Đọc sách "Cha và Con"

(Tiểu thuyết về bác Hồ và cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc)
Hàn Lệ Nhân

Một đêm, bắt gặp trên mạng một bài giới thiệu cuốn Cha và Con của tác giả Hồ Phương, Nxb Kim Đồng – Hà Nội 08/2007, trong đó [« Nhà văn [Hồ Phương] tâm sự đại ý rằng : “Tôi cố gắng viết sao cho người đọc không có cảm giác Bác Hồ như thần thánh từ lúc còn là trẻ thơ”»] (1). Lời tâm sự của nhà văn-thiếu tướng Hồ Phương đã gây sự tò mò trong tôi vì đối với tôi đó là một ý "cách mạng" mới, táo bạo ngoài luồng. Non tháng sau tôi có trong tay cuốn Cha và Con - Tiểu thuyết về Bác Hồ và cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. In 2.000 bản, giá 50.000VNĐ.

Những chi tiết "lịch sử" trong sách, tuy có khá nhiều so le với tài liệu chính thống tôi có trong tủ sách, trong sổ tay không là điều làm tôi quá thắc mắc, nhưng khi đọc xong lần đầu, so sánh lời tác giả tâm sự [/]« Tôi cố gắng viết sao cho người đọc không có cảm giác Bác Hồ như thần thánh từ lúc còn là trẻ thơ »[/i] với toàn bộ sách thì có lắm điều tương phản trong nói và làm, giữa quảng cáo và sản phẩm : Tác giả đã khéo giàn dựng lớp lang những "điển tích" từ « còn là ấu thơ » để cậu Côn có căn cơ trở nên "thần thánh" sau khi hoá thành Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhất là sau khi Người được / bị lộng kiếng tại Ba Đình, đúng như lời cụ đại tướng Võ Nguyên Giáp viết trong lời giới thiệu [« Tôi hoan nghênh nxb Kim Đồng đã kịp thời xuất bản sách Cha và Con để góp phần phục vụ cho cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh"»] (trang 5).

Tôi đọc Cha và Con bốn lần, ba lần sau có cây bút chì trong tay. Nội dung xoay quanh thời thơ ấu cho đến lúc cậu Côn [Văn Ba / Nguyễn Tất Thành / Hồ Chí Minh] xuống tàu [« Thuỷ sư đô đốc La-tút-sơ Tơ-rê-vin (Amiral la touche Trevinne »] (trang 361) – đáng lẽ phải viết : Amiral Latouche-Tréville - " ra đi tìm đường cứu nước" với câu [« thần chú mới : Chớ có quên mục đích ! Bất cứ hoàn cảnh nào cũng không được ngã lòng và quên mục đích ! » (trang 375). Trọn cuốn sách 375 trang khổ 16cm x 24cm, phần làm nổi bật những đức tính của ông bố phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là để làm nổi bật hơn nữa những đức tính của cậu con út tên Côn mà theo chỗ tôi cảm nhận thành hổ phụ sinh hồ tử ! Tựu trung ấm Côn mới 13 tuổi đầu không những « là thằng cún con ngoan nhất nhà » (trang 42) mà cái gì cũng giỏi, cũng hay, cũng tốt, cũng khác thường, xem chừng bề dày và tinh hoa của 4.000 văn hiến của dân tộc con rồng cháu tiên đều bị / được kết tinh nhập thon lỏn vào mỗi con người cậu ta.

1.
Mở đầu là Côn đi chăn trâu cùng lũ bạn, bày trò chơi « nghĩa quân », ấm Côn tuy nhỏ tuổi lại được các bạn [i]nài nỉ làm thủ lãnh như [« cụ tú Vương Thúc Mậu tế cờ, cắt máu ăn thề ở núi Chung rồi xuất quân đi đánh Tây ! »]. Ấm Côn [« mắt rất sáng, cất tiếng nói to, dõng dạc : " Bớ anh em Chung nghĩa quân ! Ta là Vương Thúc Mậu đứng dưới cờ nghĩa này khen thưởng tinh thần anh em đã dám xả thân vì nước, đánh đuổi giặc Tây dương, cứu nước cứu nhà !  Ta đã thắng !  Tây dương đã bại !  Ta sẽ mở đại tiệc khao quân ! " »] (trang 9-12).

Lời bàn : Cứ như thể Đinh Bộ Lĩnh cờ lau tập trận 10 thế kỷ trước, với chút khác biệt là chú bé Đinh Bộ Lĩnh mà tôi quen từ trong sử không « sớm tỏ ra có năng khiếu văn chương » (trang 14) như cậu ấm Côn, khi ông khách - Lê Văn Quyên [« vui vẻ hỏi : Nầy, cậu ấm con quan phó bảng mà cũng đi chăn trâu cắt cỏ hả ? ». Cậu Côn (13 tuổi) tủm tỉm cười rồi đọc một câu chữ Hán như để đáp lại ông khách : Thưa chú, Vật dĩ quan gia vi ngô phong dạng ạ ! / Đừng lấy phong cách nhà quan làm phong cách nhà mình ! »] ; một lúc sau đó trong nhà ông phó bảng Sắc, cậu ấm Côn lại đọc luôn cho ông khách họ Lê nghe hai câu thơ của chú giải San / Phan Bội Châu :« Mỗi phạn bất vong duy trúc bạch, lập thân tối hạ thị văn chương / mỗi bữa không quên ghi sử sách, lập thân hèn nhất ấy văn chương. »] (trang 9-15) để tỏ chí hướng rạng đông của mình. Tài ứng đáp cỡ này kém gì lưỡng quốc trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi thời còn bé, nhưng lại có chút khác biệt : Mạc Đĩnh Chi nghe nói cực cổ quái xấu giai, tướng thấp-da đen-trán vồ-mũi tẹt-mồm vẩu như tiểu tinh tinh, còn ấm Côn làng Sen xứ Nghệ thì [« đôi mắt sáng đặc biệt, với gương mặt tinh nhanh [ranh ?], khôi ngô »](trang 9).

