Tiếng Việt được La Mã hóa như thế nào?
Tổ tiên chúng ta phát âm ra sao ? Khi ký âm bằng mẫu tự La Tinh, tiếng Việt đã bị thay đổi như thế nào ?

§§§§§§§§§§

Huynh trưởng Thanh Kính Tử trong Tập San Y Sĩ số 155 có nêu lên thắc mắc về sự phiên âm Blời = Trời.

Thật vậy cầu xin « Đức Chúa Blời » có một cái gì không ổn, có thể là một nguyên nhân bỏ Đạo …

Theo những gì tôi đọc được thì  lý do của sự phiên âm ấy tương đối đơn giản : ở thời điểm mà các cố đạo truyền giáo phiên âm chữ Việt bằng mẫu tự La Tinh, thì ông bà của chúng ta thực sự phát âm « Blời » hoặc gần như vậy.

Sách Hoa Di Dịch Ngữ đời Minh (thế kỷ 15 ?), ghi rằng người mình gọi « Thiên » là « lôi » . « Lôi » so với blôi, blời không xa. Có lẽ người Tàu không có âm « BL » và không có chữ nào gần với chữ Blời bằng chữ « Lôi » ?

Đến thế kỷ 17, chúng ta có một khái niệm về cách phát âm tiếng Việt một cách chính xác hơn, qua công trình ký âm của Alexandre de Rhodes. Từ khởi điểm đó người ta tìm ra những biến đổi cho đến cách phát âm hiện đại. Một số quy luật được đặt ra. Xin ghi lại một cách sơ lược, theo Maspero, trích dẫn bởi Võ Long Tê (Định Hướng - số 13 – Hè 1997) :

Âm BL, đổi ra Z, và TR khi vào Đàng Trong, thí dụ :

Blời    --> Zời (Giời) --> Trời
Blầu   -->     Giầu     --> Trầu
Blang --> Giăng --> Trăng
Blái    --> Trái ( theo John Barrow, một du khách đến Đà Nẵng năm 1792)

Âm ML đổi thành NH, hoặc L

Mlớn   --> Nhớn --> Lớn
Mlát    --> Nhát   --> Lát
Mlơi   --> Nhời   --> Lời
Mlầm --> Nhầm --> Lầm
Mlặt   --> Nhặt    --> Lặt

Âm TL đổi sang TR

Tlâu   --> Trâu (còn con « tâu tắng » ở đâu ra ?)
Tlăm  --> Trăm
Tlẻ     --> Trẻ
Tlung (Te Lung) --> Trứng (John Barrow)

Theo phát âm Mường, thì TR hoán chuyển với KL (Martine Piat -1964 – Võ Long Tê) :

Klang   <-->   Trăm (John Barrow)
(Ở trên « Trăm » đến từ « Tlăm »)

Klái      <-->    Trái

Ngoài ra cũng có sự hoán chuyển giữa B và V

Boua  -->   Vua (W. Dampier, du lịch năm 1688)
Béo    <--> Véo (nhưng cũng có « nhéo »)
Bẩn    <--> vẩn
Bung  <--> vung (hay bùng --> vùng)
Bành  <--> vành (ra ba góc, da còn thiếu …)

Tựu trung cũng giống như các ngôn ngữ Ấn Âu :

caBallero   <-->  CaValier
Bicente      <-->  Vincent      (Bicente Lizarazu ...)


Vài hàng đóng góp với quý anh chị, mong được quý vị cho đọc thêm về đề tài này.