Tôi là đàn bà. Người đàn bà sống để Yêu & Viết.
Nên, tình ca còn là một trong những nỗi đam mê rất riêng của chính mình.

Nhắc đến tình ca, đến những ca khúc và những kỷ niệm… ông HP viết “ …Mỗi bài hát, của riêng mỗi người đều mang theo những màu sắc, âm thanh của một ngày tháng cũ xa xưa nào đó, cho nên đối với người này bản nhạc có thể có ý nghĩa, quay quắt tuyệt vời, với người kia là tầm thường vô vị. Những ca khúc được hát lên trong một đoạn đời nào đó, sẽ được nhắc lại, vẽ lại bây giờ, đó là giai điệu của một mối tình, một hình ảnh, một tháng, một ngày, một phút giây. Khi tiếng hát được cất lên, chúng ta không nhìn ra người hát, không nhớ tới người viết. Nó là nỗi niềm riêng của mỗi người, là châu báu không thể ban cho ai. Chính những dòng nhạc đó đã tiềm ẩn sẵn đâu đó trong vùng sâu kín của tâm hồn, đang trỗi dậy gọi chúng ta về với những ngày tháng cũ…” (*)

Đối với tôi.  Những giai thoại tình yêu trong từng ca khúc còn là nỗi tò mò thật thú vị. Cách đây không lâu, ông ca sĩ  Duy Trác có lần đã nói về tình yêu “ thời bây giờ”:
“Bây giờ tuổi trẻ đã có đời sống khác, họ có những kỷ niệm khác, và họ thích bày tỏ tình yêu khác, cách yêu đương khác…”

Tình yêu ngày xưa sâu lắng hơn, thủy chung hơn…Có lẽ vì vậy khi nghe lại những tình khúc một thời như có gì vừa cắm phập trong trái tim, khiến ta vẫn bàng hoàng rung động….!

Trong loạt bài viết về những giai thoại tình yêu.  Tôi sẽ chắt lọc, tóm tắt từ những bài viết, từ những lời kể, hoặc trích lại từ những  tài liệu khả tín để chúng ta cùng nhớ về một thưở Người Xưa Đâu Tá?

Nhạc sĩ Ngọc Bích tên thật là Nguyễn Ngọc Bích, sinh năm 1924 tại Hà Nội. Mất vào lúc 11 giờ tối Thứ Hai, ngày 15 tháng 10 năm 2001 tại một bệnh viện ở thành phố Paramount, Los Angles California USA, vì bị nhồi máu cơ tim.  ( một tuần sau khi đến dự đám táng Nhạc Sĩ Hoàng Thi Thơ )
Nhạc sĩ Ngọc Bích hưởng thọ 77 tuổi và độc thân suốt đời....

....Một câu chuyện rất xưa cũ được người em của tác giả “Mộng Chiều Xuân” kể rằng:
“Anh Bích tôi sáng tác không nhiều. Nhưng nhan đề ca khúc nào của anh tôi, nếu không có chữ ‘mộng,’ thì cũng có chữ ‘mơ’, và gần như quá nửa những sáng tác ấy, có chữ ‘chiều.’ Ngày xưa, có lần tôi đã hỏi anh Bích tôi rằng, tại sao anh thích mấy chữ đó quá vậy? Bộ anh không thể lựa cho nhan đề nhạc của anh một chữ nào khác hay sao? -- Thì mặt anh tôi sa sầm xuống. Anh tôi trả lời tôi bằng cái nhìn lặng lẽ, chịu đựng, cố hữu. Cái nhìn lặng lẽ của anh ấy khiến tôi rùng bắt mình. Từ đó, không bao giờ tôi dám có một lần hỏi thêm.
“Tôi nhớ đâu khoảng một hai ngày trước 30 tháng 4, giữa lúc Saigòn cực kỳ hỗn loạn, chúng tôi nhận được một bức thư tay, gửi cho anh Bích, do ai đó đem tới tận nhà. Khi đó anh Bích đã đi mất tiêu. Cá nhân tôi cũng không hy vọng gì gặp lại được anh ấy. Tuy nhiên, tôi vẫn nghĩ cần biết lá thư nói gì. Nên cuối cùng tôi là người đọc lá thư đó.
“Đó là lá thư của một người đàn bà tên Xuân, viết rất vắn tắt, nên không rõ nghĩa lắm. Đại ý bảo anh Bích tôi ở lại chờ bà ấy. Mọi chuyện đã đổi khác. Đã tới lúc chúng ta có thể sống đời sống thật chứ không còn là giấc mơ nữa...”
“Nhiều năm sau, gặp lại anh Bích tôi ở Mỹ, tôi kể lại câu chuyện và cho anh biết, tôi vượt biên, bị cướp tất cả, ngay quần áo cũng không còn, nói chi bức thư của anh ấy... Anh tôi im lặng. Tôi nghĩ anh thông cảm cho hoàn cảnh của tôi.
“Nhưng chẳng vì thế mà anh nói với tôi một lời nào, về người đàn bà kia.
“Vì thế, trước vong linh anh tôi ở đây hôm nay, tôi không dám thêm thắt điều gì... Tôi muốn nói tôi không biết, có phải đó là người đàn bà trong những bản nhạc của anh tôi hay không!” (**)

Gió chiều thầm vương bao nhớ nhung
Người yêu thoáng qua trong giấc mộng
Vui nguồn sống mơ
Những ngày mong chờ
Trách ai đành tâm hững hờ

