ muộn.

* Sinh sôi nẩy nở.

* Sình lên xọp xuống.

* So vai rút cổ.


* Sổ lồng tung cánh.

* Sôi gan tím mật.

* Sông cạn đá mòn.

* Sống dở chết dở. (Dở sống dở chết).

* Sống gửi, thác về.

* Sống khôn thác thiêng. 

* Sốt ruột sốt gan.

* Sợ bóng sợ gió.

* Sợ nổi da gà.

* Sợi tóc chẻ làm tư.

* Sớm mận tối đào.

* Sơn son thiếp vàng.

* Sờn lòng nản chí.

* Suy bụng ta ra bụng người.

* Sư tử Hà Đông.

* Sướng như tiên.

T


* Tác oai tác quái.

* Tạc dạ ghi lòng.

* Tai bay vạ gió.

* Tai nghe mắt thấy.

* Tai qua nạn khỏi.

* Tai to mặt lớn.

* Tai trời ách đất.

* Tai vách mạch rừng.

* Tài cao đức trọng.

* Tài hèn sức mọn.

* Tan đàn rẽ nghé.

* Tan xương nát thịt.

* Tán hươu tán vượn.

* Tát như tát nước bầu.

* Tay bắt mặt mừng.

* Tay bế tay bồng.

* Tay bồng tay dắt.

* Tay chai vai mòn.

* Tay chèo tay lái.

* Tay làm hàm nhai.

* Tay xách nách mang.

* Tấc đất tấc vàng.
   
* Tâm đầu ý hợp.

* Tên bay đạn lạc.

* Thả con tép bắt con tôm.

* Thả hổ về rừng.

* Thả mồi bắt bóng.

* Tham bát bỏ mâm.

* Tham đó bỏ đăng.

* Tham thực cực thân.

* Tham vàng bỏ ngãi.

* Tham việc tiếc công.

* Than mây khóc gió.

* Than thân trách phận.

* Tháng đợi năm chờ.

*Tháng rộng ngày dài.

* Tháo cũi sổ lồng.

* Thay da đổi thịt.

* Thay lòng đổi dạ.

* Thẳng cánh cò bay.

* Thẳng như ruột ngựa.

* Thắt gan thắt ruột.

* Thắt lưng buộc bụng.

* Thâm căn cố đế.

* Thâm gan tím ruột.

* Thâm sơn cùng cốc.

* Thầm yêu trộm nhớ.

* Thân lừa ưa nặng.

* Thân lươn chẳng quản lấm đầu.
* Thân tàn ma dại.

* Thấp cổ, bé họng.

* Thất bại là mẹ thành công.

* Thất cơ lỡ vận.

* Thật thà là cha dại dột.

* Thật thà ma vật không chết !
 
* Thấy gà hóa cuốc.

* Theo voi ăn bã mía.

* Thét ra lửa.

* Thề non hẹn biển.

* Thề sống thề chết.

* Thêm mắm thêm muối.

* Thêm vây thêm cánh

* Thí cô-hồn.

* Thiên Lôi chỉ đâu đánh đó.

* Thiệt vàng sợ chi lửa.

* Thịt nát xương tan.

* Thỏa chí tang bồng.

* Thóc cao gạo kém.

* Thọc gậy bánh xe.

* Thờ ma lạy quỉ.

* Thở ngắn than dài.

* Thời giờ thấm thoắt thoi đưa.

* Thuận buồm xuôi gió.

* Thuận chèo mát mái.

* Thuận vợ thuận chồng.

* Thùng rỗng kêu to.

(Việt-hóa thành ngữ Pháp:"Les tonneaux vides font beaucoup de bruit " ).

* Thuốc đắng dã tật.

* Thuộc lòng như cháo.

* Thuyền xuôi, gió ngược.

* Thừa giấy vẽ voi.

* Thừng mềm trói chặt.
 
* Thương thầm nhớ trộm.

* Thương vay khóc mướn.

* Thượng cẳng chân, hạ cẳng tay.

* Thượng vàng hạ cám.

* Tiếc cay tiếc đắng.

* Tiên sư cố tổ. (chưởi)

* Tiền lưng gạo túi.

* Tiền mất tật mang.

* Tiền nào của nấy.

* Tiền rừng bạc bể.

* Tiền rương bạc đống.

* Tiền trả mạ nhổ.

* Tiền trao, cháo múc.

* Tiền vô như nước.

* Tiếng khoan tiếng nhặt.

* Tiếng nặng tiếng nhẹ.

* Tiêu tiền như rác.

* Tím gan tím ruột.

* Tin sét đánh.

* Tính quẩn lo quanh.
 
* Tình ngay lý gian.

* Tình sâu nghĩa nặng.

* Tình xưa nghĩa cũ.

* Tịt mù tăm cá bóng chim.

* To đầu khó chui.

* To gan lớn mật.

* Tóc bạc da mồi.

* Tô rồng vẽ rắn.

* Tô son điểm phấn.

* Tối mày tối mặt.

* Tối như đêm ba mươi.

* Tối tăm mặt mũi.

* Tôm đến nhà rồng.

* Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.

* Tốt vay dày nợ.

* Trà dư tửu hậu. 

* Trai tài gái sắc.

* Trai thanh gái lịch.

* Trái gió trở trời.

* Trái tai gai mắt.

* Trải gió dầm mưa.

* Tranh tối tranh sáng.

* Trăm cay nghìn đắng.

* Trăm công nghìn việc.

* Trăm dâu đổ đầu tằm.