2.
Một chú bé chăn trâu nói với ông khách họ Lê: [« Chao, hắn (ấm Côn) sáng dạ lắm. Mới lên bốn lên năm hắn đã học Tam Tự Kinh chỉ có ba ngày hết sách. Nay hắn đã học qua Tứ thư, Ngũ kinh. Cha cháu bảo đó là sách khó rồi. Hắn đã học cả Luận ngữ nữa… »] (trang 13) ; kể cả chơi cờ tướng ấm Côn cũng đã có [« những nước pháo lạ : Luôn luôn xuất hiện rất bất thần. Riêng cậu Tú (Hoà) lại nói cờ cậu (Côn) hay nhất, đáng sợ nhất là cái tài luôn biết tạo thế, rồi nắm thời cơ quật lại hết sức bất ngờ… »] (trang 80), bô lão trong làng thua ráo nhưng « xem ra còn cay lắm ». Chưa hết, mới 13 tuổi mà ấm Côn đã rành nghề  "gà" Hát phường vải cho cô chị cả tên Thanh và các cô trong làng đi tranh tài với các thanh niên làng khác. Những câu hóc buá của Côn "gà", trích dẫn :

[« 1. Cây tam thất trồng ba, bảy chậu,
Pháo cửu trùng đốt nổ chín nghìn phong,
Chàng mà đối được, thiếp theo không chàng về.

2. Cô Xuân mà đi chợ Hạ,
Mua một con cá thu về, chợ hãy còn đông.

3. Chim Đa mà đổ cành đa,
Cất tiếng gáy đa đa ích thiện.
Con cá ốc nằm dưới vũng úc
Vảy đuôi lên úc úc hồ văn.
Rằng chàng là đấng văn nhân,
Chàng mà đối được thiếp theo chân chàng về. »] (trang 29-30)

Lời bàn : Sự thông minh lộ quá sớm của ấm Côn từ Tam Tự Kinh đến Luận Ngữ tôi chỉ có nước mỉm cười. Đọc đến chuyện cậu bé giỏi cờ tướng làm tôi mang máng nhớ xa tới thần cờ Đế Thích, rồi liên tưởng gần rằng biết đâu cậu Côn chẳng là tiền nhân của kỳ tiên Trung quốc Hu Rong Hua / Hồ Vinh Hoa (sinh năm 1945), còn được mệnh danh là Hồ tư lệnh, 5 lần đoạt giải Vô địch thế giới về cờ tướng, lần thứ nhất khi mới 15 tuổi ! Trường hợp của Hồ tư lệnh được làng cờ tướng nhận định là phải vài thế kỷ mới có một người ! Về "gà" thơ tôi nhớ tới thú cô đầu của các cụ đồ nho 60-70 tuổi trong buổi giao thời Tàu-Tây đầu thế kỷ 20 ở xứ ta, đặc biệt lối hãm thơ, tập Kiều cho cô đầu hát qua bài Nơi nghị trường trong cuốn Chuyện Cà-kê của Lãng Nhân Phùng Tất Đắc. Nxb Nam Chi Tùng Thư, Sàigòn 1968, trong đó có câu :

Văn chương y quốc đáng tài
Con oanh học nói mỉa mai trên cành
Chỉ sợ tiết canh ! (trang 170).

3.
Ông Sắc và ấm Côn ra Bắc, gặp sông Hồng, cậu Côn nói với cha :

     [- « Cha ơi, tới được sông Hồng rồi, con lại muốn thấy cả Hà Nội nữa cha ạ.

Ông Sắc lắc đầu :

- Lần nầy thì chưa được. Cha đã tính rồi. Không còn đủ tiền để đi nhiều ngày nữa. Đấy là chưa nói tới chuyện cha con ta không có giấy phép của Tây để vào Hà Nội.

Côn ngạc nhiên :

-      Đất nước mình, mình muốn tới đâu thì tới chứ, sao Tây lại ngăn cấm được, cha ?

-      Con ơi, con quên là nước mất rồi ư ? »] (trang 122)

Lời bàn : Mẩu đối thoại này làm tôi nhớ tới trường hợp y chang sau khi Bắc và Nam Việt Nam bị / được thống nhất năm 1976, dưới danh xưng dân gian là "ngăn sông cấm chợ", tôi không nhớ tình cảnh nhân dân Việt Nam phải có giấy phép từ chính quyền CS Việt Nam mới có quyền đi từ tỉnh này đến tỉnh khác ngay trong lòng đất nước Việt Nam thống nhất của mình được xoá bỏ năm nào. Hơn nữa, đất nước ta đã "ổn định" từ hơn 30 năm, vậy vấn đề muốn dời chuyển Hộ khẩu đã được hoàn toàn cởi trói, đã được hoàn toàn tự do chưa ?

(tiếp theo trang sau)