Mối tình đầu xuân ai thấu chăng?
Lòng tha thiết vương theo tiếng đàn
Mơ đời ái ân những ngày phong trần
Sống trong mộng đẹp ngày xuân

Ngây thơ giáng huyền đến trong mơ
Lòng anh bớt sầu
Mộng vàng phút tan theo gió chiều
Biết em về đâu

Hãy trả lời lòng anh mấy câu
Tình duyên với em trong kiếp nào
Xuân còn thắm tươi
Anh còn mong chờ
Ái ân kẻo tàn ngày mơ!
( Mộng Chiều Xuân - Ngọc Bích )

                                         . thụyvi
                   ( chiều xuân Hầm Nắng, Michigan 2011 )
(*) Tạp ghi Huy Phương
(**) trích trong Du Tử Lê
(***) Mộng Chiều Xuân do Duy Trác trình bày

Hình như trong tất cả chúng ta  có ít nhất một lần từng nghe ca khúc của Nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9. Như thời trước  “ Không”  “Buồn ơi chào mi”…. Hoặc bây giờ là “ Tình khúc chiều mưa” “ Lặng lẽ tiếng Dương cầm”…..
Nguyễn Ánh 9 tên thật là Nguyễn Đình Ánh, sinh năm 1940 tại Phan Rang. Hiện ông vẫn còn khoẻ mạnh vui thoả với niềm đam mê âm nhạc tại một điểm hẹn do chính ông gầy dựng :  Quán cafe Tiếng Dương Cầm (373 Nguyễn Trọng Tuyển, Q.Tân Bình. Saigon )

“ …Cách đây mấy thập niên. Cuộc đời nghệ sĩ của Nguyễn Ánh 9 tưởng chừng như dừng lại ở vai trò một nhạc sĩ hòa âm và đệm dương cầm cho một số phòng trà, nhưng trong chuyến đi Nhật vào tháng 8 năm 1970, cùng với Khánh Ly biểu diễn tại hội chợ Osaka (Nhật). Sau buổi diễn, khi cùng với Khánh Ly đứng chờ thang máy lên phòng khách sạn, thấy ông mang vẻ mặt buồn buồn, Khánh Ly lên tiếng hỏi: "Còn thương nó không bạn?", ý muốn hỏi về một người tình của Nguyễn Ánh 9 vào thời đó.  Câu hỏi như đụng thấu tâm can, với cảm xúc dạt dào, trong vòng vài tiếng đồng hồ, ông viết xong một bản nhạc với những lời lẽ thật lạ. Lúc đầu ông lấy tựa..."Không, Không... Tôi Không Còn Yêu Em Nữa". do được tác động cảm hứng thêm từ một ca khúc của Christopher "Non, Non, Je ne t'aime plus"...Về sau, Nguyễn Ánh 9 cắt gọn tất cả, chỉ còn lại một chữ KHÔNG duy nhất.

Khi bài KHÔNG được phổ biến, tên tuổi của Nguyễn Ánh 9 được mọi người hâm mộ, anh mới thật sự có cảm hứng sáng tác những ca khúc mới lần lượt như "Ai đưa em về", "Một lời cuối cho em", "Chia phôi", "Không 2", "Trọn kiếp đơn côi" ... vào cuối năm 1971 và đầu năm 1972...

Bản nhạc Không cũng trở thành một trong những nhạc phẩm gắn liền với cuộc đời ca hát của Elvis Phương, cũng như một số ca khúc khác của Nguyễn Ánh 9 như Ai đưa em về, Chia phôi, Lời cuối cho em... được Elvis Phương trình bày thường xuyên trên sân khấu của vũ trường Queen Bee ( *)

Hẳn chúng ta đang tò mò về “ Người Tình” của Nguyễn Ánh 9? Điều sẽ còn làm cho chúng ta bất ngờ, ông Nguyễn Ánh 9 không giống như phần đông những nghệ sĩ khác – lê thê nhiều mối tình. Người tình trong bản Không là người tình, là tình yêu duy nhất trong đời của người nhạc sĩ.