* Trăm đắng nghìn cay (Trăm cay nghìn đắng).

* Trăm hồng nghìn tía.

* Trăm phương nghìn kế. 

* Trắng da dài tóc.

* Trắng như ngà.

* Trắng như trứng gà bóc.

* Trâm gãy bình rơi.

* Trầm tư mặc tưởng.

* Trần như nhộng.

* Trần trùng trục.

* Trâu bò húc nhau, ruồi muỗi chết.

* Trâu chậm uống nước đục.

* Trâu già gặm cỏ non.

* Tre già măng mọc. 

* Tréo cẳng ngỗng.

* Trèo cao té nặng.

* Trên dao, dưới thớt.

* Trên đe, dưới búa.

* Trói gà không chặt.

* Trói voi bỏ rọ.

* Trong ấm ngoài êm.

* Trong ngọc trắng ngà.

* Trôi sông, dạt chợ.

* Trộm cắp như rươi.

(rươi : một loại trùn sinh sống rất nhiều ở vùng nước lợ).

* Trốn chúa lộn chồng.

* Trốn chui trốn nhủi.

* Trộm nhớ thầm yêu (Trộm yêu thầm nhớ).

* Trông gà hóa cuốc (Nom gà hóa cuội).

* Trông mòn con mắt.

* Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược.

* Trơ mắt ếch.

* Trơ như đá, vững như đồng.

* Trơ như mặt thớt.

* Trơ tráo như gáo múc dầu.

* Trời đánh thánh vật.

* Trời gọi ai nấy dạ.

* Trời không có mắt.

* Trời long đất lở.

* Trời quang mây tạnh.

* Trời sầu đất thảm.


* Trời tru đất diệt.

* Trời xui đất khiến.

* Trứng chọi đá.

* Trướng rủ màn che.

* Trưởng giả học làm sang.

* Túi cơm giá áo (Giá áo túi cơm).
 
* Tức lộn ruột.

* Tức nước vỡ bờ.

U, Ư


* U mê ám chướng.

* Ù ù cạc cạc.

* Uốn ba tấc lưỡi.

* Uốn lưng quỳ gối.

* Uống máu ăn thề.

* Uống nước nhớ nguồn.

* Ướt như chuột lột.

V


* Vá trời lấp biển.

* Vạ mồm vạ miệng.

* Vạch áo cho người xem lưng.

* Vạch đùi cho người ta véo.

* Vạch lá tìm sâu.

* Vai u thịt bắp.

* Vải thưa che mắt thánh.

* Ván đã đóng thuyền.

* Vang bóng một thời.

* Vang trời dậy đất.

* Vàng đỏ làm nhọ lòng son.

* Vàng thau lẫn lộn.

* Vào lỗ tai, ra lỗ miệng.

* Vào luồn ra cúi. 

* Vào sinh ra tử.

* Vào thưa ra bẩm.

* Văn dốt vũ nhát.

* Văn hay chữ tốt.

* Vắn cổ kêu chẳng thấu Trời.

(vắn : ngắn)

* Vắng như chùa Bà Đanh.

* Vắng tanh như buổi chợ chiều.

* Vắt chanh bỏ vỏ.

* Vắt chân lên cổ.

* Vắt cổ chày ra nước. 

* Vặt đầu cá, vá đầu tôm.

* Vật đổi sao dời.

* Vẽ hùm thêm cánh.

* Vẽ rắn thêm chân.

* Vì thần phải nể cây đa.

* Vịt nghe sấm.

* Vỏ quýt dày có móng tay nhọn.

* Vơ đũa cả nắm. 

* Vu oan giá họa.

* Vui lòng hả dạ.

* Vuốt mặt phải nể mũi.

* Vuốt râu hùm.

* Vừa ăn cướp, vừa la làng.

* Vừa đánh trống, vừa ăn cướp.

* Vừa đấm vừa xoa.

* Vững như bàn thạch.

* Vững như kiềng ba chân.

* Vườn không nhà trống.

* Vượt suối băng rừng (Vượt suối băng ngàn).

X


* Xa chạy cao bay.

* Xa lắc xa lơ (Xa lơ xa lắc).

* Xa mặt cách lòng.

* Xa sông, cách núi.

* Xa vời vợi.

* Xác rác xơ rơ.

* Xanh bủng xanh beo.

* Xanh như tàu lá.

* Xanh vỏ đỏ lòng.

* Xấu mặt chặt dạ (Xấu mặt chặt nồi).

* Xấu như cú.

* Xấu như dạ xoa.

* Xấu như ma.

* Xấu như quỷ.

* Xe tơ kết tóc (Kết tóc xe tơ).

* Xé mắm mút tay.

* Xé ruột xé gan.

* Xẻ núi lấp sông.

* Xẻ ván bán thuyền.

* Xỏ chân lỗ mũi.

* Xoay như chong chóng.

* Xót ruột xót gan.

* Xuôi chèo mát mái.

* Xứng đôi vừa lứa.

* Xương đồng da sắt.

* Xương tàn cốt rụi.

Y


* Yên giấc ngàn thu.

* Yêu chó, chó liếm mặt.

* Yêu nước thương nòi.

* Yêu thầm nhớ trộm (Yêu trộm nhớ thầm).

* Yêu vụng nhớ thầm.

* Yếu bóng vía.

    (Còn tiếp)

Back to top
« Last Edit: 18. Apr 2018 , 19:12 by Dau Do »  

Triệu người quen, có mấy người thương
 
IP Logged
 
Page Index Toggle Pages: 1
Send Topic In ra