Hãy nghe ông tâm sự:
“ 18 tuổi, tôi gặp mối tình đầu. Hai người tình thơ trẻ bị cuốn vào niềm đam mê choáng váng và mãnh liệt. Nhưng dường như là số phận, những mối tình quá đẹp, thường khó vẹn toàn. Gia đình cô gái không đồng ý cho con mình yêu anh nhạc sĩ nghèo, sống lang bạc kỳ hồ. Ngăn không được lòng đôi trẻ, cha mẹ cô dùng kế ly gián, gây nghi ngờ hờn giận cho hai người, Để cách ly, cô ấy bị bố mẹ bắt sang Pháp sống, hòng ngăn cản mối tình “ rồ dại” với chàng nhạc sĩ…
Trong tâm trạng tan nát, bẽ bàng vì lầm tưởng bị người tình phụ rẫy, tôi viết bài Không với những lời như từ chối như cố quên. Sau này, khi tôi đã có vợ con, chúng tôi gặp lại nhau thì mới vỡ lẽ rằng, trước đây, cô ấy bị bố mẹ giấu hết thư và không cho liên lạc với tôi. Đến bây giờ cô ấy vẫn sống một mình với dư âm mối tình đầu.
- Hồi nhỏ tôi học rất giỏi, ba mẹ muốn tôi trở thành kỹ sư, bác sĩ, chứ không ưa nghệ sĩ. Ba cho tôi lựa chọn, một là làm theo bố mẹ, hai là ra khỏi nhà. Tôi đã chọn cách thứ hai.
- Cái tên Nguyễn Ánh 9 có liên quan gì tới mối tình này không, thưa ông?
- Đây là tên mà cô ấy đặt cho tôi. Khi tôi viết những bản nhạc đầu tiên, lấy tên thật là Nguyễn Đình Ánh thì dài quá, mà viết là Nguyễn Ánh thì lại trùng với tên của vua Gia Long. Bởi vậy, cô ấy bảo, chữ Nguyễn Ánh có 9 ký tự, mà số 9 theo quan niệm phương Đông là số may mắn, bởi vậy, nên lấy bút danh là Nguyễn Ánh 9.
- Sau khi biết người yêu đầu tiên vẫn cô đơn, cảm giác của ông như thế nào?
- Tôi có lỗi rất lớn với gia đình bởi tới giờ tôi vẫn yêu người đó. Nhưng đó là một tình yêu rất xa. Mỗi khi buồn tôi lại nhớ tới những kỷ niệm xưa và nỗi buồn qua đi. Người ấy đã lấy thành công của tôi để làm niềm vui cho mình. Nghĩ tới điều này càng làm tôi buồn thêm. Tất cả tình khúc của tôi chỉ dành cho người ấy.
- Một tình yêu đẹp thế có làm vợ ông chạnh lòng?
- Chắc là vợ tôi cũng khổ lắm, nhưng cô ấy rất dễ thương. Cô ấy hiểu và không trách móc, thậm chí còn an ủi tôi. Vợ tôi quá tuyệt vời, thành ra tôi cảm thấy có tội với cả hai người. Hạnh phúc của tôi là có được một tình yêu chân thực, một người vợ hiền và những đứa con ngoan. Thế là quá nhiều với một con người rồi.
- Sáng tác nhạc bằng chính nỗi đau của mình phải chăng là một sự hành hạ bản thân?
- Mỗi lần sáng tác, tôi đều mong có người ấy ở bên cạnh và cảm giác thường trực của tôi là xót xa. Tôi cố gắng có được thành công để người đó thấy rằng sự hy sinh của cô ấy là xứng đáng….” (**)

Chúng ta hãy bỏ qua những điều tiếng, bỏ qua những phê phán nặng phần đạo đức. Người viết muốn chúng ta cùng chiêm nghiệm, cùng chiêm ngưỡng một mối tình. Một cuộc tình đẹp, đẹp, tuyệt đẹp. Đẹp chung thủy với những ký ức ngọt ngào. Cùng chiêm ngưỡng một nhân cách hành xử của người vợ như hạt tinh khiết lưu ly không tỳ vết bởi đã vượt qua những nỗi ghen thường tình.
Và cùng chiêm ngưỡng sự thật thà thẳng thắng đáng kính trọng của một người đàn ông:
…. “ Tình đầu là mật ngọt, là rượu say, là trọn vẹn nồng nàn, đắng nghét. Nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 đã viết tất cả các tình khúc trong đời mình từ dư âm ấy. Giờ đây, đã gần ở tuổi "cổ lai hy", nhạc sĩ vẫn còn choáng váng: Vết bỏng của tình đầu vĩnh viễn không nguôi dịu. Đôi khi tôi cứ nghĩ đó là nỗi đau trời cho. Nếu thành vợ chồng chắc gì tình yêu sống mãi. Vì không có nhau trọn vẹn nên cô ấy mãi trẻ trung, nhẹ nhàng và thanh cao, lúc nào cũng là thiếu nữ đôi mươi trong tâm hồn tôi. Ký ức về cô ấy là điểm tựa để tôi nương vào, giữ gìn những gì trong lành nhất cho âm nhạc và đời sống của mình".
Năm 1965, ông lập gia đình và tin tưởng những dông bão của mối tình đầu sẽ ngủ yên. Chăm chút, trách nhiệm hết mực với vợ con, nhưng ông không giấu lòng mình: "Vợ tôi là một người phụ nữ dịu hiền nhân hậu, có lẽ chẳng người phụ nữ nào đủ vị tha và hy sinh cho chồng mình như cô ấy. Tôi mắc nợ trọn kiếp với người bạn đời, bởi tình yêu đã vĩnh viễn câm lặng, trái tim tôi không còn cảm giác sau hình ảnh của mối tình đầu".

Năm 1974, ông gặp lại người tình xưa khi cô về Sài Gòn, cô vẫn một mình, vẫn yêu ông và chẳng oán trách gì. Đã lỡ làng, có xót xa thì cũng đành sống cho hết bi kịch một kiếp người. Họ lại xa nhau, lần này là mãi mãi, để vùi chôn những dấu yêu xưa cũ vào đáy lòng mình, nhức buốt, cho tới hơi thở cuối cùng.

Người vợ hiền của  nhạc sĩ quả là đáng trân trọng bởi sự nhẫn nại, bao dung và tình yêu quá lớn bà dành cho ông. Gần 40 năm kết tóc xe tơ, bà chưa từng dằn vặt chồng, luôn câm lặng chịu đựng, và chỉ nén khóc khi còn một mình ngồi nghe lại những bản tình ca ông viết cho người phụ nữ kia. Trong bi kịch này, bà mới thực sự là người bị tổn thương. Nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 coi vợ như là ân nhân của đời mình, ông nói: "Càng về già, càng thương bà ấy hơn. Tôi "gác kiếm" còn vì muốn có thời gian chăm sóc và bù đắp cho vợ. Tôi coi việc ấy là hệ trọng với những năm còn lại của đời mình".
Vì thế, ông chẳng lỡ đi đâu xa sợ bà một mình sẽ buồn, làm một việc nhỏ ông cũng tâm niệm dành thành quả và niềm vui ấy cho vợ. Ở tuổi xế chiều, ông đã thấy quý giá vì được sống trọn đời bên một người phụ nữ, chẳng vì lửa nồng tình yêu mà vì hơi ấm bền bỉ, yên lặng và thiêng liêng của nghĩa nhân duyên. Thứ tình không ồn ào ấy đã cưu mang những lỗi lầm ông vung vãi suốt thời trai trẻ.” ( ***)

Kính mời chúng ta cùng thưởng thức KHÔNG do Elvis Phương trình bày:
Không ! Không !
Tôi không còn yêu em nữa
Không ! Không !
Tôi không còn yêu em nữa
Không ! Không !
Tôi không còn yêu em nữa em ơi

Tình đời thay trắng đổi đen
Tình đời còn lắm bon chen
Tình đời còn lắm đam mê
Nên tình còn lắm ê chề

Tình mình có nghĩa gì đâu
Tình mình đã lắm thương đau
Tình mình gian dối cho nhau
Thôi đành hẹn lại kiếp sau

Không ! không
Tôi không còn, tôi không còn yêu em nữa
Không ! không
Tôi không còn, tôi không còn yêu em nữa
Không ! không
Tôi không còn, tôi không còn yêu em nữa em ơi.
         ( Lời bản KHÔNG )

Bản KHÔNG nổi tiếng trong nước. Ngoài ra còn được dịch ra nhiều thứ tiếng trong một số nước vùng Đông Nam Á, như:
Một bản tiếng Hoa của bài "Không" do Đặng Lệ Quân (Teresa Teng) trình bày.

鄧麗君 ~ 你 You (Khong)
www.youtube.com
Một phiên bản tiếng Hoa .

李雅芳 - 空 [820]
www.youtube.com


Một phiên bản tiếng Nhật.

Không-Nguyen Anh 9 Teresa Teng-Japanese (anata)
www.youtube.com
                                                       
 
thuỵvi

Người viết cảm ơn và xin phép được trích từ:
*Trong nhạc SO. Net
** Bài phỏng vấn của Thu Hương ( VNExpress )
***Web-side của NA9

Lời ngỏ: “Tôi là người đàn bà sống để yêu thương và viết. Trong loạt bài Người Tình Trong Tình Khúc do tôi sưu tập và viết lại không với ý nghĩa là một công việc “ thóc mách” mà viết với tâm cảm chia sẻ để chúng ta cùng chiêm nghiệm và chiêm ngưỡng những cuộc tình đẹp, mãi đẹp… dù phải chia lìa, hay vẫn có nhau bên đời này”




Công chúng hiếm khi bắt gặp được tấm hình chụp chung cả đại gia đình như tấm hình chúng ta thấy trên gồm có Phạm Duy và người đàn bà người ta đồn chính sự phụ bạc của Khánh Ngọc khiến Phạm Đình Chương phỏng thơ Thanh Tâm Tuyền thành ca khúc " Nửa Hồn Thương Đau" thật xuất thần!
  Trước khi chúng ta trở về quá khứ để lần lại sự thật, người viết xin nhắc lại một chút về người nghệ sĩ tài hoa này.

Nhạc sĩ Phạm Đình Chương sinh năm 1929 tại Bạch Mai, Hà Nội. Khi soạn nhạc ông lấy tên thật là Phạm Đình Chương. Đi hát có tên là Hoài Bắc. Quê nội ở Hà Nội còn quê ngoại ở Sơn Tây. Ông xuất thân trong một gia đình mang truyền thống âm nhạc, thân phụ là Phạm Đình Phụng. Người vợ đầu của cha ông, sinh được 2 người con trai tên Phạm Đình Sỹ và Phạm Đình Viêm. Phạm Đình Sỹ lập gia đình với nữ kịch sĩ Kiều Hạnh và có con gái là ca sĩ Mai Hương. Còn Phạm Đình Viêm tức ca sĩ Hoài Trung, trong ban hợp ca Thăng Long như đã nói. Người vợ sau tức mẹ ruột Phạm Đình Chương sinh 3 người gồm trưởng nữ là Phạm Thị Quang Thái, tức ca sĩ Thái Hằng vợ nhạc sĩ Phạm Duy. Con trai thứ là nhạc sĩ Phạm Đình Chương, và cô con gái út là Phạm Thị Băng Thanh, tức nữ ca sĩ Thái Thanh.


Khánh Ngọc là một ca sĩ thành danh trong làng nhạc từ những năm giữa thập niên 1950 đến đầu thập niên 1960, cô là một ca sĩ được nhiều người biết với tên gọi “ngọn núi lửa”, bởi cô có bộ ngực hấp dẫn và thường quyến rũ khán giả say đắm mỗi khi cô lên hát.
Ngoài ra cô còn là một diễn viên điện ảnh nổi tiếng trước cả Kim Cương, Thẩm Thúy Hằng, Trang Thiên Kim, Kiều Chinh…Khán giả ngày hôm nay có thể không biết đến cô, nhưng trong ký ức những khán giả miền nam trước năm 1975…và nhất là những khán giả tuổi 60-70 thì Khánh Ngọc là một trong những ngôi sao thuộc thế hệ đầu tiên sáng chói trong làng điện ảnh Sài Gòn.
Từ nhỏ, lúc còn đi học cô rất thích ca nhạc, nên năm 12 tuổi đã theo học nhạc với nhạc sĩ Dương Thiệu Tước và Minh Trang, lúc đó cặp nghệ sĩ này giữ phần ca nhạc ở Đài Phát Thanh Pháp Á và Quốc Gia. Cuộc đời nghệ thuật của cô bắt đầu từ đó. Bản nhạc đầu tiên cô trình diễn là bản “Tiếng Hát Lênh Đênh” của Từ Pháp, hát ở rạp Nam Việt, Saigon. Lúc đó trước khi trình chiếu phim luôn có những chương trình phụ diễn tân nhạc và Ca sĩ Khánh Ngọc đã hát hằng tuần ở các rạp Nam Việt, Nam Quang, Văn Cầm, Đại Nam và đi lưu diễn nhiều nơi khác.
Đến năm 13, 14 tuổi Ca sĩ Khánh Ngọc hát ở các Đài Phát Thanh và hát trong các chương trình đại nhạc hội ở Saigon, các tỉnh, Đà Lạt, và ra Miền Trung, Sau đó Ca sĩ Khánh Ngọc gia nhập Ban Gió Nam trong đó có Thái Thanh, Thái Hằng, Hoài Trung và Hoài Bắc, rồi ra Bắc thì có Trần Văn Trạch, Nhạc sĩ Võ Đức Thu và ban ca nhạc nhảy múa là Lưu Hồng, Lưu Bình. Vào năm 1955 có phái đoàn ngoại quốc đến Saigon để tìm các diễn viên cho phim “Ánh Sáng Miền Nam”. Đạo diễn phim này là người Phi Luật Tân cũng chọn nhiều diễn viên, nhưng qua một chương trình nhạc cảnh “Được Mùa” do Ban Hợp ca Thăng Long trình diễn tại rạp Việt Long, Đạo Diễn Phi Luật Tân “chấm” Cùng lúc là minh tinh của ba bộ phim đều thành công, Khánh Ngọc cũng được khán giả mến mộ nhiều nên cô đã ca hát mỗi tối ở các vũ trường lớn của Saigon, Chợ Lớn lúc bấy giờ. Khánh Ngọc là một vì sao sáng chói nhất của vòm trời ca nhạc điện ảnh Việt Nam.

Khánh Ngọc cũng chính là người vợ thương yêu của Phạm Đình Chương. Thời gian này nhạc sĩ Phạm Đình Chương đã nghe phong phanh Khánh Ngọc ngoại tình nhưng vì tình yêu nên ông vẫn tin tưởng vợ và bỏ ngoài tai tất cả những nguồn tin “lá cải” ấy. Cho đến khi biết được sự thật không thể phủ nhận được. Vào những năm của thập kỷ 60, báo chí Sài Gòn xôn xao vụ ly dị của vợ chồng ca nhạc sĩ Phạm Đình Chương – Khánh Ngọc. Có thể nói rằng sự tan vỡ của gia đình tiếng tăm thời bấy giờ được dư luận quy cho môt cuộc tình vụng trộm giữa ca sĩ Khánh Ngọc và “tình địch” không ai chính là nhạc sĩ Phạm Duy!
Đó là một chia tay bất ngờ, không thể oan trái hơn, giữa ông và nữ ca sĩ Khánh Ngọc.
Thảm kịch với sức chấn động và, dư chấn dội lại dài lâu từ dư luận, thân, tâm, đã dập tắt mọi tiếng cười. Khóa chặt mọi nẻo đường dẫn tới tiếng hát.

“Thăng Long”’ bị chôn sống sau địa chấn.

Nhà văn Mai Thảo kể, rời bỏ đầu tiên khỏi “bản doanh” đại gia đình Thăng Long ở đường Bà Huyện Thanh Quan là Phạm Duy và Thái Hằng. Phần còn lại gồm cả “Bà mẹ Thăng Long” (thân mẫu nhạc sĩ Phạm Đình Chương), dọn về một ngôi nhà nhỏ ở đường Võ Tánh.

Đó là thời gian họ Phạm sống những ngày gần như cắt đứt mọi liên hệ xã hội. Ông chỉ tiếp xúc với một số bằng hữu thân thiết, giới hạn.

Vẫn theo lời kể của nhà văn Mai Thảo, đang từ một “tay chơi” một “star,” thần tượng của giới trẻ thời đó, Phạm Đình Chương đã lột xác thành kẻ khác.

Ông thay đổi hoàn toàn. Từ sự không còn một chút để ý quần áo, ăn mặc, tới sự tắt ngấm nụ cười. Ông trở thành một người không chỉ kiệm lời, đôi khi còn bẳn gắt nữa.

Mai Thảo, tác giả tiểu thuyết “Mười đêm ngà ngọc,” một truyện dài viết về gia đình Thăng Long, nói:

“Nhiều khi cả ngày Hoài Bắc không mở miệng…Nhưng số anh em thân, vẫn lui tới, không bảo nhau, chúng tôi tôn trọng sự im lặng của Hoài Bắc. Chúng tôi tìm mọi cách, nghĩ đủ mọi chuyện chỉ với mục đích sao cho bạn vui. Bạn có thể có lại nụ cười…”

Trái với một vài bài viết cho rằng ngay sau đó, họ Phạm đã sáng tác một số ca khúc như “Nửa hồn thương đau” hay “Người đi qua đời tôi,” “Khi cuộc tình đã chết”… Như một phản ứng tức khắc với phần số.

Sự thực dư chấn của thảm kịch đã giảm thiểu mọi hoạt động của nhạc sĩ Phạm Đình Chương một thời gian khá dài. Nó như một dấu lặng (bất thường) trong âm nhạc!


Bản nhạc "Nửa hồn thương đau " viết xong vào năm 1970, tại Đêm Mầu Hồng, đường Tự Do theo yêu cầu của anh Quốc Phong, giám đốc Liên Ảnh  Công Ty, để dùng cho cuốn phim Chân Trời Tím do công ty này sản xuất.
Toàn bản nhạc do chính Phạm Đình Chương đặt lời. Chỉ duy nhất có hai câu cuối bài trích ở tác phẩm Lệ Đá Xanh, thơ Thanh Tâm Tuyền, nhạc Cung Tiến mà thôi.

Khi được hỏi tại sao chỉ còn hai câu chót mà “Nửa hồn thương đau” lại phải mượn nhạc Cung Tiến thì Phạm Đình Chương cho biết:

“Khi tôi nhận lời viết một nhạc phim chi phim “Chân trời tím,” Quốc Phong chi ngay tiền tác quyền. Trước sự điệu nghệ của bạn, tôi đã bắt tay vào việc sáng tác. Thời gian tôi dành cho ‘Nửa hồn thương đau’ không nhiều lắm. Nhưng khi tới phần “coda” tức là lúc phải đi ra, kết thúc ca khúc, tôi loay hoay không biết phải viết sao cho hợp với nội dung bản nhạc…Nghĩ thời hạn “nộp bài” còn xa, tôi cất nó đi. Bất đồ, một buổi tối Quốc Phong ghé lại ‘Đêm mầu hồng’ đòi nợ! Bảo, mọi chuyện đã sẵn sàng. Ê kíp quay đã ‘bấm máy’. Chỉ còn thiếu nhạc phim thôi. Quốc Phong gia hạn cho tôi, tối đa, hai ngày! Ông biết mà, tôi làm gì được với hai ngày phù du đó! May sao, khi ấy, trên nóc chiếc piano của tôi, lại có bài ‘Lệ đá xanh’ của Cung Tiến, phổ thơ Thanh Tâm Tuyền. Tôi thấy cái coda bài này có vẻ thích hợp với ‘Nửa hồn thương đau,’ thêm nữa, cả hai đều là bạn rất thân; thế là… ‘a lê hấp’, tôi dùng ngay cai ‘coda’ đó. Và, tôi có ghi rõ là tôi ‘mượn’ của Cung Tiến…”

Nhìn lại giai đoạn “hậu địa chấn” bi kịch vùi dập đời riêng của họ Phạm, kể từ cuối thập niên (19)50 tới 1967, những người theo dõi sáng tác của ông trong giai đoạn này, hầu như không tìm thấy một ca từ nào mang tính kết án, nguyền rủa hay, thù oán… Mà trái lại.
Ngay ca khúc “Nửa hồn thương đau” được dư luận nhắc tới, bàn tán nhiều nhất và, đề quyết rằng, họ Phạm viết ca khúc này nhằm gửi tới người bạn đời đã chia tay trong quá khứ của ông thì, “đỉnh điểm” của ca từ cũng chỉ là những câu hỏi ném ngược về quá khứ. Như một tỏ-tình- với-dĩ-vãng. Một nâng-niu-vết-sẹo-định-mệnh: “Nhắm mắt ôi sao nửa hồn bỗng thương đau / ôi sao ngàn trùng mãi xa nhau / hay ta còn hẹn nhau kiếp nào? / Anh ở đâu? / Em ở đâu?” (Lời hoàn toàn của Phạm Đình Chương.)
   
Từ góc độ này, có người đã kết luận, nhạc sĩ Phạm Đình Chương không chỉ lớn lao ở tài năng, mà ông còn lớn lao ở phong cách đối mặt với thảm kịch và, ăn ở với người, với đời nữa. *
Ngay với ca khúc tựa đề “Người đi qua đời tôi” thì họ Phạm cũng đã chọn câu thơ như một câu hỏi, có thể làm nao lòng người nghe là: “Em đi qua đời anh / không nhớ gì sao em?”

Bà Khánh Ngọc giờ ra sao?
Sau khi ly hôn và giao đứa con trai khoảng 4 tuổi lại cho nhạc sĩ Phạm Đình Chương nuôi. Năm 1961 bà Khánh Ngọc qua Mỹ học về điện ảnh. Trong một cuộc phỏng vấn được đưa lên Youtube do bà Tuyết Mai thực hiện tại Florida vào năm 2007 (**), người viết thấy bà Khánh Ngọc còn đẹp, nhất là nhìn hấp dẩn lắm, ánh mắt rất đa tình, ác liệt, miệng rộng, hơi móm nhưng duyên dáng. Bà nhắc lại những giai đoạn ca hát như ở trên.  Có lẽ bà Tuyết Mai nóng ruột tò mò muốn hỏi về những chuyện riêng của “ ngày xưa” nhưng ý tứ không dám sổ sàng. Riêng bà Khánh Ngọc lúc nào cũng cười, khi nhắc đến ban hợp ca Thăng Long, thái độ bà rất thản nhiên, bà cho biết, khi qua Mỹ bà gặp một du học sinh và hai người hiểu nhau rồi kết hôn. Hiện bà có 3 người con và đang sống hạnh phúc tại Losan. Bà vẫn thường xuyên đi đây đó ca hát trong những hội đoàn cộng đồng bè bạn và ao ước được về sống tại Việt Nam trong những ngày cuối đời.

Người viết chưa thấy tài liệu nào nói ông Phạm Đình Chương có  gặp lại bà Khánh Ngọc lần nào không. Nhưng trong bài Tưởng mộ Phạm Đình Chương của Mai Thảo, và trong bài tưởng mộ Mai Thảo của bà Lê thị Huệ có nhắc đến bà Ý Liên, người vợ sau của nhạc sĩ Phạm Đình Chương và vẽ lại hình ảnh bà như sau: “Hai lần tôi gặp Liên trong hai đêm tối. Một lần ở nhà Phạm Đình Chương ở ngôi nhà vùng Norwalk, khi tôi ngó thấy Ý Liên lần đầu tiên tôi nói với Mai Thảo và Phạm Đình Chương Liên là Liên tiểu thuyết. Liên im ắng nhìn tôi và ngồi yên trong vị trí tôi đặt định cho Liên. Đêm nay tôi gặp lại Liên hai ông kia không còn. Nhưng một người đàn ông khác, ông Đặng Trần Thức quay lưng lại mời Liên ngâm một bài thơ. Đêm sâu và giọng Liên nhung êm: "Trời cuối thu rồi em ở đâu. Nằm trong mồ lạnh chắc em sầu" Tình yêu Liên rút lòng ra rũ rượi như bóng ma da đêm. Đâu đó thấy hai chiếc bóng Phạm Đình Chương và Mai Thảo in trên tường nhà Trần Diệu Hằng đêm nay!...” (***)

Chúng ta hãy nghe lại bài hát này với giọng ca Thái Thanh, để khắc khoải, buồn cho một cuộc tình không trọn vẹn, như của tôi, như của bạn, như của những người chung quanh chúng ta…



thuỵvi
Cảm ơn, và, xin phép được trích:
(*) Trang Du Tử Lê
(**) Mời xem Khánh Ngọc hiện nay. Youtube do Tuyết Mai thực hiện:
http://www.youtube.com/watch?v=nkLjrxrrRZ0

(***) Trang Gió o
(****)Nguyễn Việt

Từ nhỏ, tôi không sống gần cha mẹ, nhưng hề gì. Cuộc sống vẫn trôi. Hãy để tôi kể về những người tưng tiu, nuôi dưỡng và định hình cho tôi một con đường tuy hơi nghiêm khắc nhưng thật sự là những căn bản trong đời sống  bởi sự tử tế với những giá trị sống đúng mực của những người đàn ông trong gia đình.




ÔNG NGOẠI VÀ NHỮNG NGƯỜI CẬU:
Nhà tôi lúc đó toàn là đàn ông. Bà ngoại bận mua bán ngoài chợ suốt ngày nên việc: Ẳm bồng, thay tả, tắm rửa, đút ăn, dỗ ngủ, chưa nói lúc bệnh hoạn ấm đầu… Bao nhiêu chuyện phải làm cho một đứa bé đều do các cậu và ông ngoại thay nhau quán xuyến.





Tấm hình chụp cho thấy tôi có một tuổi thơ thật đầy đủ, được nuôi nấng trong sự yêu thương vô bờ nên chưa bao giờ tôi thắc mắc hỏi ba đâu? mẹ đâu? Khi tôi lớn hơn một chút, ông ngoại biết ông ngoại không thể sống hoài để nuôi tôi, rồi các cậu sẽ phải lập gia đình, nên ông ngoại sắp đặt chuẩn bị cho tôi một đời sống tự lập ngăn nắp trong một nhân cách được trui luyện kỷ luật từ cách giáo dục riêng của các trường nhà Dòng.  Do đó ông ngoại quyết định gửi tôi vào học một trường nội trú chỉ cách nhà ngoại vài con đường.

Mấy tháng đầu, bọn học trò mới thường nhớ nhà, lợi dụng giờ tĩnh lặng cầu nguyện ở tầng trên. Chúng tôi len lén thay phiên nhau thập thò nơi cửa mắt cáo nhìn ra cổng cho đỡ buồn. Có khi tôi thấy ông ngoại tôi đứng ngóng cổ nhìn vô. Có khi thấy ngoại đi tới lui thất thểu. Có khi mưa tầm tã, thấy ông ngoại cầm dù đứng bên kia đường…. Trong này, bên ngạch cửa tôi rưng rức tức tửi khóc ngất.

Còn nhỏ quá, lại bị gò bó trong khu nhà cổ kính. Bị ràng buộc vào đủ thứ giáo điều nghiêm ngặt nên suốt ngày ngoài giờ học tôi chỉ biết ngấu nghiến đọc những cuốn truyện nhiều màu sắc - hay nôn nao chờ đến cuối tuần được đón về nhà để tối tối cậu chở tôi trên chiếc xe đạp đua bằng nhôm thật hách vừa huýt gió điệu nhạc Cerisier Rose Et Pommier Blanc thật réo rắc vui nhộn, vừa đạp  xe ra Đinh Tiên Hoàng ghé tiệm bánh mua Pâté chaud   ( pâte feuilletée,  lúc đó bưu điện SàiGòn chưa bán loại bánh này) rồi trực chỉ bến tàu vừa hóng gió vừa nhâm nhi tận tình mấy cái bánh. Tôi thích ăn món gì cậu cho ăn món đó, cậu đưa ra Chợ Cũ ăn cháo cá, hay vô Chợ Lớn ăn mì, ăn kem… Rồi đạp một vòng chợ Bến Thành để con bé nhìn nghiêng nhìn ngữa, chỉ trỏ cười nói lung tung một hồi rồi vun vút đạp về với điệu nhạc trong miệng cùng màn đêm mát rượi.




Do được học căn bản từ trường đạo nên tôi có cơ hội học rất nhiều môn từ kinh thánh đến văn chương, văn hoá…. Nhưng trên hết đời sống tôi vẫn giữ trật tự dù đã trải qua bao nhiêu biến cố lớn nhỏ kinh hoàng.

Tôi thương ông ngoại và các cậu tôi nhất nên luôn luôn  sợ ông ngoại già rồi chết.  Tôi cũng hay nơm nớp sợ ai đó khơi lại gốc tích, hay bất thần có người nào tới tìm nhìn bà con rồi bứt tôi ra khỏi tay ông ngoại như ông Vatali chủ đoàn xiệc bứt cậu bé Rêmi trong tay người mẹ nuôi trong truyện Vô Gia Đình do ông Hà Mai Anh dịch từ cuốn Sans Famille của Hector Malot.

Tôi thành nhân, ông ngoại đã qua đời. Tôi thành thân, cậu tôi không còn. Nhưng ông ngoại và các cậu luôn là những ông Tiên, ông Bụt – nên từ đó giờ mỗi khi có chuyện gì buồn là tôi tưởng tượng như họ hiện ra trước mắt để tôi tỉ tê, kể lể như hồi con nít. ….

ÔNG NỘI CỦA CÁC CON TÔI:
Chàng của tôi mồ côi mẹ khi mới ba tuổi.

Đứa Út vừa lên ba
Biết Mẹ qua tấm ảnh
Miệng chỉ quen gọi cha
Khi đói và khi lạnh
Chị lớn chín tuổi tròn
Đóng vai người Mẹ nhỏ
Vội vã học điều khôn
Cửa nhà tập coi ngó

Khi tôi vào làm dâu trong gia đình thì người cha đã qua đời lâu rồi. Nhìn tấm hình trên bàn thờ thấy chàng giống y hệt ông. Nghe chuyện kể từ những người bà con thì chàng không những y hệt ông về mặt mũi dáng vóc mà còn giống ông y hệt về tánh tình.

Cha chồng tôi là một nông dân. Cảnh nhà đơn sơ hiu quạnh hơn cảnh của nhà văn Võ Hồng mà tôi vừa mượn hai đoạn thơ ở trên.

Vùng quê của chàng, ban ngày của Quốc Gia, ban đêm VC kéo nhau về đi ruồng trong xóm. Cha gửi chàng ra thành thị theo tiếp việc học hành. VC bắt đầu “ làm việc” hạch sách hạnh hoẹ, chúng yêu cầu cha đem chàng về để xung vài du kích. Cha nhất định không chịu, chúng tức giận hăm he đe doạ đủ điều.

Một đêm cha uống thuốc quyên sinh. Cha chết. Cho chàng được sống.

Cho tới bây giờ, mặc dù các con tôi chưa hề biết ông Nội, nhưng những đức tính và những thói quen của ông được chàng của tôi hãnh diện kể đi kể lại cho các con nghe.
Con trai tôi đã lớn - Đã trưởng thành, và đang là  “người đàn ông thứ 2” trong nhà…Tôi thú vị khi thấy cháu cũng y hệt như ông nội của cháu.
   
CHA CỦA NHỮNG ĐỨA CON CỦA TÔI:
Khi tôi sinh đứa con trai đầu lòng tên Vihiệp. Cơn chuyển bụng vật vã 3 ngày 4 đêm đã rút hết sức lực người sản phụ, và cũng vắt kiệt hết sự thương cảm, ngất ngư, bơ phờ của chàng theo từng cơn đau của vợ. Chàng nhất định theo tôi vào phòng sanh. Chàng quyết không để vợ đi biển mồ côi một mình.




38 năm sau đó. Chàng vẫn không bao giờ để tôi một mình. Chưa. Không bao giờ, nếu không vì những biến cố thời cuộc.

Bây giờ, chàng của tôi đã bước qua tuổi 70. Thường, chàng và tôi tôn trọng nhau khi mỗi người cần những không gian yên tĩnh để làm việc. Những lúc đông đủ con cháu, chàng trút bỏ sự nghiêm nghị ít nói, chàng hồn nhiên vui đùa, chúng tôi thường mở nhạc và nhảy múa với nhau, cùng coi một cuốn phim mới, cùng sôi nổi bàn chuyện thời sự, lịch sử, khoa học hay thường xuyên nhắc nhở, khuyến khích nhau về sự dấn thân, sự chia xẻ thiết thực với những hoàn cảnh nguy nan… Trong nhà, chàng làm hết mọi chuyện của người đàn ông, từ: sửa cái đèn của xe, gắn cái bản lề, kê khung cửa… Ngoài ra, chàng còn kiêm thêm tài xế mỗi ngày 4 bận đưa đón các cháu,  bất kể: nắng, mưa, gió, tuyết…

Khi con gái Vithảo có công việc phải ở cách xa nhà khoảng 300 cây số. Lúc nào con rễ con gái bận việc là chàng của tôi vội vàng  lái xe hơn 3 tiếng đồng hồ đến nói là để thăm cháu ngoại, nhưng thật ra là để cắt cỏ cho con. Làm hết công việc xong, chàng sung sướng lái thêm 3 tiếng nữa về nhà kịp đưa tôi đi ra phố chẳng hạn.

Tôi biết trong óc các con - Chắc chắn, chàng là hình ảnh kính trọng, là hình ảnh yêu thương, là hình ảnh cần thiết, là hình ảnh gần gũi, là hình ảnh Bogus khi chúng nghĩ tới…

 
  thuỵvi
( Hầm Nắng, 2011 )